Analiza tekstów najstarszego literackiego języka Słowian 2514-s1ROS2Z-ATNLJS

Zajęcia konwersatoryjne z przedmiotu: „Analiza tekstów najstarszego literackiego języka Słowian” obejmują następujące zagadnienia:
1. Wprowadzenie do przedmiotu → „I Bóg przemówił do naszych przodków” [okoliczności, czas i miejsce powstania najstarszych słowiańskich tekstów religijnych; postaci tzw. Apostołów Słowian/Braci sołuńskich; cele i rola/znaczenie misji wielkomorawskiej; język scs. a język ps.: pojęcie prajęzyka i rodziny językowej; problem ojczyzny (dialektu wyjściowego) języka scs. i jego nazwy; stadia rozwojowe języka scs., pojęcie kanonu scs.; regionalne odmianki scs. i ich cechy charakterystyczne].
2. Pъsaltyrь bo bě tъkъmo i jevangelije sъ apostolъmь – przegląd słowiańskich ksiąg świętych [problem pierwotnego zasobu ksiąg cyrylometodejskich; pierwsze słowiańskie księgi święte wg relacji „Legend panońskich”/„Żywotów św. Konstantyna-Cyryla i Metodego”; podział tekstów religijnych ze względu na treść i przeznaczenie; przykłady głównych typów tekstów w ramach kanonu scs. i redakcji cs.]
3. Graficzne podstawy przekładów [przegląd źródeł wykorzystywanych w badaniach nad początkami pisma słowiańskiego; czy istniało pismo pogańskich Słowian?; jaki alfabet został stworzony przez Konstantyna-Cyryla?; dowody Šafařika na starszeństwo głagolicy/dowody Istrina na starszeństwo cyrylicy; geneza scs. alfabetów (głagolicy i cyrylicy) oraz ich wzajemna relacja – przykłady różnych koncepcji i argumentacji; przyswajanie alfabetu łacińskiego; pismo arabskie w tłumaczeniach słowiańskich; jak brzmiała najstarsza słowiańska Biblia? – fonetyczne odpowiedniki głagolskich i cyrylskich grafemów; zasady czytania, transkrypcji i transliteracji na łacinkę].
4. Zewnętrzna strona tekstów [podział tekstów ze względu na użyty materiał – rękopisy, inskrypcje, gramoty; zdobnictwo zabytków i rodzaje pisma – ustaw, półustaw, skoropis].
5. Fonetyczne cechy języka przekładu cyrylometodejskiego i ich odzwierciedlenie w kanonicznych zabytkach scs. [kierowane, indywidualne/zespołowe analizy wybranych fragmentów scs. Biblii: „Na tropach skutków/następstw ps. praw i procesów fonetycznych” – (a) wokaliczne dziedzictwo ps. w tekstach scs. – pochodzenie ps. samogłosek (prawo wiązania iloczasu z barwą, prawo sylab otwartych; uprzednianie samogłosek tylnych po spółgłoskach palatalnych jako wynik działania prawa korelacji palatalności; (b) palatalizacja spółgłosek tylnojęzykowych jako główny przejaw prawa korelacji palatalności (zjawisko palatalizacji: I, II, III – istota, kierunek zmian, wynik, zróżnicowanie dialektyczne); (c) zmiany fonetyczne w grupach z j i w grupie kt’(gt’) (połączenia j z samogłoskami, połączenia j ze spółgłoskami – palatalizacja przez jotę; zjawisko epentezy jako szczególny przypadek palatalizacji przez jotę; palatalizacja grupy kt’(gt’); (d) zmiany w zakresie samogłosek jerowych, grup przestawkowych i sonantów (pochodzenie i rozwój jerów; pozycja mocna i słaba; pozycja napięta; redukcja i wokalizacja jerów; przypadki asymilacji jerów; rozwój grup przestawkowych: nagłosowych i śródgłosowych; uzależnienie zmiany w grupach nagłosowych od intonacji; odstępstwa od przestawki; pochodzenie i rozwój sonantów; sonanty a zwykłe połączenia samogłosek jerowych ze spółgłoskami płynnymi)].
6. Morfologiczne (w zakresie fleksji imiennej) cechy języka przekładu cyrylometodejskiego i ich odzwierciedlenie w kanonicznych zabytkach scs. [kierowane, indywidualne/zespołowe analizy wybranych fragmentów scs. Biblii: „Regularności/nieregularności w klasycznych fleksyjnych formach imiennych” – (a) rzeczownik – typy scs. deklinacji; wpływy deklinacyjne (kryteria podziału: wg pie. i ps. tematu/wg rodzaju; cechy charakterystyczne poszczególnych typów deklinacyjnych: temat, rodzaj, końcówka N i G sg.; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach rzeczownikowych; przesunięcia w obrębie deklinacji na –o– i –jo– oraz –a– i –ja– jako skutek palatalizacji III; wtórne końcówki rzeczownika); (b) zaimek (nierodzajowy i rodzajowy; typy zaimków nierodzajowych: osobowe, zwrotny, pytające, nieokreślone; formy enklityczne zaimków: 1. i 2. os. oraz zwrotnego; typy zaimków rodzajowych: wskazujące, pytające, względne, dzierżawcze, nieokreślone; podstawowe wzory odmiany: wg tematów miękkich, wg tematów twardych; zaimki odmiany mieszanej; zmiany fonetyczne na granicy: przyimek + zaimek); (c) przymiotnik ( w odmianie prostej, tzw. rzeczownikowej a w odmianie złożonej, tzw. zaimkowej; różnice strukturalne, znaczeniowe i składniowe między formami niezłożonymi i złożonymi; zmiany w złożonej odmianie przymiotnika – zanik joty interwokalicznej, asymilacja samogłosek, kontrakcja, haplologia, wyrównania analogiczne; stopniowanie regularne i nieregularne; charakterystyczne przyrostki stopnia wyższego; syntetyczne i analityczne formy stopnia najwyższego); (d) liczebnik (główny, porządkowy, zbiorowy; charakterystyka poszczególnych typów; przegląd końcówek; zasady łączenia liczebnika z rzeczownikiem – składnia zgody lub rządu)].
7. Morfologiczne (w zakresie fleksji werbalnej) cechy języka przekładu cyrylometodejskiego i ich odzwierciedlenie w kanonicznych zabytkach scs. [kierowane, indywidualne/zespołowe analizy wybranych fragmentów scs. Biblii: „Regularności/nieregularności w klasycznych fleksyjnych formach werbalnych” – (a) czasownik (w czasie teraźniejszym/przyszłym prostym) – typy koniugacji (kryteria podziału – podział nadrzędny: wg tematu praes.; podział podrzędny – tzw. klasy czasownika: wg tematu inf.; podział wg Leskiena a podział wg Lehra-Spławińskiego; końcówki osobowe w poszczególnych typach koniugacyjnych; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach czasu teraźniejszego/przyszłego prostego trybu oznajmującego; tryb rozkazujący (formy syntetyczne i analityczne; zasady tworzenia; charakterystyczne przyrostki, ich pochodzenie i związek z przynależnością koniugacyjną czasownika; przegląd „końcówek”; odzwierciedlenie procesów palatalizacyjnych w formach imperativu; wariantywność form); (b) czasy przeszłe proste – imperfekt i aoryst (znaczenie, struktura, funkcja, stosunek do innych czasów w językach słowiańskich i niesłowiańskich; rozpoznawanie form imperfektu utworzonych od czasowników reprezentujących różne typy koniugacyjne; 3 typy aorystu – asygmatyczny, sygmatyczny I, sygmatyczny II – od czasowników różnych koniugacji; odzwierciedlenie procesów fonetycznych w formach imperfektu i/lub aorystu: i, u, r, k (g) + s + A ≥ x lub A + s + A ≥ x, palatalizacja I, wzdłużenie samogłosek rdzennych, uproszczenia grup spółgłoskowych, ściągnięcia samogłosek); (c) imiesłowy (czynne – charakterystyka poszczególnych typów: part. praes. act., part. praet. act. I, part. praet. act II – struktura, zasady tworzenia, odmiana, znaczenie, pełnione funkcje; imiesłowy bierne – charakterystyka poszczególnych typów: part. praes. pass., part. praet. pass. – budowa, tworzenie, znaczenie, pełnione funkcje, odmiana); (d) czasownikowe formy złożone (perfectum, plusquamperfectum, futurum I i II, conditionalis, passivum – budowa, znaczenie)].
8. Składniowe cechy języka przekładu cyrylometodejskiego i ich odzwierciedlenie w kanonicznych zabytkach scs. [kierowane, indywidualne/zespołowe analizy wybranych fragmentów scs. Biblii: identyfikowanie i interpretowanie, ze względu na zależność od źródła, strukturę, znaczenie etc., ważniejszych konstrukcji składniowych (składnia zgody wg znaczenia w związku głównym, forma orzecznika, dopełnienie sprawcy, przydawka celownikowa, podwójny biernik, miejscownik bezprzyimkowy, dativus absolutus, dativus cum infinitivo, accusativus cum infinitivo, supinum)].
9. Całościowa, zaliczeniowa, analiza fonetyczna i morfologiczno-składniowa [indywidualna praca na temat, np.: „Co skrywają najstarsze słowiańskie teksty sakralne?”, składająca się z ogólnych – wstępnych – pytań teoretycznych oraz z zadania praktycznego (fonetyczno-morfologiczno-składniowego) przeanalizowania fragmentu tekstu scs. pod kątem zawartych w nim form].