Etnologia Polski 2525-s1ETN1Z-EP

Tematyka zajęć została ukierunkowana na przybliżenie uczestnikom kulturowej specyfiki obszaru Polski pod względem etnograficznym, tak w ujęciu historycznym jak i współczesnym, m.in. w kontekście fenomenu badawczego jakim jest tzw. kultura ludowa.
Analizowane są czynniki kształtujące krajobraz kulturowy Polski, w szczególności procesy osadnicze, przemieszczenia ludności, tradycyjne formy gospodarowania i niektóre elementy tradycyjnej kultury materialnej i społecznej. Dyskutowane są mechanizmy kształtowania się, bądź zanikania odrębności lokalnych, etnicznych i narodowościowych oraz problematyka relacji międzykulturowych i związanych z nimi postaw. Studenci zapoznają się z charakterystyką poszczególnych regionów etnograficznych Polski uwzględniając przy tym kwestie identyfikacji etnicznej i regionalnej (w tym jej nieoczywiste wymiary np. na obszarach Ziem Północnych i Zachodnich) oraz współczesne procesy restytuowania, podtrzymywania i konstruowania tradycji.

W cyklu 2024/25Z:

Zagadnienia omawiane w trakcie kolejnych wykładów
1. Dyskusja wokół pojęcia „kultura ludowa” i pojęć pokrewnych.
2. Dzieje badań etnograficznych w Polsce – tematy, idee, podejścia badawcze i metody.

3. Procesy osadnicze na ziemiach polskich, etapy rozwoju polskiej wsi.

4. Ruchy migracyjne ludności, przemieszczenia, przesiedlenia i ich skutki.
5., 6. Charakterystyka elementów kultury materialnej i społecznej (typy gospodarki, zajęcia rolnicze i pozarolnicze, rzemiosło, rękodzieło, narzędzia, ubiór, architektura).
7. Inni / Obcy w kulturze ludowej (obraz Żydów i Cyganów w kulturze ludowej).

8., 9., 10., 11., 12., 13. Charakterystyka regionów etnograficznych Polski z perspektywy historycznej i współczesnej (kryteria podziału, makroregiony i subregiony, identyfikacja lokalna, regionalna i etniczna, narodowościowa).
Pomorze
Wielkopolska
Warmia i Mazury
Małopolska
Mazowsze
Podlasie, Lubelszczyzna, Rzeszowszczyzna

14. Współczesne badania i projekty kulturowe osadzone w kontekście regionalnym lub nawiązujące do dawnych tradycji.

Całkowity nakład pracy studenta

1. Godziny realizowane z udziałem nauczycieli: - 30 godzin konwersatorium = 1p. ECTS; 2. Czas studenta poświęcony na pracę indywidualną: - przygotowanie do zajęć (czytanie literatury i realizacja powierzonych zadań) = 30 godzin = 1p. ECTS - przygotowanie do zaliczenia zajęć = 25 godzin = 1p. ECTS Łącznie: 85 godz. (3 ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

Student/ka zna i rozumie zakres studiów etnicznych i narodowościowych, zróżnicowania etnicznego i narodowego obszaru Polski wraz z ich kulturowymi wytworami regionalnymi i lokalnymi (na podstawie K_W04). Student/ka zna i rozumie zakres metodologii badań etnologii Polski wraz z odnośną terminologią (na podstawie K_W03). K_W06 Student/ka zna i rozumie zaawansowanym stopniu - złożoność i zmienność kultury oraz różnorodność metod jej interpretacji. Strukturę i instytucje społeczne oraz ich wpływ na miejsce i rolę jednostki w społeczeństwie.

Efekty uczenia się - umiejętności

K_U02 Student/ka potrafi opracować źródła zastane i wywołane oraz przeprowadzić ich analizę, a następnie zastosować je w dyskusji, referacie lub opracowaniu naukowym. Student/ka potrafi przygotować krótkie wypowiedzi ustne oraz opracowania pisemne na zadany temat z zastosowaniem warsztatu naukowego (streszczenie tekstu, referat, notatka z lektury) (na podstawie K_U05).

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K_K04 Student/ka jest gotowy/a do wykorzystywania posiadanej wiedzy w rozwiązywaniu problemów kulturowo-społecznych, badawczych oraz korzystania z wiedzy eksperckiej.

Metody dydaktyczne

Wykład konwersatoryjny, wykład problemowy, prezentacja multimedialna; pogadanka, metoda ćwiczeniowa, metoda laboratoryjna, metoda referatu, gra (quiz).

Wymagania wstępne

brak

Koordynatorzy przedmiotu

Joanna Książek

Kryteria oceniania

Zaliczenie na ocenę.
Student będzie oceniany na podstawie znajomości zagadnień dyskutowanych na zajęciach oraz znajomości zadawanych i omawianych lektur, a także przygotowania do zajęć, aktywności i zaangażowania w wykonywanie w ramach zajęć zadań.
Szczegółowe sposoby i kryteria zaliczania podawane są w ramach aktualnego opisu zajęć w cyklu.

Literatura

1. Jasiewicz Zbigniew, Etnologia polska. Między etnografią a antropologią kulturową, NAUKA 2/2006, s. 65-80.
(także jako zasób cyfrowy: Kolekcja PTL w Bibliotece Cyfrowej UWr na ptl.info.pl).
2. Kultura ludowa. Teorie. Praktyki. Polityki, red. B. Fatyga, R. Michalski, NCK 2014 (https://nck.pl/badania/raporty/kultura-ludowa-teorie-praktyki-polityki.
3. Burszta Józef, Od osady słowiańskiej do współczesnej wsi, Wrocław 1958.

4. Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, Polskie Wyd. Muzyczne, Wrocław-Poznań 1962-1963, t. 1-84; (wybrane fragmenty) (wersja cyfrowa http://oskarkolberg.pl/pl-PL/Page/64).

5. Pokropek. Etnografia. Materialna kultura Polski na tle porównawczym, Wyd. naukowe PWN, Warszawa 2019 (fragmenty).

6. Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy – między polskością i niemieckością, red. A. Sakson, Instytut Zachodni, Poznań 2008 (fragmenty).

W cyklu 2024/25Z:

Literatura podstawowa:

Berendt E., Kultury ludowej życie i umieranie, [w:] Kultura ludowa. Teorie. Praktyki. Polityki, red. B. Fatyga, R. Michalski, NCK 2014, s. 90-96.

Jasiewicz Z., Etnologia polska. Między etnografią a antropologią kulturową, NAUKA 2/2006, s. 65-80.

Burszta J., Od osady słowiańskiej do współczesnej wsi, Wrocław 1958.

Kolberg O., Dzieła wszystkie, Polskie Wyd. Muzyczne, Wrocław-Poznań 1962-1963, t. 1-84; wersja cyfrowa http://oskarkolberg.pl/pl-PL/Page/64 (wybrane fragmenty).

Pokropek M., Etnografia. Materialna kultura Polski na tle porównawczym, Wyd. naukowe PWN, Warszawa 2019 (fragmenty).

Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy – między polskością i niemieckością, red. A. Sakson, Poznań: Instytut Zachodni 2008 (fragmenty).

Bystroń J.S, Nazwy i przezwiska polskich grup plemiennych i lokalnych, Kraków 1925.

Zowczak M., Dlaczego Cygan kradnie? Przyczyny zróżnicowania ludzi według biblii ludowej, Polska Sztuka Ludowa - Konteksty 1992 t.46 z.1.

Nowoczesność i globalizacja na północnym Podlasiu. Perspektywa etnograficzna, red. P. Cichocki, H. Patzer, Warszawa 2012.
* oraz wybrana monografia regionalna z listy udostępnionej przez prowadzącego.
Literatura uzupełniająca:
Angutek D., Tradycje wytworzone rodzącej się ponowoczesności w Polsce, Bydgoszcz, 2018.
Atlas Wysiedlenia, wypędzanie, ucieczki 1939-1959: atlas ziem Polski: Polacy, Żydzi, Niemcy, Ukraińcy, red. W. Sienkiewicz, G. Hryciuk, Demart 2008.
Burszta W., Od folkloru lokalnego do postfolkloryzmu „narodowego, Polska Sztuka Ludowa, t. 43, nr 3 (1989), s. 158-165.
Bystroń J. S., Etnografia Polski, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa, 1947.
Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, red. Biernacka Maria et al., Wyd. PAN, Wrocław 1976.
Kultura ludowa Wielkopolski, t. 1-3, red. J. Burszta, Poznań 1960-1967 (fragmenty).
Libera Z., Lud ludoznawców. Kilka rysów do opisania fizjognomii i postaci ludu naszego, czyli etnograficzna wycieczka po XIX wieku, [w:] Etnologia polska między ludoznawstwem a antropologią, red. A. Posern-Zieliński, Poznań 1995, s. 137-152.

Mróz L., Świadomościowe wyznaczniki dystansu etnicznego, Etnografia Polska, t. 23. Nr 2 (1981).

Słomka J., Pamiętniki włościanina. Od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Wyd. MHMT, Tarnobrzeg 2008.

Szyfer A., Próba uporządkowania kategorii (…), w: Aktywność kulturalna wsi polskiej: wczoraj, dzisiaj, jutro, Poznań 2010, s. 31-40.
Zowczak M., O długim trwaniu Polaków na Podolu. Imponderabilia tożsamości, [w:] Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne, red. Ł. Smyrski, M. Zowczak, Warszawa 2003.

Uwagi

W cyklu 2024/25Z:

Zaliczenie na ocenę.
Na ocenę końcową składają się:
-wynik kolokwium ustnego obejmującego zagadnienia poruszane na zajęciach oraz treść monografii regionalnej wybranej z listy udostępnionej przez prowadzącego;
- przygotowanie do zajęć (czytanie zadanych tekstów), aktywność na zajęciach oraz oceny cząstkowe z realizacji krótkich zadań określonych przez wykładowcę.

Wykaz zagadnień na kolokwium zostanie udostępniony przez prowadzącego co najmniej dwa tygodnie przed terminem zaliczenia.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2525-s1ETN1Z-EP w USOSweb