Geopolityka Bałkanów Euroazji (od Wschodnich Bałkanów po Azję Środkową) 2751-OG-GBE

Pojęcie „Bałkanów Eurazji”
Problemy definicyjne:
Bałkany Zachodnie, Bliski Wschód sensu stricto i sensu largo/w węższym i szerszym rozumieniu, MENA, północny niearabski podregion Bliskiego Wschodu (Turcja, Kurdystan, Iran, Afganistan), poradzieckie Zakaukazie/tzw. Kaukaz Południowy, poradziecka Azja Środkowa

Zróżnicowanie Bałkanów Eurazji:
aspekt etniczno-językowy:
ludy indoeropejskie, turkskie/turkijskie, kaukaskie, afroazjatyckie
aspekt wyznaniowy:
ludy muzułmańskie (szyickie i sunnickie), chrześcijańskie (kościoły wschodnie i narodowe); judaizm
aspekt historyczny:
tradycje państwowe, obecność i ciążenie obcej dominacji

Bałkany Zachodnie
specyfika obszaru zachodniobałkańskiego na tle Bałkanów/Europy Południowo-Wschodniej i Europy w ogóle
trzy państwa „podwyższonego politycznego ryzyka”: Serbia, Kosowo, Bośnia i Hercegowina
ich pozostawaniaepoza strukturami euroatlantyckimi (UE i NATO)
islam na Bałkanach

Turcja i jej otoczenie geopolityczne
potencjał narodowego państwa tureckiego i jego międzynarodowa pozycja
Turcja jako mocarstwo regionalne
Turcja wśród ludów turkskich/turkijskich
reminiscencje osmańskie
stanowczość tureckiej polityki zagranicznej prez. Erdogana:
wobec Syrii/wojny domowej w Syrii
wobec Grecji i wobec Cypru/ kwestii cypryjskiej
wobec Libii
wobec sytuacji w Iraku
wobec konfliktu ormiańsko-azerskiego
Turcja wobec UE, NATO i Stanów Zjednoczonych
stosunki turecko-rosyjskie

Kwestia kurdyjska
Kurdowie i ich polityczne dążenia
Autonomiczny Kurdystan iracki
Kurdowie w Turcji

Poradzieckie Zakaukazie/tzw. Kaukaz Południowy
Gruzja i specyfika jej położenia
Abchazja i Osetia Południowa
aspiracje euroatlantyckie i stosunki z Rosją
wojna 2008 r.
Armenia i specyfika jej sytuacji
stosunki z Rosją, Iranem i Turcją
sprawa Górskiego Karabachu i konflikty ormiańsko-azerskie
wojna 2020 r.
Azerbejdżan
stosunki z Rosją, Turcją i Iranem

Iran
podstawy irańskiej mocarstwowości regionalnej
główne kierunki polityki zagranicznej Republiki Iranu
ostry kurs antyzachodni, antyamerykański i antyizraelski
Iran jako przywódca świata szyickiego
polityki wobec Iraku, państw Zatoki Perskiej oraz Arabii Saudyjskiej
program jądrowy Iranu
porozumienia JCPOA oraz jego losy

Afganistan
cechy szczególne państwa i jego geopolitycznej pozycji
Afganistan jako przedmiot rywalizacji mocarstw
interwencja amerykańska/zachodnia w Afganistanie (od 2001 r.)

Poradziecka Azja środkowa
zróżnicowanie wewnętrzne regionu
ewolucja społeczno-gospodarcza i polityczna poszczególnych państw
obecność rosyjska i stosunki z Rosją
penetracja chińska
aspiracje prozachodnie
sąsiedztwo chińskiego Sinkiangu (kwestia ujgurska)

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli ( godz.): - udział w wykładach - 30 - konsultacje z nauczycielem akademickim - 5 Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta ( godz.): - przygotowanie do wykładu - 5 - czytanie literatury - 15 Łącznie: 55 godz. (2 ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

W 1: Student uzyskuje podstawową wiedzę na temat historii, systemów politycznych, gospodarek i kultur głównych omawianych państw i krajów oraz zróżnicowania etniczno-językowego omawianych regionów i podregionów: Bałkanów Zachodnich, północnej niearabskiej części Bliskiego Wschodu (Turcji, Iranu, Afganistanu), poradzieckiego Zakaukazia, poradzieckiej Azji Srodkowej). W 2: Student uzyskuje wiedzę na temat uwarunkowań, specyfiki, mechanizmów, instytucji oraz głównych problemów stosunków międzynarodowych w obrębie omawianych regionów i podregionów (Bałkanów Zachodnich, północnej, niearabskiej części Bliskiego Wschodu, poradzieckiego Zakaukazia, poradzieckiej Azji Srodkowej). W 3: Student pogłębia wiedzę na temat udziału i wkładu poszczególnych państw i podregionów w rozwój współczesnych stosunków międzynarodowych w wymiarze ponadregionalnym, globalnym, ze szczególnym uwzględnieniem ich związków z obszarem euroatlantyckim.

Efekty uczenia się - umiejętności

U1: Student potrafi dokonać prawidłowej prezentacji podstawowych problemów i wyzwań stojących przed poszczególnymi państwami omawianych regionów i podregionów (Bałkanów Zachodnich, północnej, niearabskiej części Bliskiego Wschodu, poradzieckiego Zakaukazia, poradzieckiej Azji Srodkowej). U 2: Student nabywa umiejętności wyszukiwania, porządkowania i analizowania informacji na temat omawianych państw, krajów i narodów regionów i podregionów. U 3: Student pozyskuje umiejętność rozumienia przyczyn, przebiegu oraz następstw procesów tożsamościowych i politycznych zachodzących na omawianych obszarach a także ich prognozowania.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K 1: Student potrafi pracować w grupie i ma świadomość znaczenia pracy zespołowej. K 2: Student rozumie potrzebę stałego poszerzania wiedzy oraz dążenia do zrozumienia odmienności cywilizacyjnych, kulturowych oraz mentalnościowych narodów i społeczeństw. K 3: Student uzyskuje umiejętność przygotowania wystąpień ustnych w zakresie omawianych na zajęciach problematyki oraz jest przygotowanych do ewentualnego uczestnictwa w projektach jej dotyczących.

Metody dydaktyczne

równolegle wykład informacyjny (konwencjonalny) połączony z wykładem programowym z elementami wykładu konwersatoryjnego

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Wymagania wstępne

Wiedza na poziomie szkoły średniej w zakresie historii, geografii i wiedzy o społeczeństwie (zwłaszcza w tych wszystkich zakresach, które nachodzą na współczesne międzynarodowe stosunki polityczne). Pożądane zainteresowania współczesną polityką międzynarodową.

Koordynatorzy przedmiotu

Leszek Kuk

Kryteria oceniania

zaliczenie wykładu (bez oceny) na podstawie aktywnej obecności na zajęciach w przypadku, gdy liczba nieobecności nie przekracza 3 (trzech) bez usprawiedliwienia lub 4 (czterech) w przypadku usprawiedliwienia co najmniej 1 (jednej) z nich;
w przypadku nieobecności na więcej niż 4 (czterech) wykładach, ale nie więcej niż 8 (ośmiu), zaliczenie wykładu po uzyskaniu zaliczenia pracy pisemnej typu esej (ok. 10 stron) na temat uzgodniony z prowadzącym (najczęściej - omówienie z elementami recenzji wybranej/wskazanej pracy naukowej);
w przypadku nieobecności na 9 (dziewięciu) lub więcej wykładach niezaliczenie zajęć

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

Armour Rollin, Islam, chrześcijaństwo i Zachód. Burzliwe dzieje wzajemnych relacji, WAM, Kraków 2004, ss. 310.
Arabska Wiosna. Kulturowy obraz przemian w świecie arabskim po 2010 roku, [red.] Górak-Sosnowska Katarzyna, Smak Słowa, Sopot 2016, ss. 312.
Azja Centralna. Tożsamość, naród, polityka, red. Shukuralieva Nartsiss, Nomos, Bydgoszcz 2018, ss. 274.
Bałkańska szachownica. Geopolityczne i geostrategiczne studia o Bałkanach w XX-XIX wieku, [red.] Gibas-Krzak Danuta, AM, Toruń 2019, ss. 277.
Bliski Wschód coraz bliżej, [red.] Danecki Janusz, Sulowski Stanisław, Elipsa, Warszawa 2011, ss. 351.
Bliski Wschód między konfliktem a stabilizacją, [red.] Marszałek-Kawa Joanna, Podgórzańska Renata, Piątek Jarosław, Wyd. AM, Toruń 2017, ss. 240.
Bliski Wschód na rozdrożu, [red.] Marszałek-Kawa Joanna, Ali Jamsheer Hassan, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2016, ss. 223.
Bliski Wschód w procesie przemian/The Middle East in a Process of Change, [red.] Bryc Agnieszka, Dahl Michał, Lewicka Magdalena, Wyd. UMK, T. 1-2, Toruń 2015, T. 1: ss. 331.
Bliski Wschód w stosunkach międzynarodowych w XXI wieku, [red.] Lizak Wiesław, Solarz Anna M., Scholar, Warszawa 2016, ss. 283.
Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku, [red.] Zięba Ryszard, Wyd. Poltext, Warszawa 2018, ss. 501.
Bodio Tadeusz, Załęski Piotr, Elity władzy w Azji centralnej. Tradycja, modernizacja, etnopolityka, Elipsa, Warszawa 2008, ss. 308
Bunton Martin, Konflikt palestyńsko-izraelski, Wyd. UŁ, Łódź 2017, ss. 158.
Corm Georges, Bliski Wschód w ogniu. Oblicza konfliktu 1936-2003, Dialog, Warszawa 2003, ss. 600.
Czulda Robert, Iran 1925-2014. Od Pahlawich do Rouhaniego, PWN, Warszawa 2014, ss. 259.
Danecki Janusz, Arabowie, PIW, Warszawa 2001, ss. 432.
Fale Tunisami. Kontestacja arabska w latach 2010-2013, [red.] Potocki Robert, Piskorski Mateusz, Hładkiewicz Wiesław, Europejskie Centrum Analiz Geopolitycznych, Warszawa 2014, ss. 461.
Fiedler Radosław, Od przywództwa do hegemonii. Stany Zjednoczone wobec bliskowschodniego obszaru niestabilności w latach 1991-2009, Wyd. UAM, Poznań 2010, s. 415.
Gebert Konstanty, Miejsce pod słońcem. Wojny Izraela, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008, ss. 478.
Gelvin James L., Konflkt izraelsko-palestyński, Wyd. UJ, Kraków 2009, ss. 352.
Grabowski Wojciech, Fundamentalizm muzułmański na Bliskim Wschodzie, Wyd. UG, Gdański 2013, ss. 185.
Halliday Fred, Bliski Wschód w stosunkach międzynarodowych. Władza, polityka, ideologia, Wyd. UJ, Kraków 2009, s. 431.
Historia Arabów, Pomocnik Historyczny „Polityki”.
Hourani Albert, Historia Arabów, Marabut, [wyd. 2] Gdańsk 2002, ss. 547.
Jamieson Alan G., Wiara i miecz. Historia konfliktu islamsko-chrześcijańskiego, WAM, Kraków 2009, ss. 319.
Jureńczyk Łukasz, Wojna z talibami i Al-Kaidą. Afganistan w latach 1994-2012, Grado, Toruń 2013, ss. 359.
Keddie Nikki R., Współczesny Iran. Zródła i konsekwencje rewolucji, Wyd. UJ, Kraków 2007, ss. 377.
Kepel Gilles, Święta wojna. Ekspansja i upadek fundamentalizmu muzułmańskiego, Dialog, Warszawa 2003, ss. 391.
Lewis Bernard, Arabowie w historii, PIW, Warszawa 1995, ss. 256.
Lewis Bernard, Muzułmański Bliski Wschód. Narody i cywilizacje, Marabut, Gdańsk 2003, ss. 412.
Madeyska Danuta, Historia współczesna świata arabskiego, Wyd. UW, Warszawa 2008, ss. 220.
Niedziela Szymon, Konflikty i napięcia w świecie arabskim, Dialog, Warszawa 2012, ss. 300.
Otłowski Tomasz, Cmentarzysko imperiów. Afganistan 2001-2014, Rambler, Warszawa 2012, ss. 101.
Pappé Ilan, Współczesny Bliski Wschód, KiW, Warszawa 2013, ss. 470.
Pogranicza cywilizacji. Wpływ dylematów tożsamościowych na politykę zagraniczną i bezpieczeństwa wybranych państw Europy środkowo-wschodniej, Elipsa, Warszawa 2019, ss. 268 (rozdz. II)
Problemy bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie, [red.] Potyrała Anna, Raubo Jacek, Wyd. UAM, Poznań 2010, ss. 192.
Rawski Tomasz, Boszniacki nacjonalizm. Strategie budowania narodu po 1995 r., Scholar, Warszawa 2019, ss. 257.
Region Kaukazu w stosunkach międzynarodowych,[ red.] Iwańczuk Krzysztof, Kapuśniak Tomasz, Wyd. UMCS, Lublin 2008, ss. 374.
Rocznik Strategiczny, Scholar, Warszawa , Scholar, odpowiednie rozdziały w kolejnych tomach od I: 1994/1995 do XV: 2019/20.
Stosunki międzynarodowe w regionie Bliskiego Wschodu. Uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne, [red.] Osiewicz Przemysław, Warszawa 2016, ss. 460.
Szymborski Wojciech, Dynamika biegunowości na Bliskim Wschodzie, Wers, Bydgoszcz 2015, ss. 161.
Transformacja społeczeństwa i władzy w postradzieckiej Azji Centralnej, [red.] Bodio Tadeusz, Jakubowski Wojciech, Wierzbicki Andrzej, AH, Pułtusk 2008, ss. 302.
Wojny Zachodu. Interwencje zbrojne państw zachodnich po zimnej wojnie, [red.] Madej Marek, Warszawa, Scholar, 2017, ss. 423.
Współczesne oblicze Iranu, [red.] Chorośnicki Michał, AT Wydawnictwo, Kraków 2012, ss. 237.
Zdanowski Jerzy, Bliski Wschód 2011: bunt czy rewolucja?, Wyd. Krak. Akademia im. AFM, Kraków 2011, ss. 301.
Zdanowski Jerzy, Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku, Ossolineum, Wrocław 2010, ss. 603.
Zdanowski Jerzy, Historia społeczeństw muzułmańskiego Bliskiego Wschodu w XX wieku, Askon, Warszawa 2013, ss. 387.
Zdanowski Jerzy, Państwo na muzułmańskim Bliskim Wschodzie. Procesy genezy i czynniki trwania, AFM, Kraków 2014, ss. 357.
Zdanowski Jerzy, Stosunki międzynarodowe na Bliskim Wschodzie w XX wieku, Wyd. AFM, Kraków 2012, ss. 365.
Zuercher Erik J., Turcja od sułtanatu do współczesności, Wyd. UJ, Kraków 2013, ss. 413.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2751-OG-GBE w USOSweb