Zajęcia fakultatywne specjalistyczno-kierunkowe (Rzeżba gotycka) 1402-HS-RG-Z
W trakcie zajęć fakultatywnych „Rzeźba gotycka” studentki/studenci zapoznają się z istotnymi dziełami rzeźby gotyckiej w Polsce oraz w Europie. Uczestnicy zajęć zgłębiają wzorcowe opisy i analizy dzieł rzeźbiarskich, przydatne przy formułowaniu własnych prac, rozwijają umiejętność opisu jak również analizy stylistyczno-ikonograficznej rzeźb, wskazywania oraz porównywania cech charakterystycznych. Poprzez analizę indywidualnych studiów przypadku poznają historyczno-artystyczny kontekst rzeźb, ich ikonografię, treści, związki stylistyczne, wyznaczniki formy oraz treści, wzajemne powiązania, podbudowę teologiczną, konteksty znaczeniowe oraz zagadnienia recepcji. Rozwijają znajomość szczegółowej terminologii rzeźby oraz stosowanie jej do opisu dzieł gotyckich. Kształtują świadomość różnorodności funkcji jak również cech dzieł rzeźbiarskich oraz ich wzajemnych relacji, miejsca w przestrzeni sakralnej czy też wystawienniczej. W ramach przygotowań do zajęć, dyskusji wnikliwie i całościowo zapoznają się z tekstami naukowymi. Studentki/studenci zgłębiają własną wiedzę poprzez poznanie różnych argumentacji, dyskursów w literaturze oraz doskonalą swoje umiejętności uczestnictwa w naukowej dyskusji oraz wartościowania argumentów naukowych. Zajęcia będą bogato ilustrowane, w wielu przypadkach zdjęciami wykonanymi przez prowadzącego zajęcia, a także fotografiami archiwalnymi oraz historycznymi mapami.
Tematyka zajęć jest następująca:
1. Wprowadzenie. Zapoznanie z programem zajęć, zasadami uczestnictwa i oceniania oraz problematyką gotyckiej rzeźby.
2. Gotyckie, snycerskie krucyfiksy obejmujące. Nadzwyczaj rzadko spotykany typ ikonograficzny na tle czternastowiecznej mistyki i teologii.
3. Temat Pasji w rzeźbie gotyckiej. Analiza ikonografii na przykładzie dzieł snycerskich, paralele i tło mistyczno-teologiczne, niezwykła ikonografia.
4. Zagadnienie recepcji rzeźb gotyckich w sztuce, literaturze i kulturze na przestrzeni epok. Rzeźby oczami twórców kultury szczególnie wrażliwych na estetykę i formę dzieł sztuki średniowiecznej, także tych nie będących zarazem specjalistami.
5. Zagadnienie recepcji rzeźb gotyckich w sztuce, literaturze i kulturze na przestrzeni epok. Rzeźby oczami twórców kultury szczególnie wrażliwych na estetykę i formę dzieł sztuki średniowiecznej, także tych nie będących zarazem specjalistami (II).
6. Zagadnienia impulsów włoskich w gotyckiej rzeźbie w Polsce.
7. Nurt gotyckiej rzeźby śląskiej tworzonej przez rzeźbiarzy pracujących w kamieniu i wykształconych w Toskanii.
8. Dwa nowe spojrzenia: na Madonnę ze Skarbimierza – wybitny przykład stylu Madonn na Lwach oraz na krucyfiks królowej Jadwigi w katedrze na Wawelu.
9. Nagrobek Władysława Łokietka.
10. Sens eucharystyczny zawarty w wybranych gotyckich rzeźbach.
11. Zagadnienia funkcji oraz treści zawartych w gotyckiej rzeźbie sepulkralnej.
12. Rzeźba gotycka w zgromadzeniach zakonnych.
13. Kolosalne rzeźby i powiązana z nimi problematyka ideowo-ikonograficzna.
14. Nurt zależny od sztuki Wita Stwosza w późnogotyckiej rzeźbie w Małopolsce.
15. Podsumowanie zajęć. Rzeźba późnogotycka. Zagadnienia polichromii rzeźb oraz celowego pozbawienia powierzchni rzeźby warstw malarskich.
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne eksponujące
Metody dydaktyczne podające
- pogadanka
Metody dydaktyczne poszukujące
- ćwiczeniowa
- referatu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Istotnym punktem oceny będzie przygotowywanie się do zajęć, studiowanie wskazanej literatury, branie udziału w dyskusji problemowej oraz napisanie referatu.
Literatura
Literatura podstawowa:
1. Chrzanowski Tadeusz, Sztuka w Polsce [1], Od Piastów do Jagiellonów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008 albo Chrzanowski Tadeusz, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów: zarys dziejów, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa 1993.
2. Kaczmarek Romuald, Italianizmy: studia nad recepcją gotyckiej sztuki włoskiej w rzeźbie środkowo-wschodniej Europy (koniec XIII -koniec XIV wieku), Acta Universitatis Wratislaviensis 3084, Historia Sztuki 27, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
3. Kębłowski Janusz, Rzeźba, [w:] Kębłowski Janusz, Polska sztuka gotycka, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1983, s. 102-184.
4. Szczepkowska-Naliwajek Kinga, Rzeźba, malarstwo i rzemiosło artystyczne w Królestwie Polskim na przełomie XIV i XV wieku, [w:] Polska około 1400: państwo, społeczeństwo, kultura, pod red. Wojciecha Fałkowskiego, Neriton, Warszawa 2001.
5. Trajdos Tadeusz, Pomniki sztuki gotyckiej w Polsce, Sztuki przedstawiające, [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w., Bronisław Geremek (red.), Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk: Wydaw. Naukowe Semper, Warszawa 1997, s. 799-849, 954n.
6. Zalewska-Lorkiewicz Katarzyna, Rzeźba, [w:] Skibiński Szczęsny, Zalewska-Lorkiewicz Katarzyna, Sztuka polska. Gotyk, Sztuka polska, t. II (red. Jerzy Kowalczyk), Arkady, Warszawa 2010, s. 293-387.
Literatura uzupełniająca, pomocna w dyskusji i przygotowywaniu własnych prac:
1. Artifex doctus: studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gadomskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, T. 1 / (red. Wojciech Bałus, Wojciech Walanus, Marek Walczak), Polska Akademia Umiejętności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
2. Berliner Rudolf, Wolność w sztuce średniowiecza, „Artium Quaestiones”, 27:2016, s. 249-278.
3. Białłowicz-Krygierowa Zofia, Studia nad snycerstwem XIV wieku w Polsce; cz. 1: Początki śląskiej tradycji ołtarza szafowego, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa; Poznań 1981.
4. Białostocki Jan, Sztuka XV wieku: od Parlerów do Dürera, przekł. G. Przewłocki, pod red. A. Ziemby, Warszawa 2010.
5. Dutkiewicz Józef Edward, Małopolska rzeźba średniowieczna: 1300-1450, Kraków: nakł. Polskiej Akademii Umiejętności 1949.
6. Fajt Jiří, Czy Wit Stosz był pierwszy?: o recepcji sztuki górnoreńskiej w piętnastowiecznym Krakowie, „Artium Quaestiones”, 24:2013, s. 9-70.
7. Grzybkowski Andrzej, Między formą a znaczeniem: studia z ikonografii, architektury i rzeźby gotyckiej, Wydaw. DiG, Warszawa 1997.
8. Horzela Dobrosława, O pochodzeniu późnogotyckiej figury Chrystusa Męża Boleści w kościele parafialnym w Wolbromiu, „Biuletyn Historii Sztuki”, 71:2009, nr 3, s. 271-280.
9. Horzela Dobrosława: Twórczość rzeźbiarska warsztatu tryptyku Świętej Trójcy w katedrze na Wawelu, „Studia Waweliana”, 11/12:2002-2003, s. 85-105.
10. Jarzewicz Jarosław, Karłowska-Kamzowa Alicja, Trelińska Barbara, Gotyckie spiżowe płyty nagrobne w Polsce: studia o formie i treściach ideowych, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 1998.
11. Jurkowlaniec Grażyna, Chrystus Umęczony. Ikonografia w Polsce od XIII do XVI wieku, DiG, Warszawa 2001.
12. Jurkowlaniec Tadeusz „Jaki sens mają te Śmieszne Potworności?", Rocznik Historii Sztuki, t. XVII, 1988.
13. Jurkowlaniec Tadeusz, Gmach pamięci. Z badań nad dekoracją rzeźbiarską prezbiterium katedry we Wrocławiu, IS PAN, Warszawa 2004.
14. Jurkowlaniec Tadeusz, Gotycka rzeźba architektoniczna w Prusach / Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław [etc.] 1989.
15. Jurkowlaniec Tadeusz, Małpa, lew i paralityk. Kilka uwag o dekoracji rzeźbiarskiej prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie, „Biuletyn Historii Sztuki, t. 72.2010, s. 5-30.
16. Jurkowlaniec, Tadeusz: Strusie jaja w Prusach: Z badań nad średniowieczną ikonografią maryjną, „Biuletyn Historii Sztuki”, 71:2009, 5-33.
17. Kapustka Mateusz, Figura i hostia: o obrazowym przywoływaniu obecności w późnym średniowieczu, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
18. Kopania Kamil, Animated Sculptures of the Crucified Christ in the Religious Culture of the Latin Middle Ages, Neriton, Warszawa 2010.
19. Krzymuska-Fafius Zofia, Rola zakonów w rozwoju rzeźby zachodniopomorskiej w okresie od połowy XIV do połowy XV wieku [w:] Sztuka około 1400: materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań, listopad 1995, T. 1, red. Teresa Hrankowska, Warszawa: Arx Regina: Stowarzyszenie Historyków Sztuki 1996, s. 273-299(300).
20. Marcinkowski Wojciech, Mikołaj z Lejdy a rzeźba późnogotycka w Europie środkowo-wschodniej: Przegląd nowszych publikacji, „Folia Historiae Artium. Seria Nowa”, 7:2001, s. 123-154.
21. Soćko Adam, Nieznane-zaginione i zapomniane rzeźby gotyckie z Wielkopolski, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 83 nr 1, 2021, s. 89-118.
22. Sztuka i ideologia XV wieku: materiały sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, 1-4 grudnia 1976 r. / pod red. Piotra Skubiszewskiego; Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk o Sztuce, Państwowe Wydaw. Naukowe, Warszawa 1978.
23. Sztuka około 1400: materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań, listopad 1995, red. Teresa Hrankowska, T. 2, Arx Regia: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 1996.
24. Visibilia et invisibilia w sztuce średniowiecza: księga poświęcona pamięci profesor Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek / [red.: Artur Badach, Monika Janiszewska, Monika Tarkowska], Stowarzyszenie Historyków Sztuki - Oddział Warszawski, Warszawa 2009.
25. Walanus Wojciech, Poliptyk z Lusiny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie - nowe spostrzeżenia, „Modus”, 2:2001, s. 43-85.
26. Walanus Wojciech, Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490-1540, Ars vetus et nova t. XXI, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2006.
27. Walczak Marek, Czternastowieczne figurki jasełkowe w klasztorze Klarysek przy kościele Św. Andrzeja w Krakowie: Uwagi o stylu, datowaniu, ikonografii i funkcji, „Modus”, 2:2001, s. 5-42.
28. Walczak Marek, Rzeźba architektoniczna w Małopolsce za czasów Kazimierza Wielkiego, Ars vetus et nova, t. XX, red. Wojciech Bałus, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2006.
29. Waszak Przemysław, Artistic landscape of the former State of the Teutonic Order in Prussia defined by the Gothic crucifixes, „Ordines Militares Colloquia Torunensia Historica. Yearbook for the Study of the Military Orders”, XXIV, 2019, s. 275–300.
30. Waszak Przemysław, Das dominikanische Kruzifix am Baum des Lebens in Thorn. Seine künstlerischen und theologischen Zusammenhänge, „Preussenland”, T. X, 2019, s. 57–83.
31. Waszak Przemysław, Gotische umarmende Kruzifixe und deren geschnitzte Vertreter aus Würzburg, Suhl-Heinrichs und Helmstedt, „Mainfränkisches Jahrbuch für Geschichte und Kunst“, LXIX, 2017, s. 15–36.
32. Waszak Przemysław, Gotycki krucyfiks ze Żmijewa i jego powiązania artystyczne oraz ideowe, „Rocznik Grudziądzki”, t. 28, 2020, s. 55–71.
33. Waszak Przemysław, Gotyckie krucyfiksy „obejmujące” i ich snycerskie przykłady z Würzburga, Suhl–Heinrichs i Helmstedt, „Sztuka i Kultura”, II, 2014, s. 47–80.
34. Waszak Przemysław, Jak odczytywać rzeźby gotyckie? Trzy studia przypadku, „Wiadomości Historyczne z Wiedzą o Społeczeństwie”, nr 6/2016 (listopad/grudzień), s. 14-17.
35. Waszak Przemysław, Krucyfiks na Drzewie Życia z dominikańskiego kościoła św. Mikołaja w Toruniu – nowe spojrzenie, „Sztuka i Kultura”, I, 2013, s. 9–36.
36. Waszak Przemysław, Krucyfiks z Kaplicy Jedenastu Tysięcy Dziewic w Bazylice Mariackiej w Gdańsku. Jego znaczenie i recepcja, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016.
37. Waszak Przemysław, Rekonstruowanie i kontekstualizowanie warsztatu Tilmana Riemenschneidera na polu literatury naukowej i fikcji literackiej, [w:] Wokół zagadnień warsztatu artysty: Malarza, rzeźbiarza, architekta…, T. 1, Redakcja naukowa Ewa Doleżyńska-Sewerniak i Ryszard Mączyński, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2020, s. 397-406
38. Woziński Andrzej, Niderlandy - Lubeka - Gdańsk: o artystycznym pochodzeniu późnogotyckich rzeźb Marii z Dzieciątkiem z Garczyna i Sianowa, „Porta Aurea”, 14:2015, s. 32-57.
39. Woziński Andrzej, Późnogotycka rzeźba monochromatyczna w Prusach, „Porta Aurea”, 11:2012, s. 67-106.
40. Woziński Andrzej, Pruskie echa koncepcji artystycznych Mikołaja z Lejdy, „Porta Aurea”, 18:2019, s. 5-42.
41. Ziemba Antoni, Giganty, kolosy, monumenty (rozdz. III.4.1), [w:] idem, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500, t. 3, Wspólnota rzeczy: sztuka niderlandzka i północnoeuropejska 1380-1520, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015, s. 307-327.
42. Ziemba Antoni, Monumentalna rzeźba burgundzka i niderlandzka 1380-1490 (rozdz. VIII), [w:] idem, Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500, t. 1, Sztuka dworu burgundzkiego oraz miast niderlandzkich, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008, s. 315-355.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: