Rozwój fizyczny i motoryczny człowieka 2600-SIW-RF-1-S1

Zajęcia mają na celu m.in. ukazanie człowieka, jako jednostki biologicznej. Przedstawione zostaną treści z zakresu teorii rozwoju osobniczego człowieka (ontogenetycznego, fizycznego), w tym auksologii i gerontologii. Omówione zostaną czynniki i uwarunkowania ontogenezy, w tym rozwoju motorycznego (tzw. determinatory rozwoju, stymulatory oraz modyfikatory). Scharakteryzowane zostaną: przebieg, tempo i prawidłowości tego procesu od okresu noworodkowego aż do okresu starości. Poruszona zostanie problematyka genetyki człowieka, wieku biologicznego, determinacji płci oraz przejawów dymorfizmu płciowego u człowieka w ujęciu morfologicznym i funkcjonalnym. Na wybranych przykładach studenci zapoznają się ze zjawiskiem trendów sekularnych.
Szczegółowe tematy:
1. Przedmiot badań współczesnej biologii człowieka oraz podział antropologii biologicznej. Antropologia filogenetyczna, antropologia populacyjna, antropologia ontogenetyczna, tzw. antropologia stosowana (w tym antropologia sportowa).
2. Mikroewolucja w populacjach ludzkich. Zróżnicowanie biologiczne współczesnego człowieka. Metody opisu zróżnicowania wewnątrzpopulacyjnego i międzypopulacyjnego człowieka.
3 Procesy o charakterze adjustacyjnym, adaptabilnym i adaptacyjnym w populacjach ludzkich. Wybrane przykłady.
4. Genetyka człowieka. Kariotyp. Dziedziczenie cech fenotypowych. Najczęściej spotykane zaburzenia genetyczne u człowieka i ich przejawy morfologiczne oraz konsekwencje dla rozwoju fizycznego.
5. Biologia płci. Pojęcie płci u człowieka. Determinacja płci u człowieka. Zagadnienia dymorfizmu płciowego i jego przejawy. Społeczna rola płci. Zaburzenia w zakresie kształtowania się płci biologicznej.
6. Od poczęcia do śmierci - rozwój osobniczy człowieka – antropologia ontogenetyczna. Podział ontogenezy na okresy - periodyzacja życia człowieka. Wiek kalendarzowy a wiek biologiczny. Sposoby oceny. Zagadnienia związane z okresem dojrzewania (pokwitania) człowieka. Dojrzałość biologiczna, psychiczna i społeczna. Dojrzałość motoryczna. Ontogeneza stabilna i okres starzenia się. Przejawy fenotypowe i zmienność cech z wiekiem. Zmiany w motoryczności oraz potrzebach aktywności fizycznej organizmu człowieka na poszczególnych etapach ontogenezy.
7. Czynniki rozwoju osobniczego (auksologia) – czynniki endogenne genetyczne (determinanty rozwoju), czynniki endogenne paragenetyczne (stymulatory rozwoju), czynniki egzogenne (modyfikatory rozwoju – biogeograficzne i społeczno-kulturowe). Trendy sekularne. Zjawiska retardacji i akceleracji rozwoju fizycznego (biologicznego). Znaczenie gradientów społeczno-ekonomicznych. Wpływ różnorakich czynników na fenotyp człowieka. Problemy wad postawy, a budowa ciała w rozwoju ontogenetycznym.
8. Wstęp do ekologii człowieka – autekologia i synekologia człowieka (zarys problematyki, podstawowe pojęcia).
Ćwiczenia (prowadzone w formie laboratoryjnej):
Ćwiczenia będą miały na celu praktyczne wykorzystanie metodyki stosowanej w badaniach biologii człowieka, a więc zdobycie konkretnych umiejętności. Studenci zapoznają się i opanują wybrane metody i techniki badawcze biologii człowieka i antropologii, w tym posługiwanie się skalami oraz instrumentarium antropometrycznym oraz aparaturą pomiarową (np. antropometry, wzrostomierze, cyrkle kabłąkowe i liniowe, cyrkle koordynacyjne, taśmy pomiarowe, waga lekarska, fałdomierze, dynamometry, wybrane skale cech opisowych, analizator składu ciała itp.). Na zajęciach przedstawiona zostanie konstrukcja kart opisu cech morfologicznych o charakterze ilościowym i jakościowym oraz wybrane przykłady tzw. siatek centylowych i morfogramów (ocena wieku biologicznego oraz zaawansowania rozwoju w tym motorycznego i tempa przebiegu ontogenezy). Wczesne fazy rozwoju ontogenetycznego zostaną zilustrowane na odpowiednich modelach i preparatach anatomicznych. Uczestniczący w zajęciach będą wykonywać pomiary, wyliczać odpowiednie wskaźniki, opracowywać dane i samodzielnie interpretować ich wyniki.
Tematy szczegółowe:
1. Analiza cech morfologicznych o charakterze ilościowym (wykonywanie pomiarów z zastosowaniem przyrządów antropometrycznych, wyliczanie wskaźników, zastosowanie metod statystycznych w biologii człowieka).
2. Analiza cech morfologicznych o charakterze jakościowym (użycie skal cech opisowych).
3. Ocena wieku biologicznego oraz zaawansowania rozwoju fizycznego (w tym rozwoju motorycznego) i tempa przebiegu ontogenezy (ocena rozwoju na wybranych przykładach z zastosowaniem m.in. sitek centylowych, normogramów i morfogramów).
4. Charakterystyka i ocena cech dymorficznych (jakościowych i ilościowych).
5. Periodyzacja rozwoju człowieka - zmiany zachodzących w okresie postnatalnym. Wpływ czynników zakłócających rozwój fizyczny i motoryczny. Przeciętność, prawidłowość, normalność.