Edytorstwo w przestrzeni cyfrowej 2506-s2POL1Z-EWPC-EC
„Jaki jest najważniejszy nadchodzący trend w edytorstwie cyfrowym? To zależy od tego, jak wyobrażasz sobie przyszłość.”
Jerome McGann
„Pomimo postępu technologicznego ludzka wrażliwość, kreatywność i umiejętność interpretacji nadal będą niezbędne w procesie redagowania i przygotowywania treści literackich, co sugeruje, że ludzcy edytorzy nadal będą odgrywać istotną rolę w przyszłości.”
Monica – wirtualny asystent oparty na sztucznej inteligencji
Czy istnieje jeszcze edytorstwo w przestrzeni innej niż cyfrowa? Sieć splotła się już na tyle ściśle z rozmaitymi wymiarami rzeczywistości – zarówno prywatnej, jak i zawodowej – że trudno myśleć o niej jako o osobnym bycie. Życie społeczne podlega nieustannym przemianom stymulowanym przez automatyzację procesów, ekspansję e-commerce, rozwój narzędzi Big Data i modeli sztucznej inteligencji oraz rosnącą popularność interaktywnych i spersonalizowanych treści.
Nowe tendencje modelują zachowania w obszarach takich jak komunikacja, rozrywka, pozyskiwanie i gromadzenie informacji, kształtują więc tym samym postawy względem tekstu i książki. Przeobrażeniu ulegają praktyki czytelnicze, charakter, przebieg oraz efekty inicjatyw badawczych i twórczych, a także role i zadania uczestników procesu wydawniczego.
Rosnąca dominacja niematerialnego przekazu ogranicza znaczenie współistniejących z nim wciąż technologii pisma i druku. Zjawiska takie jak ekspansja książki cyfrowej (w tym audiobooków) oraz treści born digital, zainteresowanie wykorzystaniem modeli generatywnych na różnych etapach tworzenia publikacji, rozwój self publishingu, a także jego ścisłe związki ze społecznościowymi i komercyjnymi funkcjami Internetu stawiają przed edytorstwem praktycznym wyzwania o niespotykanej dotąd randze.
Równie istotnej próbie poddawane jest dziś edytorstwo naukowe. Cyfrowa rzeczywistość wyznacza charakter i tempo działań związanych z zabezpieczaniem, udostępnianiem oraz interpretacją dziedzictwa. Digitalizacja źródeł rękopiśmiennych może wkrótce – dzięki rokującej coraz lepiej technologii rozpoznawania pisma ręcznego – doprowadzić do masowego udostępniania automatycznie wygenerowanych transkrypcji. Czy odpowiedzialność za tekst zostanie rozproszona, a jeśli tak, czy uda się „uświadomić” jej znaczenie także maszynom? Jak z charakterystycznym dla bieżącego momentu historycznego nadmiarem poradzi sobie nowe pokolenie literaturoznawców? Umacnianie się pozycji bibliotek cyfrowych oraz popularyzacja standardu TEI/XML dają dziś szerokiemu gronu czytelników natychmiastowy dostęp do niematerialnych reprezentacji dokumentów, z którymi – w oryginale – obcowali dotąd jedynie profesjonaliści. Możliwość błyskawicznego identyfikowania i zestawiania ze sobą poszukiwanych informacji pozwala na prowadzenie badań o niespotykanym dotąd zasięgu, rodzi jednak pokusę powierzchownego i bezrefleksyjnego wykorzystywania źródeł.
We wspomaganiu przedsięwzięć edytorskich, a także analiz komparatystycznych, stylistycznych czy tekstologicznych sprawdzają się dziś zarówno narzędzia wypracowane na gruncie językoznawstwa komputerowego oraz nauk społecznych, jak i te wykorzystywane w marketingu czy komercyjnym zarządzaniu informacją. Rozwijając interdyscyplinarne podejście do własnego warsztatu, warto pamiętać, że otwartości umysłu powinien towarzyszyć szacunek dla dorobku i etosu macierzystej dziedziny, a także rozeznanie w jej aktualnych standardach metodologicznych.
Uczestnicy laboratorium skupią się na rozwijaniu własnego warsztatu zawodowego i badawczego – z uwzględnieniem perspektyw dalszych przemian na rynku książki oraz korzyści (ale także zagrożeń) wynikających z mariażu humanistyki z informatyką. Przewodnim motywem spotkań będzie praktykowanie elastycznego (wciąż jednak krytycznego) sposobu myślenia i doświadczania cyfrowej rzeczywistości w jej kolejnych odsłonach. Osobiste cyfrowe narzędziowniki, z wykorzystaniem których zostaną zrealizowane projekty zaliczeniowe, mają być w założeniu otwarte na kolejne modyfikacje. Studenci będą eksplorować możliwości najnowszych osiągnięć technologii, ale także identyfikować ich ograniczenia i prognozować, w jaki sposób zostaną one najpewniej wkrótce przełamane.
|
W cyklu 2022/23Z:
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z problematyką związaną z opracowaniem publikacji, wykorzystując narzędzia elektroniczne, z najważniejszymi zagadnieniami i terminologią, związaną z nowymi technologiami. Studenci zapoznają się z typami publikacji (tekstami w Internecie, hipertekst). Zajęcia mają charakter praktyczny – prezentują programy multimedialne, będące pomocne w pracy redaktora. Na zajęciach zostanie zaprezentowana specyfika narzędzi multimedialnych, ich kreatywne wykorzystanie podczas opracowania tekstu, formaty, w jakich można je zapisywać. Zostaną także zaprezentowane zagadnienia związane z czytelnością tekstów publikowanych w sieci oraz z multimedialnym warsztatem edytora. |
W cyklu 2023/24Z:
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z problematyką związaną z opracowaniem publikacji, wykorzystując narzędzia elektroniczne, z najważniejszymi zagadnieniami i terminologią, związaną z nowymi technologiami. Studenci zapoznają się z typami publikacji (tekstami w Internecie, hipertekst). Zajęcia mają charakter praktyczny – prezentują programy multimedialne, będące pomocne w pracy redaktora. Na zajęciach zostanie zaprezentowana specyfika narzędzi multimedialnych, ich kreatywne wykorzystanie podczas opracowania tekstu, formaty, w jakich można je zapisywać. Zostaną także zaprezentowane zagadnienia związane z czytelnością tekstów publikowanych w sieci oraz z multimedialnym warsztatem edytora. |
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne eksponujące
Metody dydaktyczne podające
- wykład problemowy
- pogadanka
Metody dydaktyczne poszukujące
- panelowa
- laboratoryjna
- ćwiczeniowa
- referatu
- doświadczeń
Metody dydaktyczne w kształceniu online
- metody służące prezentacji treści
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2025/26Z: | W cyklu 2023/24Z: | W cyklu 2022/23Z: | W cyklu 2024/25Z: |
Kryteria oceniania
bieżące przygotowanie do zajęć: K_W01; K_W02; K_K05; K_K11.
wykonywanie ćwiczeń praktycznych, aktywność: K_W10; K_U01; K_U09; K_U10; K_U13; K_U15.
samodzielna praca na zajęciach: K_W11; K_U01; K_K11.
praca zaliczeniowa: K_W01; K_W10; K_U01; K_U09; K_U10; K_U13; K_U14; K_U15; K_K11.
Praktyki zawodowe
Brak
Literatura
Bibliografia obejmuje publikacje składające się na podstawę teoretyczną zajęć.
Dobór lektur obowiązkowych (z poniższej listy) będzie uwarunkowany:
1) zainteresowaniami, planami zawodowymi i akademickimi studentów,
2) przebiegiem dyskusji teoretycznych,
3) kierunkiem prac nad projektami zaliczeniowymi,
4) poziomem znajomości języka angielskiego w grupie ćwiczeniowej.
N. Baron, How We Read Now: Strategic Choices for Print, Screen, and Audio, Oxford 2021
M. Burdowicz-Nowicka, Mikrofilm w pracy naukowej i bibliotecznej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1958, nr 1, s. 95–116
J. Burke, Drukarskie prasy, czyli o maszynach do porządkowania myśli, w: Antropologia słowa, red. G. Godlewski, A. Mencwel i in., Warszawa 2003, s. 487–498
F. Cameron, The Future of Digital Data, Heritage and Curation: in a More-than-Human World, Londyn 2021
N. Carr, Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg, Gliwice 2012
G. Colavizza i in., Archives and AI: An Overview of Current Debates and Future Perspectives, Journal on Computing and Cultural Heritage 2022, nr 1 (Open Access – brak numeracji stron)
M.J. Driscoll, E. Pierazzo, Introduction: Old Wine in New Bottles?, w: Digital Scholarly Editing. Theories and Practices, red. tenże, taż, s. 1–18
J. Drucker, The Digital Humanities Coursebook: An Introduction to Digital Methods for Research and Scholarship, Londyn 2021
T. Forte, Zbuduj swój drugi mózg, Kraków 2023
Ł. Garbal, Cyfrowe wydanie krytyczne, czyli dawna propozycja Stanisława Pigonia. Szanse i zagrożenia, „Sztuka Edycji” 2017, nr 2, s. 27–32
T. Ghosh i in., Advances in online handwritten recognition in the last decades, „Computer Science Review” 2022, nr 46 (Open Access – brak numeracji stron)
J. Gruchała, Edytor między prawem a sumieniem, „Sztuka Edycji” 2019, nr 1, s. 7–16
M. Halawa, Nowe media i archiwizacja życia codziennego, „Kultura Współczesna” 2011, nr 4, s. 27–41
F. Hall, The Business of Digital Publishing: An Introduction to the Digital Book and Journal Industries, Londyn 2022
M. Jaakkola, Academic AI Literacy: Artificial Intelligence in Scholarly Writing, Editing, and Publishing, Gothenburg 2024
Y. Jiang, X. Li, H. Luo, Quo vadis artificial intelligence?, „Discover Artificial Intelligence” 2022, nr 1 (Open Access – brak numeracji stron)
K. Kasperek, Self-publishing – zarys najważniejszych problemów, „Sztuka Edycji” 2017, nr 2, s. 91–102
J. Lohisse, Przyszłość kultury zinformatyzowanej, w: Antropologia słowa, op. cit., s. 657–669
B.D. Lund, T. Wang, Chatting about ChatGPT: how may AI and GPT impact academia and libraries?, „Library Hi Tech News” 2023, nr 3, s. 26–29
Z. Manžuch, Ethical Issues In Digitization Of Cultural Heritage, „Journal of Contemporary Archival Studies” 2017 (Open Access – brak numeracji stron)
M. McLuhan, Słowo pisane, czyli oko zamiast ucha, w: Antropologia słowa, op. cit., Warszawa 2003, s. 381–385
Tenże, Galaktyka Gutenberga, w: tamże, s. 509–517
Tenże, Galaktyka w nowej konfiguracji, w: tamże, s. 627–633
E. Mirkowska, A. Mędrzecka-Stefańska, Słowacki cyfrowy – perspektywy i szanse na przykładzie edycji „Samuela Zborowskiego”, „Sztuka Edycji” 2023, nr 2, s. 49–57
C. Newport, Cyfrowy minimalizm. Jak zachować skupienie w hałaśliwym świecie, Warszawa 2020
K. Niciński, O strukturalizmie w działaniu, czyli TEI i naukowa edycja cyfrowa z perspektywy praktyki edytorskiej, „Sztuka Edycji” 2023, nr 1, s. 103–111
W. Ong, Pismo a struktura świadomości, w: Antropologia słowa, op. cit., s. 368–380
Tenże, Posttypografia: elektronika, w: tamże, s. 640–642
E. Pierazzo, Digital Scholarly Editing: Theories, Models and Methods, Londyn 2015
R. Rosselli Del Turco, The Battle We Forgot to Fight: Should We Make a Case for Digital Editions?, w: Digital Scholarly Editing. Theories and Practices, op. cit., s. 219–238
K. Spjeldnæs, F. Karlsen, How digital devices transform literary reading: The impact of e-books, audiobooks and online life on reading habits, „New Media & Society” 2022, nr 8, s. 4808–4824.
M. Strzyżewski, O szaleństwie edytorów w perspektywie ratio i praxis, „Pamiętnik Literacki” 2020, nr 4, s. 45–56
Tenże, Sztuka edycji – dziś (tezy do dyskusji), „Sztuka Edycji” 2011, nr 1, s. 7–12
B. Szleszyński, Krajobraz naukowego edytorstwa cyfrowego – możliwości i wyzwania, „Sztuka Edycji” 2023, s. 85–100
A. Szulińska, Pomiędzy światami. Anotacja semantyczna w naukowej edycji cyfrowej, „Sztuka Edycji” 2023, s. 121–131
J. Thompson, Book Wars: The Digital Revolution in Publishing, Cambridge 2021
B. Zhang, J. Zhu, H. Su, Toward the third generation artificial intelligence, „Science China Information Sciences” 2023, nr 66 (Open Access – brak numeracji stron)
E. Zielińska, Design thinking. Model pracy badawczej w obliczu dzikich problemów nauk społecznych, „Stan sztuki” 2013, nr 1, s. 168–185
S. Zuboff, Wiek kapitalizmu inwigilacji, Poznań 2020
JJ. van Zundert, Author, Editor, Engineer — Code & the Rewriting of Authorship in Scholarly Editing, „Interdisciplinary Science Reviews” 2015, nr 4, s. 349–375
Teksty będą udostępniane na bieżąco (w formie elektronicznej).
Studentów zainteresowanych tematyką humanistyki cyfrowej zachęcam również do skorzystania z bezpłatnych kursów przygotowanych przez kadrę uniwersytetów Cambridge, Harvard i Oxford (w jęz. angielskim):
1. Introduction to Digital Humanities (https://www.edx.org/learn/humanities/harvard-university-introduction-to-digital-humanities),
2. Digital humanities: humanities research in the digital age (https://www.open.edu/openlearn/history-the-arts/digital-humanities-humanities-research-the-digital-age/content-section-overview?active-tab=description-tab).
|
W cyklu 2022/23Z:
A companion to digital literary studies, ed. by R. Siemens and S. Schreibman, London 2006. |
W cyklu 2023/24Z:
A companion to digital literary studies, ed. by R. Siemens and S. Schreibman, London 2006. |
Uwagi
|
W cyklu 2024/25Z:
Zajęcia w sali komputerowej, można również korzystać z własnego laptopa. |
W cyklu 2025/26Z:
Zajęcia w sali komputerowej, można również korzystać z własnego laptopa. |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: