|
W cyklu 2021/22Z:
Konwersatorium obejmuje następujące zagadnienia:
1. Początki kultury językowej Słowian wschodnich [rozpad ps. wspólnoty językowej i wyłonienie się trzech zespołów języków słowiańskich: zachodniego, wschodniego i południowego; Słowianie wschodni w źródłach starożytnych i w Kronice Nestora; zalążki państwowości staroruskiej; język (s)cs. i język strus.→ kanon a redakcja; zabytek redakcji (staro)ruskiej a zabytek staroruski; typy redakcji wschodniosłowiańskich i ich główne cechy; pojęcie języka literackiego i spór o jego początki na Rusi; periodyzacja historii języka rosyjskiego].
2. Źródła poznania historii języka rosyjskiego i metody ich badania [cyrylica i głagolica na obszarze wschodniosłowiańskim → „rusьsky pismeny” wg Istrina/”rosьsky pismeny” wg Georgiewa, „napis gniezdowski” itp. – czyżby protocyrylica?; ważniejsze zabytki piśmiennictwa staroruskiego – podział ze względu na materiał na jakim zostały napisane: rękopisy, gramoty, inskrypcje; podział ze względu na treść i przeznaczenie: zabytki literatury religijnej i świeckiej; zewnętrzna strona tekstów – materiał, zdobnictwo, rodzaje pisma: ustaw, półustaw, skoropis; pojawienie się druku na Rusi i pierwsze teksty drukowane; od cyrylicy do grażdanki – reformy (orto)grafii; przedmiot i typy badań językoznawstwa diachronicznego, dyscypliny badawcze; metody badań historyczno-językowych; chronologizacja zmian językowych].
3. Główne prawa rozwojowe języka ps. i ich odzwierciedlenie we wschodniosłowiańskim systemie wokalicznym i konsonantycznym. Pochodzenie i rozwój wschodniosłowiańskich samogłosek, spółgłosek i grup głosek – epoka przedpiśmienna [prawo i, u, r, k(g)A; zmiany spowodowane prawem korelacji palatalności; przegłos ě ≥ a; zmiany spowodowane prawem wiązania iloczasu z barwą; procesy realizujące prawo sylab otwartych; zanik samogłosek nosowych; zanik joty interwokalicznej, upodobnienia i ściągnięcia samogłosek; kres wschodniosłowiańskiego iloczasu; zanik wschodniosłowiańskich sonantów; wtórne zmiękczenie spółgłosek; rozwój grup typu *ărT–, *–TărT– na obszarze wschodniosłowiańskim a prawo sylab otwartych; zmiany akcentowe i ich związek z intonacją: prawo Fortunatowa-de Saussure’a, prawo Szachmatowa].
4. Cechy fonetyczne dialektu wschodniosłowiańskiego – podsumowanie [cechy wspólne południowo- i wschodniosłowiańskie; cechy wspólne zachodnio- i wschodniosłowiańskie; cechy typowe wschodniosłowiańskie].
5. Zmiany w zakresie samogłosek jerowych. Skutki zaniku i wokalizacji jerów dotyczące systemu wokalicznego i konsonantycznego [pochodzenie samogłosek jerowych i ich miejsce w systemie; słaba i mocna pozycja jerów; losy jerów na obszarze wschodniosłowiańskim; czas i zasięg terytorialny zmian jerowych; opuszczanie jerów słabych, asymilacja, „zwykłe” mieszanie; samogłoski ruchome; odstępstwa od prawa jerowego – wyrównania tematyczne, analogia, wpływ cs.; rozwój napiętych î, ŷ oraz ĭ, ў przed samogłoskami jotowanymi; rozwój i nagłosowego, śródgłosowego oraz występującego na granicy morfemów lub wyrazów; rozwój jerów w sąsiedztwie spółgłosek płynnych: w grupach –TъrT–, –TьrT–, –TъlT–, powstałych na miejscu dawnych sonantów oraz w grupach będących zwykłymi połączeniami spółgłosek płynnych z jerami; zjawisko tzw. II pełnogłosu – mechanizm zmiany, czas i miejsce; wzdłużenie zastępcze; upodobnienia pod względem sposobu artykulacji: udźwięcznienia, ubezdźwięcznienia, stwardnienia, zmiękczenia; upodobnienia pod względem miejsca artykulacji: głównie spółgłosek zębowych do dziąsłowych; odpodobnienia grup spółgłosek zwartych; uproszczenia grup spółgłoskowych; powstanie nowych grup spółgłoskowych, nowych połączeń spółgłosek z jotowanymi i połączeń typu or, ol, er, el między spółgłoskami; powstanie i rozwój tzw. geminat; zanik lub zachowanie sufiksu –l– w part. praet. act. II m. sg.; wykształcenie się opozycji: dźwięczna – bezdźwięczna, twarda – miękka].
6. Tendencja do wyrównań tematu. Przejście ky, gy, xy w ki, gi, xi – tzw. czwarta palatalizacja [wiek i zasięg terytorialny zmiany; związek z zanikiem jerów; podłoże zmiany, świadectwo zabytków staroruskich i rusko-cerkiewnych].
7. Rozwój š, ž, č, šč oraz c [pochodzenie; dyspalatalizacja lub zachowanie miękkości – czas zmian i zróżnicowanie terytorialne, odzwierciedlenie zmian w zabytkach staroruskich oraz we współczesnych wschodniosłowiańskich językach literackich i w gwarach].
8. Rozwój ě [pochodzenie i zmiany w wymowie – zróżnicowanie czasowe i terytorialne; czynniki wpływające na rozwój ě w poszczególnych gwarach: charakter następującej spółgłoski i/lub miejsce akcentu; odzwierciedlenie zmian w zabytkach staroruskich; kontynuanty ě we współczesnych językach wschodniosłowiańskich; zachowanie jat’ jako znaku graficznego do reformy 1917/1918 r.].
9. Zmiana e w ’o – tzw. ruski przegłos [chronologizacja i uwarunkowania procesu; ograniczenia przejścia e ≥ ’o w rosyjskim języku literackim; inne wyjątki od ruskiego przegłosu; odzwierciedlenie ’o na miejscu e w zabytkach].
10. Redukcja wygłosowych samogłosek nieakcentowanych [wiek zmiany; czynniki sprawcze – częstotliwość użycia, sposób wymowy, znaczenie leksykalno-gramatyczne, analogia; przegląd form gramatycznych, w których samogłoski najczęściej ulegają redukcji].
11. Akanie [definicja – akanie w szerszym i węższym znaczeniu; typy akania: silne, umiarkowane, dysymilatywne, niedysymilatywne, asymilatywne, mieszane; brak akania – okanie; okanie niepełne; poglądy na temat genezy akania: teza redukcyjna, teza o archaiczności akania, teza o bałtyckim pochodzeniu akania, teza o późności akania; przykłady akania w zabytkach staroruskich; akanie jako norma rosyjskiego języka literackiego; wyjątkowe przykłady akania we współczesnej ortografii rosyjskiej; akanie w języku białoruskim].
12. Zmiany historyczne w zakresie rzeczownika [staroruski a staro-cerkiewno-słowiański system deklinacyjny; rozwój kategorii gramatycznych: liczby, przypadka, żywotności (historia liczby podwójnej: przyczyny i czas zaniku, przypadki zastępowania liczby podwójnej mnogą w zabytkach staroruskich, pozostałości dualu we współczesnym języku rosyjskim; historia wołacza: przyczyny i czas zaniku, przypadki zastępowania wołacza mianownikiem w zabytkach staroruskich, pozostałości vocativu w rosyjskim języku literackim; zachowanie wołacza w języku ukraińskim i – częściowo – w białoruskim; narodziny i rozwój kategorii żywotności: przyczyny, kolejne etapy i ich chronologizacja, wyjątki od kategorii żywotności we współczesnym języku rosyjskim); przykłady zmian w poszczególnych typach deklinacyjnych: zmiany wywołane przyczynami fonetycznymi, wpływy wewnątrz- i międzydeklinacyjne, rywalizacja końcówek mianownika i biernika itp.; zmiany w końcówkach liczby pojedynczej; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie rzeczownika w liczbie pojedynczej; zmiany w końcówkach liczby mnogiej; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie rzeczownika w liczbie mnogiej].
13. Zmiany historyczne w zakresie zaimka [zaimki nierodzajowe – osobowe i zwrotny: formy staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie, zmiany w zakresie zaimków nierodzajowych; zaimki rodzajowe: formy staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie, zmiany w zakresie zaimków rodzajowych].
14. Zmiany historyczne w zakresie przymiotnika [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy przymiotnikowe; główne zmiany i ich przyczyny w odmianie prostej w stopniu równym, w odmianie złożonej w stopniu równym, w formach stopnia wyższego i najwyższego].
15. Zmiany historyczne w zakresie liczebnika [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy liczebnikowe; zmiany w deklinacji różnych typów liczebnika (główny, porządkowy, zbiorowy, ułamkowy)].
16. Zmiany historyczne w formach czasu teraźniejszego/przyszłego prostego [staroruski a staro-cerkiewno-słowiański system koniugacyjny; zmiany w trybie oznajmującym i rozkazującym; kształtowanie się kategorii aspektu; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie czasownika].
17. Zmiany historyczne w formach czasu przeszłego [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy czasu przeszłego: aorystu, imperfectu, perfectu, plusquamperfectu; staroruski a współczesny rosyjski czas przeszły – przegląd zmian i ich przyczyny].
18. Zmiany historyczne w formach czasu przyszłego złożonego [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie futurum I i II; staroruski a współczesny rosyjski czas przyszły – przegląd zmian i ich przyczyny].
19. Zmiany historyczne w nieosobowych formach czasownika. Kategoria strony [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie imiesłowy, bezokolicznik i supinum; główne zmiany w zakresie: imiesłowów czynnych i biernych czasu teraźniejszego i przeszłego, infinitivu, supinum; składniowe konstrukcje imiesłowowe; konstrukcje z bezokolicznikiem i supinum; przykłady zjawisk gwarowych w zakresie nieosobowych form czasownika].
|
W cyklu 2023/24Z:
Konwersatorium obejmuje następujące zagadnienia:
1. Początki kultury językowej Słowian wschodnich [rozpad ps. wspólnoty językowej i wyłonienie się trzech zespołów języków słowiańskich: zachodniego, wschodniego i południowego; Słowianie wschodni w źródłach starożytnych i w Kronice Nestora; zalążki państwowości staroruskiej; język (s)cs. i język strus.→ kanon a redakcja; zabytek redakcji (staro)ruskiej a zabytek staroruski; typy redakcji wschodniosłowiańskich i ich główne cechy; pojęcie języka literackiego i spór o jego początki na Rusi; periodyzacja historii języka rosyjskiego].
2. Źródła poznania historii języka rosyjskiego i metody ich badania [cyrylica i głagolica na obszarze wschodniosłowiańskim → „rusьsky pismeny” wg Istrina/”rosьsky pismeny” wg Georgiewa, „napis gniezdowski” itp. – czyżby protocyrylica?; ważniejsze zabytki piśmiennictwa staroruskiego – podział ze względu na materiał na jakim zostały napisane: rękopisy, gramoty, inskrypcje; podział ze względu na treść i przeznaczenie: zabytki literatury religijnej i świeckiej; zewnętrzna strona tekstów – materiał, zdobnictwo, rodzaje pisma: ustaw, półustaw, skoropis; pojawienie się druku na Rusi i pierwsze teksty drukowane; od cyrylicy do grażdanki – reformy (orto)grafii; przedmiot i typy badań językoznawstwa diachronicznego, dyscypliny badawcze; metody badań historyczno-językowych; chronologizacja zmian językowych].
3. Główne prawa rozwojowe języka ps. i ich odzwierciedlenie we wschodniosłowiańskim systemie wokalicznym i konsonantycznym. Pochodzenie i rozwój wschodniosłowiańskich samogłosek, spółgłosek i grup głosek – epoka przedpiśmienna [prawo i, u, r, k(g)A; zmiany spowodowane prawem korelacji palatalności; przegłos ě ≥ a; zmiany spowodowane prawem wiązania iloczasu z barwą; procesy realizujące prawo sylab otwartych; zanik samogłosek nosowych; zanik joty interwokalicznej, upodobnienia i ściągnięcia samogłosek; kres wschodniosłowiańskiego iloczasu; zanik wschodniosłowiańskich sonantów; wtórne zmiękczenie spółgłosek; rozwój grup typu *ărT–, *–TărT– na obszarze wschodniosłowiańskim a prawo sylab otwartych; zmiany akcentowe i ich związek z intonacją: prawo Fortunatowa-de Saussure’a, prawo Szachmatowa].
4. Cechy fonetyczne dialektu wschodniosłowiańskiego – podsumowanie [cechy wspólne południowo- i wschodniosłowiańskie; cechy wspólne zachodnio- i wschodniosłowiańskie; cechy typowe wschodniosłowiańskie].
5. Zmiany w zakresie samogłosek jerowych. Skutki zaniku i wokalizacji jerów dotyczące systemu wokalicznego i konsonantycznego [pochodzenie samogłosek jerowych i ich miejsce w systemie; słaba i mocna pozycja jerów; losy jerów na obszarze wschodniosłowiańskim; czas i zasięg terytorialny zmian jerowych; opuszczanie jerów słabych, asymilacja, „zwykłe” mieszanie; samogłoski ruchome; odstępstwa od prawa jerowego – wyrównania tematyczne, analogia, wpływ cs.; rozwój napiętych î, ŷ oraz ĭ, ў przed samogłoskami jotowanymi; rozwój i nagłosowego, śródgłosowego oraz występującego na granicy morfemów lub wyrazów; rozwój jerów w sąsiedztwie spółgłosek płynnych: w grupach –TъrT–, –TьrT–, –TъlT–, powstałych na miejscu dawnych sonantów oraz w grupach będących zwykłymi połączeniami spółgłosek płynnych z jerami; zjawisko tzw. II pełnogłosu – mechanizm zmiany, czas i miejsce; wzdłużenie zastępcze; upodobnienia pod względem sposobu artykulacji: udźwięcznienia, ubezdźwięcznienia, stwardnienia, zmiękczenia; upodobnienia pod względem miejsca artykulacji: głównie spółgłosek zębowych do dziąsłowych; odpodobnienia grup spółgłosek zwartych; uproszczenia grup spółgłoskowych; powstanie nowych grup spółgłoskowych, nowych połączeń spółgłosek z jotowanymi i połączeń typu or, ol, er, el między spółgłoskami; powstanie i rozwój tzw. geminat; zanik lub zachowanie sufiksu –l– w part. praet. act. II m. sg.; wykształcenie się opozycji: dźwięczna – bezdźwięczna, twarda – miękka].
6. Tendencja do wyrównań tematu. Przejście ky, gy, xy w ki, gi, xi – tzw. czwarta palatalizacja [wiek i zasięg terytorialny zmiany; związek z zanikiem jerów; podłoże zmiany, świadectwo zabytków staroruskich i rusko-cerkiewnych].
7. Rozwój š, ž, č, šč oraz c [pochodzenie; dyspalatalizacja lub zachowanie miękkości – czas zmian i zróżnicowanie terytorialne, odzwierciedlenie zmian w zabytkach staroruskich oraz we współczesnych wschodniosłowiańskich językach literackich i w gwarach].
8. Rozwój ě [pochodzenie i zmiany w wymowie – zróżnicowanie czasowe i terytorialne; czynniki wpływające na rozwój ě w poszczególnych gwarach: charakter następującej spółgłoski i/lub miejsce akcentu; odzwierciedlenie zmian w zabytkach staroruskich; kontynuanty ě we współczesnych językach wschodniosłowiańskich; zachowanie jat’ jako znaku graficznego do reformy 1917/1918 r.].
9. Zmiana e w ’o – tzw. ruski przegłos [chronologizacja i uwarunkowania procesu; ograniczenia przejścia e ≥ ’o w rosyjskim języku literackim; inne wyjątki od ruskiego przegłosu; odzwierciedlenie ’o na miejscu e w zabytkach].
10. Redukcja wygłosowych samogłosek nieakcentowanych [wiek zmiany; czynniki sprawcze – częstotliwość użycia, sposób wymowy, znaczenie leksykalno-gramatyczne, analogia; przegląd form gramatycznych, w których samogłoski najczęściej ulegają redukcji].
11. Akanie [definicja – akanie w szerszym i węższym znaczeniu; typy akania: silne, umiarkowane, dysymilatywne, niedysymilatywne, asymilatywne, mieszane; brak akania – okanie; okanie niepełne; poglądy na temat genezy akania: teza redukcyjna, teza o archaiczności akania, teza o bałtyckim pochodzeniu akania, teza o późności akania; przykłady akania w zabytkach staroruskich; akanie jako norma rosyjskiego języka literackiego; wyjątkowe przykłady akania we współczesnej ortografii rosyjskiej; akanie w języku białoruskim].
12. Zmiany historyczne w zakresie rzeczownika [staroruski a staro-cerkiewno-słowiański system deklinacyjny; rozwój kategorii gramatycznych: liczby, przypadka, żywotności (historia liczby podwójnej: przyczyny i czas zaniku, przypadki zastępowania liczby podwójnej mnogą w zabytkach staroruskich, pozostałości dualu we współczesnym języku rosyjskim; historia wołacza: przyczyny i czas zaniku, przypadki zastępowania wołacza mianownikiem w zabytkach staroruskich, pozostałości vocativu w rosyjskim języku literackim; zachowanie wołacza w języku ukraińskim i – częściowo – w białoruskim; narodziny i rozwój kategorii żywotności: przyczyny, kolejne etapy i ich chronologizacja, wyjątki od kategorii żywotności we współczesnym języku rosyjskim); przykłady zmian w poszczególnych typach deklinacyjnych: zmiany wywołane przyczynami fonetycznymi, wpływy wewnątrz- i międzydeklinacyjne, rywalizacja końcówek mianownika i biernika itp.; zmiany w końcówkach liczby pojedynczej; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie rzeczownika w liczbie pojedynczej; zmiany w końcówkach liczby mnogiej; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie rzeczownika w liczbie mnogiej].
13. Zmiany historyczne w zakresie zaimka [zaimki nierodzajowe – osobowe i zwrotny: formy staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie, zmiany w zakresie zaimków nierodzajowych; zaimki rodzajowe: formy staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie, zmiany w zakresie zaimków rodzajowych].
14. Zmiany historyczne w zakresie przymiotnika [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy przymiotnikowe; główne zmiany i ich przyczyny w odmianie prostej w stopniu równym, w odmianie złożonej w stopniu równym, w formach stopnia wyższego i najwyższego].
15. Zmiany historyczne w zakresie liczebnika [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy liczebnikowe; zmiany w deklinacji różnych typów liczebnika (główny, porządkowy, zbiorowy, ułamkowy)].
16. Zmiany historyczne w formach czasu teraźniejszego/przyszłego prostego [staroruski a staro-cerkiewno-słowiański system koniugacyjny; zmiany w trybie oznajmującym i rozkazującym; kształtowanie się kategorii aspektu; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie czasownika].
17. Zmiany historyczne w formach czasu przeszłego [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy czasu przeszłego: aorystu, imperfectu, perfectu, plusquamperfectu; staroruski a współczesny rosyjski czas przeszły – przegląd zmian i ich przyczyny].
18. Zmiany historyczne w formach czasu przyszłego złożonego [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie futurum I i II; staroruski a współczesny rosyjski czas przyszły – przegląd zmian i ich przyczyny].
19. Zmiany historyczne w nieosobowych formach czasownika. Kategoria strony [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie imiesłowy, bezokolicznik i supinum; główne zmiany w zakresie: imiesłowów czynnych i biernych czasu teraźniejszego i przeszłego, infinitivu, supinum; składniowe konstrukcje imiesłowowe; konstrukcje z bezokolicznikiem i supinum; przykłady zjawisk gwarowych w zakresie nieosobowych form czasownika].
|
W cyklu 2024/25Z:
Konwersatorium obejmuje następujące zagadnienia:
1. Początki kultury językowej Słowian wschodnich [rozpad ps. wspólnoty językowej i wyłonienie się trzech zespołów języków słowiańskich: zachodniego, wschodniego i południowego; Słowianie wschodni w źródłach starożytnych i w Kronice Nestora; zalążki państwowości staroruskiej; język (s)cs. i język strus.→ kanon a redakcja; zabytek redakcji (staro)ruskiej a zabytek staroruski; typy redakcji wschodniosłowiańskich i ich główne cechy; pojęcie języka literackiego i spór o jego początki na Rusi; periodyzacja historii języka rosyjskiego].
2. Źródła poznania historii języka rosyjskiego i metody ich badania [cyrylica i głagolica na obszarze wschodniosłowiańskim → „rusьsky pismeny” wg Istrina/”rosьsky pismeny” wg Georgiewa, „napis gniezdowski” itp. – czyżby protocyrylica?; ważniejsze zabytki piśmiennictwa staroruskiego – podział ze względu na materiał na jakim zostały napisane: rękopisy, gramoty, inskrypcje; podział ze względu na treść i przeznaczenie: zabytki literatury religijnej i świeckiej; zewnętrzna strona tekstów – materiał, zdobnictwo, rodzaje pisma: ustaw, półustaw, skoropis; pojawienie się druku na Rusi i pierwsze teksty drukowane; od cyrylicy do grażdanki – reformy (orto)grafii; przedmiot i typy badań językoznawstwa diachronicznego, dyscypliny badawcze; metody badań historyczno-językowych; chronologizacja zmian językowych].
3. Główne prawa rozwojowe języka ps. i ich odzwierciedlenie we wschodniosłowiańskim systemie wokalicznym i konsonantycznym. Pochodzenie i rozwój wschodniosłowiańskich samogłosek, spółgłosek i grup głosek – epoka przedpiśmienna [prawo i, u, r, k(g)A; zmiany spowodowane prawem korelacji palatalności; przegłos ě ≥ a; zmiany spowodowane prawem wiązania iloczasu z barwą; procesy realizujące prawo sylab otwartych; zanik samogłosek nosowych; zanik joty interwokalicznej, upodobnienia i ściągnięcia samogłosek; kres wschodniosłowiańskiego iloczasu; zanik wschodniosłowiańskich sonantów; wtórne zmiękczenie spółgłosek; rozwój grup typu *ărT–, *–TărT– na obszarze wschodniosłowiańskim a prawo sylab otwartych; zmiany akcentowe i ich związek z intonacją: prawo Fortunatowa-de Saussure’a, prawo Szachmatowa].
4. Cechy fonetyczne dialektu wschodniosłowiańskiego – podsumowanie [cechy wspólne południowo- i wschodniosłowiańskie; cechy wspólne zachodnio- i wschodniosłowiańskie; cechy typowe wschodniosłowiańskie].
5. Zmiany w zakresie samogłosek jerowych. Skutki zaniku i wokalizacji jerów dotyczące systemu wokalicznego i konsonantycznego [pochodzenie samogłosek jerowych i ich miejsce w systemie; słaba i mocna pozycja jerów; losy jerów na obszarze wschodniosłowiańskim; czas i zasięg terytorialny zmian jerowych; opuszczanie jerów słabych, asymilacja, „zwykłe” mieszanie; samogłoski ruchome; odstępstwa od prawa jerowego – wyrównania tematyczne, analogia, wpływ cs.; rozwój napiętych î, ŷ oraz ĭ, ў przed samogłoskami jotowanymi; rozwój i nagłosowego, śródgłosowego oraz występującego na granicy morfemów lub wyrazów; rozwój jerów w sąsiedztwie spółgłosek płynnych: w grupach –TъrT–, –TьrT–, –TъlT–, powstałych na miejscu dawnych sonantów oraz w grupach będących zwykłymi połączeniami spółgłosek płynnych z jerami; zjawisko tzw. II pełnogłosu – mechanizm zmiany, czas i miejsce; wzdłużenie zastępcze; upodobnienia pod względem sposobu artykulacji: udźwięcznienia, ubezdźwięcznienia, stwardnienia, zmiękczenia; upodobnienia pod względem miejsca artykulacji: głównie spółgłosek zębowych do dziąsłowych; odpodobnienia grup spółgłosek zwartych; uproszczenia grup spółgłoskowych; powstanie nowych grup spółgłoskowych, nowych połączeń spółgłosek z jotowanymi i połączeń typu or, ol, er, el między spółgłoskami; powstanie i rozwój tzw. geminat; zanik lub zachowanie sufiksu –l– w part. praet. act. II m. sg.; wykształcenie się opozycji: dźwięczna – bezdźwięczna, twarda – miękka].
6. Tendencja do wyrównań tematu. Przejście ky, gy, xy w ki, gi, xi – tzw. czwarta palatalizacja [wiek i zasięg terytorialny zmiany; związek z zanikiem jerów; podłoże zmiany, świadectwo zabytków staroruskich i rusko-cerkiewnych].
7. Rozwój š, ž, č, šč oraz c [pochodzenie; dyspalatalizacja lub zachowanie miękkości – czas zmian i zróżnicowanie terytorialne, odzwierciedlenie zmian w zabytkach staroruskich oraz we współczesnych wschodniosłowiańskich językach literackich i w gwarach].
8. Rozwój ě [pochodzenie i zmiany w wymowie – zróżnicowanie czasowe i terytorialne; czynniki wpływające na rozwój ě w poszczególnych gwarach: charakter następującej spółgłoski i/lub miejsce akcentu; odzwierciedlenie zmian w zabytkach staroruskich; kontynuanty ě we współczesnych językach wschodniosłowiańskich; zachowanie jat’ jako znaku graficznego do reformy 1917/1918 r.].
9. Zmiana e w ’o – tzw. ruski przegłos [chronologizacja i uwarunkowania procesu; ograniczenia przejścia e ≥ ’o w rosyjskim języku literackim; inne wyjątki od ruskiego przegłosu; odzwierciedlenie ’o na miejscu e w zabytkach].
10. Redukcja wygłosowych samogłosek nieakcentowanych [wiek zmiany; czynniki sprawcze – częstotliwość użycia, sposób wymowy, znaczenie leksykalno-gramatyczne, analogia; przegląd form gramatycznych, w których samogłoski najczęściej ulegają redukcji].
11. Akanie [definicja – akanie w szerszym i węższym znaczeniu; typy akania: silne, umiarkowane, dysymilatywne, niedysymilatywne, asymilatywne, mieszane; brak akania – okanie; okanie niepełne; poglądy na temat genezy akania: teza redukcyjna, teza o archaiczności akania, teza o bałtyckim pochodzeniu akania, teza o późności akania; przykłady akania w zabytkach staroruskich; akanie jako norma rosyjskiego języka literackiego; wyjątkowe przykłady akania we współczesnej ortografii rosyjskiej; akanie w języku białoruskim].
12. Zmiany historyczne w zakresie rzeczownika [staroruski a staro-cerkiewno-słowiański system deklinacyjny; rozwój kategorii gramatycznych: liczby, przypadka, żywotności (historia liczby podwójnej: przyczyny i czas zaniku, przypadki zastępowania liczby podwójnej mnogą w zabytkach staroruskich, pozostałości dualu we współczesnym języku rosyjskim; historia wołacza: przyczyny i czas zaniku, przypadki zastępowania wołacza mianownikiem w zabytkach staroruskich, pozostałości vocativu w rosyjskim języku literackim; zachowanie wołacza w języku ukraińskim i – częściowo – w białoruskim; narodziny i rozwój kategorii żywotności: przyczyny, kolejne etapy i ich chronologizacja, wyjątki od kategorii żywotności we współczesnym języku rosyjskim); przykłady zmian w poszczególnych typach deklinacyjnych: zmiany wywołane przyczynami fonetycznymi, wpływy wewnątrz- i międzydeklinacyjne, rywalizacja końcówek mianownika i biernika itp.; zmiany w końcówkach liczby pojedynczej; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie rzeczownika w liczbie pojedynczej; zmiany w końcówkach liczby mnogiej; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie rzeczownika w liczbie mnogiej].
13. Zmiany historyczne w zakresie zaimka [zaimki nierodzajowe – osobowe i zwrotny: formy staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie, zmiany w zakresie zaimków nierodzajowych; zaimki rodzajowe: formy staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie, zmiany w zakresie zaimków rodzajowych].
14. Zmiany historyczne w zakresie przymiotnika [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy przymiotnikowe; główne zmiany i ich przyczyny w odmianie prostej w stopniu równym, w odmianie złożonej w stopniu równym, w formach stopnia wyższego i najwyższego].
15. Zmiany historyczne w zakresie liczebnika [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy liczebnikowe; zmiany w deklinacji różnych typów liczebnika (główny, porządkowy, zbiorowy, ułamkowy)].
16. Zmiany historyczne w formach czasu teraźniejszego/przyszłego prostego [staroruski a staro-cerkiewno-słowiański system koniugacyjny; zmiany w trybie oznajmującym i rozkazującym; kształtowanie się kategorii aspektu; przykłady zjawisk gwarowych w odmianie czasownika].
17. Zmiany historyczne w formach czasu przeszłego [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie formy czasu przeszłego: aorystu, imperfectu, perfectu, plusquamperfectu; staroruski a współczesny rosyjski czas przeszły – przegląd zmian i ich przyczyny].
18. Zmiany historyczne w formach czasu przyszłego złożonego [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie futurum I i II; staroruski a współczesny rosyjski czas przyszły – przegląd zmian i ich przyczyny].
19. Zmiany historyczne w nieosobowych formach czasownika. Kategoria strony [staroruskie a staro-cerkiewno-słowiańskie imiesłowy, bezokolicznik i supinum; główne zmiany w zakresie: imiesłowów czynnych i biernych czasu teraźniejszego i przeszłego, infinitivu, supinum; składniowe konstrukcje imiesłowowe; konstrukcje z bezokolicznikiem i supinum; przykłady zjawisk gwarowych w zakresie nieosobowych form czasownika].
|