Gramatyka opisowa języka polskiego
2506-s1POL2Z-GOJP-W
Szczegółowe zagadnienia składające się na problematykę wykładu obejmują: przedmiot fleksji, budowę formy fleksyjnej, typy zmian tematycznych w paradygmatach jednostek współczesnej polszczyzny, pojęcie opozycji fleksyjnej, zjawisko neutralizacji opozycji fleksyjnych, klasyfikację gramatyczną leksemów polskich, pojecie kategorii gramatycznej, kategorie gramatyczne rzeczowników, pojęcie i zakres deklinacji, typy paradygmatów deklinacyjnych, zasady doboru końcówek równoległych w deklinacji rzeczowników, zasób kategorii gramatycznych w odmianie zaimków rzeczownych, kategorie fleksyjne liczebników, poblem liczebników zbiorowych,
budowę paradygmatu przymiotnikowego, fleksyjność kategorii stopnia, kategorie fleksyjne czasowników, niefleksyjność strony i aspektu, budowę form czasownikowych, paradygmat czasownikowy węższy i poszerzony, przegląd grup koniugacyjnych czasowników według Jana Tokarskiego.
|
W cyklu 2024/25Z:
Szczegółowe zagadnienia składające się na problematykę wykładu obejmują: przedmiot fleksji, budowę formy fleksyjnej, typy zmian tematycznych w paradygmatach jednostek współczesnej polszczyzny, pojęcie opozycji fleksyjnej, zjawisko neutralizacji opozycji fleksyjnych, klasyfikację gramatyczną leksemów polskich, pojecie kategorii gramatycznej, kategorie gramatyczne rzeczowników, pojęcie i zakres deklinacji, typy paradygmatów deklinacyjnych, zasady doboru końcówek równoległych w deklinacji rzeczowników, zasób kategorii gramatycznych w odmianie zaimków rzeczownych, kategorie fleksyjne liczebników, poblem liczebników zbiorowych,
budowę paradygmatu przymiotnikowego, fleksyjność kategorii stopnia, kategorie fleksyjne czasowników, niefleksyjność strony i aspektu, budowę form czasownikowych, paradygmat czasownikowy węższy i poszerzony, przegląd grup koniugacyjnych czasowników według Jana Tokarskiego. |
W cyklu 2025/26Z:
Szczegółowe zagadnienia składające się na problematykę wykładu obejmują: przedmiot fleksji, budowę formy fleksyjnej, typy zmian tematycznych w paradygmatach jednostek współczesnej polszczyzny, pojęcie opozycji fleksyjnej, zjawisko neutralizacji opozycji fleksyjnych, klasyfikację gramatyczną leksemów polskich, pojecie kategorii gramatycznej, kategorie gramatyczne rzeczowników, pojęcie i zakres deklinacji, typy paradygmatów deklinacyjnych, zasady doboru końcówek równoległych w deklinacji rzeczowników, zasób kategorii gramatycznych w odmianie zaimków rzeczownych, kategorie fleksyjne liczebników, poblem liczebników zbiorowych,
budowę paradygmatu przymiotnikowego, fleksyjność kategorii stopnia, kategorie fleksyjne czasowników, niefleksyjność strony i aspektu, budowę form czasownikowych, paradygmat czasownikowy węższy i poszerzony, przegląd grup koniugacyjnych czasowników według Jana Tokarskiego. |
Całkowity nakład pracy studenta
Wykład stanowi część modułu "gramatyka opisowa - semestr III". Za całość modułu student otrzymuje 5 punktów ECTS:
1) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego - 45 godzin (15 godzin - wykład, 30 godzin - konwersatorium), przeliczane na punkty w proporcji: wykład - 1 ECTS, konwersatorium - 2 ECTS.
2) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego w ramach indywidualnych konsultacji - 4 godziny (0,5 ECTS).
3) Godziny realizowane samodzielnie przez studenta w ramach przygotowywania się do zajęć oraz do zaliczenia wykładu i konwersatorium - 30 godzin (1,5 ECTS).
Efekty uczenia się - wiedza
Student:
W1: zna budowę rozmaitych form fleksyjnych (rzeczowników, przymiotników i, czasowników i liczebników) - K_W13, K_W14;
W2: właściwie interpretuje rodzaj we współczesnej polszczyźnie - jako kategorię fleksyjną leksemów czasownikowych, przymiotnikowych i liczebnikowych, jako kategorię selektywną - leksemów rzeczownikowych - K_W01, K_W13.
Efekty uczenia się - umiejętności
Student:
U1: właściwie interpretuje dowolne formy wyrazowe pojawiające się we współczesnych tekstach polskich, w szczególności poprawnie interpretuje formy wielosegmentowe oraz ortograficzne konstrukcje składniowe - K_U05;
U2: potrafi identyfikować różnorodne formy wyrazowe należące do paradygmatu czasowników, w szczególności odróżnia formy fleksyjne od afleksyjnych i aglutynacyjnych - K_W14;
U3: właściwie określa zasady repartycji równoległych końcówek rzeczownikowych - K_W15, K_U05;
U4: odróżnia oboczności tematyczne od supletywizmu - K_U04
U5: potrafi scharakteryzować ciągi czasownikowych wrostków tematycznych i na ich podstawie określić grupy tematowe czasowników polskich zgodnie z ujęciem J. Tokarskiego - K_U04.
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Student:
K1: stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów językowych - K_K05.
Metody dydaktyczne
Zajęcia o charakterze teoretycznym.
Metody dydaktyczne eksponujące
- pokaz
Metody dydaktyczne podające
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy
Rodzaj przedmiotu
kanon (atrybut wycofany)
Wymagania wstępne
Konieczne jest wcześniejsze zaliczenie fonetyki i fonologii oraz słowotwórstwa języka polskiego.
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2025/26Z: | W cyklu 2022/23Z: | W cyklu 2023/24Z: | W cyklu 2024/25Z: |
Kryteria oceniania
Zaliczenie modułu jest realizowane komplementarnie dla wykładu oraz równoległego konwersatorium. Dodatkowo wiedza z tego zakresu wchodzi również do egzaminu z gramatyki opisowej, zdawanego przez studentów po II roku studiów. Zakładane efekty kształcenia są weryfikowane w następujący sposób:
Końcowe zaliczenie wykładu w formie testu - W1, W2, U1;
Końcowe zaliczenie konwersatorium w formie sprawdzianu praktycznego - U2, U3, U4, U5;
Aktywne uczestnictwo w zajęciach - K1.
Praktyki zawodowe
Literatura
PODSTAWOWA:
M. Bańko, 2002, Wykłady z fleksji polskiej, Warszawa.
D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, 1973, Kultura języka polskiego, Zagadnienia poprawności gramatycznej, Warszawa 1973, cz. 3. Odmiana wyrazów, s. 124-300.
A. Bogusławski, 1976, O zasadach rejestracji jednostek języka, [w:] „Poradnik Językowy”, z. 8.
B. Dunaj, 1979, Zarys morfonologii współczesnej polszczyzny, Kraków.
Gramatyka opisowa. Materiały do ćwiczeń. Seria druga. Opracowania, skrypt UW 1996, pod red. D. Kopcińskiej, wyd. 3. rozszerzone, Warszawa, rozdz. Fleksja, s. 86-163 oraz Aneks, s. 217-226.
B. Klebanowska, 1987, Kategorie gramatyczne w GWJP, [w:] Studia gramatyczne VIII, Wrocław.
R. Laskowski, 1998, Zagadnienia ogólne morfologii. Podstawowe pojęcia fleksji. Kategorie morfologiczne języka polskiego - charakterystyka funkcjonalna, [w:] GWJP. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa , wyd. 2., s. 27-86 i 151-224.
J. Tokarski, 1973 lub 2002, Fleksja polska, Warszawa.
Z. Saloni, 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, Język Polski LIV, z. 1, s. 3-13; z. 2., s. 93-101.
Z. Saloni, 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław, s. 52-64.
Z. Saloni, Wstęp do koniugacji, Olsztyn, 2000.
DODATKOWA:
R. Laskowski, 1981, Części mowy problem syntaktyczny czy morfologiczny?, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 2”, Łódź.
R. Laskowski, 1984, Funkcjonalna klasyfikacja leksemów: części mowy i kategorie imienne, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa, s. 26-37 i 149-169
W. Mańczak, 1956, Ile rodzajów jest w polskim?, [w:] „Język Polski” XXXVI, Kraków, s. 116-121.
Z. Saloni, 1992, Co istnieje, a co nie istnieje we fleksji polskiej, „Prace Filologiczne” XXXVII, Warszawa, s. 75-87.
Uwagi
|
W cyklu 2022/23Z:
II rok – wykłady z fleksji: harmonogram zajęć oraz sposobów egzekwowania wiedzy i umiejętności:
Data Tematyka Literatura
(Stosuję następujące symbole: Saloni, Świdziński, Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa (dowolne wydanie): Saloni, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim [w:] Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław 1976; Klemensiewicz – Klemensiewicz Z., Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego, Warszawa 1960; Jodłowski – Jodłowski S., Studia nad częściami mowy, Warszawa 1971; Szober – Szober S., Gramatyka języka polskiego, Warszawa 1966; Tokarski – Tokarski J., Fleksja polska, Warszawa (dowolne wydanie); Bańko – Bańko M., Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2004; Czasownik – Saloni Z., Czasownik polski, Warszawa 2002.
)
5.10.2022r. Istota fleksji. Odróżnienie wyrażeń nieodmiennych od odmiennych głównie na podstawie kryteriów morfologicznych. Podział form wyrażeń odmiennych na temat i morfy gramatyczne. Strukturalne wykładniki odmienności – z jednej strony paradygmatyczne zamiany morfów gramatycznych dodawanych do tematów tej samej jednostki, z drugiej zaś zmiany w obrębie tematów tej samej jednostki. Swoistość odmiany tzw. zaimków typu KTO, CO, JA, których nie można dzielić na temat i morf gramatyczny. Bańko:15-34;
Tokarski:15-34
12.10.2022 r. Typy zmian tematycznych w paradygmatach jednostek współczesnej polszczyzny. Zmiany ilościowe (redukcje a rozszerzenia tematyczne) oraz zmiany jakościowe (oboczność tematyczna a supletywizm). Wykład
19.10. 2022 r. Pojęcie kategorii gramatycznych – ich podział na kategorie morfologiczne oraz selektywne. Wewnątrztekstowe lub zewnątrztekstowe uwarunkowania kategorii morfologicznych. Bańko:142-144;
26.10.2022 r. Przegląd gramatycznych kategorii rzeczowników polskich. Przypadek jako wewnątrztekstowa kategoria morfologiczna. Liczba w pozycji przyliczebnikowej jako wewnątrztekstowa kategoria morfologiczna, w innych pozycjach właściwość mająca zewnątrztekstowy charakter. Bańko:144-148;
9.11.2022 r. Rodzaj rzeczowników jako kategoria selektywna. Składniowe kryteria podziału rzeczowników na podklasy rodzajowe. Saloni:43-78 i 96-106;
Bańko:148-154;
16.11.2022 r. Przegląd morfologicznych kategorii przymiotników – przypadek, liczba i rodzaj jako właściwości wewnątrztekstowe. Uwagi o stopniowaniu przymiotników. Charakterystyka morfologicznych kategorii liczebnikowych – przypadek i rodzaj jako właściwości wewnątrztekstowe. Liczba jako kategoria selektywna liczebników. Tokarski: 135-153.
23.11.2022 r. Przegląd morfologicznych kategorii czasowników właściwych -osoba, liczba i rodzaj jako kategorie wewnątrztekstowe, tryb i czas jako kategorie zewnątrztekstowe. Uwagi o aspekcie czasowników jako właściwości leksykalnej. Bańko:159-169;
Czasownik:7-13;
Tokarski: 161-185 i -198-255.
30.11.2022 r. Wpływ aspektu na właściwości superleksemów czasownikowych. Uwagi o stronie jako składniowej właściwości konstrukcji, nie zaś morfologicznej kategorii czasowników. Bańko:169-174;
Czasownik: 25-27;
7.12.2022 r. Przegląd morfologicznych kategorii czasowników niewłaściwych – tryb i czas jako właściwości zewnątrztekstowe.
Podział rzeczowników na typy deklinacyjne na podstawie kryterium rodzajowego. Czasownik:30-32;
7.12.2022 r. (po zajęciach) przesłane zostanie zadanie z 1. pracą domową – zwrot do 29.12.2023 r.
Celem tej pracy jest oszacowanie, na ile student potrafi poprawnie identyfikować formy wyrazowe, zaliczać je do właściwych klas gramatycznych leksemów, a przede wszystkim charakteryzować zbiór kategorii morfologicznych poszczególnych form oraz określać wartości tych kategorii z rozróżnieniem na uwarunkowane wewnątrztekstowo w opozycji do motywowanych zewnątrztekstowo.
Zbiór poleceń, przykładowe odpowiedzi oraz kryteria oceniania zarówno poszczególnych zadań, jak i całej pracy zostaną opublikowane na platformie Microsoft Teams w formie odrębnego pliku.
14.12.2022 r. Istota deklinacji mieszanej – omówienie osobliwości w odmianie rzeczowników typu LEŚNICZY; MĘŻCZYZNA; POETA; SĘDZIA.
Bańko:177-183;
Tokarski: 59-134.
21.12.2022 r. Typy kryteriów decydujących o repartycji końcówek równoległych w odmianie rzeczownikowej – motywacje fonetyczne, morfologiczne i semantyczne rozmaitych końcówek rzeczownikowych.
Bańko:177-183;
Tokarski: 59-134.
4.01.2023 r. Istota kryterium uzualnego – przykłady zwyczajowo motywowanych form rzeczownikowych.
Bańko:177-183;
Tokarski: 59-134.
11.01.2023 r. Przegląd końcówek równoległych w deklinacjach rzeczownikowych; omówienie zasad doboru poszczególnych końcówek.
Bańko:177-183;
Tokarski: 59-134.
18.01.2023 r. Podział czasowników właściwych na typy koniugacyjne. Podstawy klasyfikacji czasowników na grupy tematowe w ujęciu J. Tokarskiego. Bańko:183-194;
Tokarski: 213-255.
25.01.2023 r. Przegląd przyrostków tematycznych charakterystycznych dla poszczególnych grup czasownikowych. Omówienie odmiany czasowników nieregularnych. Bańko:183-194;
Tokarski: 213-255.
O ocenie uzyskanej przez studenta na zaliczenie wykładu z gramatyki opisowej po zimowym semestrze w roku akademickim 2022/2023 decydować będzie średnia ważona obliczona na podstawie dwóch następujących składników:
a) oceny zadania przesłanego na wspomnianej wyżej platformie Microsoft Teams - ranga = 40%, czyli 0,4 ostatecznej noty;
b) oceny sprawdzianu końcowego pisanego w trybie stacjonarnym (ewentualnie zdalnie na platformie Microsoft Teams przy włączonych kamerach), a obejmującego całość zagadnień omawianych na zajęciach - ranga = 60%, czyli 0,6 ostatecznej noty.
Ostateczna średnia ważona "X" decydująca o ocenie na zaliczenie gramatyki opisowej obliczana będzie wg wzoru: X = 0,4 a + 0,6 b
Stosowana będzie następująca skala ocen:
X = 5,0 - 4,65 = bardzo dobry;
4,64 - 4,3 = dobry plus;
4,29 - 3,9 = dobry;
3,89 - 3,4 = dostateczny plus;
3,39 - 2,8 = dostateczny!
Średnia poniżej 2,8 = niedostateczny
|
W cyklu 2023/24Z:
II rok – wykłady z fleksji: harmonogram zajęć oraz sposobów egzekwowania wiedzy i umiejętności w r. ak. 2023/2024:
Data Tematyka Literatura
4.10.2023r. Omówienie zasad zaliczenia wykładów (przydział każdemu studentowi po dwa zagadnienia fleksyjne z listy pytań egzaminacyjnych – zwrot do 17.1.2024 r.!).
Istota fleksji. Odróżnienie wyrażeń nieodmiennych od odmiennych głównie na podstawie kryteriów morfologicznych. Podział form wyrażeń odmiennych na temat i morfy gramatyczne. Strukturalne wykładniki odmienności – z jednej strony paradygmatyczne zamiany morfów gramatycznych dodawanych do tematów tej samej jednostki, z drugiej zaś zmiany w obrębie tematów tej samej jednostki. Swoistość odmiany tzw. zaimków typu KTO, CO, JA, których nie można dzielić na temat i morf gramatyczny. Bańko:15-34;
Tokarski:15-34
11.10.2023 r. Typy zmian tematycznych w paradygmatach jednostek współczesnej polszczyzny. Zmiany ilościowe (redukcje a rozszerzenia tematyczne) oraz zmiany jakościowe (oboczność tematyczna a supletywizm). Wykład
18.10. 2023 r. Pojęcie kategorii gramatycznych – ich podział na kategorie morfologiczne oraz selektywne. Wewnątrztekstowe lub zewnątrztekstowe uwarunkowania kategorii morfologicznych. Bańko:142-144;
25.10.2023 r. Przegląd gramatycznych kategorii rzeczowników polskich. Przypadek jako wewnątrztekstowa kategoria morfologiczna. Liczba w pozycji przyliczebnikowej jako wewnątrztekstowa kategoria morfologiczna, w innych pozycjach właściwość mająca zewnątrztekstowy charakter. Bańko:144-148;
8.11.2023 r. Rodzaj rzeczowników jako kategoria selektywna. Składniowe kryteria podziału rzeczowników na podklasy rodzajowe. Saloni:43-78 i 96-106;
Bańko:148-154;
15.11.2023 r. Przegląd morfologicznych kategorii przymiotników – przypadek, liczba i rodzaj jako właściwości wewnątrztekstowe. Uwagi o stopniowaniu przymiotników. Charakterystyka morfologicznych kategorii liczebnikowych – przypadek i rodzaj jako właściwości wewnątrztekstowe. Liczba jako kategoria selektywna liczebników. Tokarski: 135-153.
22.11.2023 r. Przegląd morfologicznych kategorii czasowników właściwych -osoba, liczba i rodzaj jako kategorie wewnątrztekstowe, tryb i czas jako kategorie zewnątrztekstowe. Uwagi o aspekcie czasowników jako właściwości leksykalnej. Bańko:159-169;
Czasownik:7-13;
Tokarski: 161-185 i -198-255.
29.11.2023 r. Wpływ aspektu na właściwości superleksemów czasownikowych. Uwagi o stronie jako składniowej właściwości konstrukcji, nie zaś morfologicznej kategorii czasowników. Bańko:169-174;
Czasownik: 25-27;
6.12.2023 r. Przegląd morfologicznych kategorii czasowników niewłaściwych – tryb i czas jako właściwości zewnątrztekstowe.
Podział rzeczowników na typy deklinacyjne na podstawie kryterium rodzajowego. Czasownik:30-32;
13.12.2023 r. Istota deklinacji mieszanej – omówienie osobliwości w odmianie rzeczowników typu LEŚNICZY; MĘŻCZYZNA; POETA; SĘDZIA.
Bańko:177-183;
Tokarski: 59-134.
20.12.2023 r. Typy kryteriów decydujących o repartycji końcówek równoległych w odmianie rzeczownikowej – motywacje fonetyczne, morfologiczne i semantyczne rozmaitych końcówek rzeczownikowych.
Bańko:177-183;
Tokarski: 59-134.
10.1.2024 r. Istota kryterium uzualnego – przykłady zwyczajowo motywowanych form rzeczownikowych.
Bańko:177-183;
Tokarski: 59-134.
17.1.2024 r. Przegląd końcówek równoległych w deklinacjach rzeczownikowych; omówienie zasad doboru poszczególnych końcówek.
Bańko:177-183;
Tokarski: 59-134.
24.1.2024 r. Podział czasowników właściwych na typy koniugacyjne. Podstawy klasyfikacji czasowników na grupy tematowe w ujęciu J. Tokarskiego.
Bańko:183-194;
Tokarski: 213-255.
31.1.2024 r. Przegląd przyrostków tematycznych charakterystycznych dla poszczególnych grup czasownikowych. Omówienie odmiany czasowników nieregularnych.
Bańko:183-194;
Tokarski: 213-255.
O ocenie na zaliczenie wykładu z gramatyki opisowej po zimowym semestrze w roku akademickim 2023/202 decydować będzie średnia arytmetyczna ocen uzyskanych za opracowanie każdego z przydzielonych studentowi zagadnień fleksyjnych spośród pytań egzaminacyjnych.
Prace te będą oceniane wg następujących kryteriów:
Merytoryczna poprawność odpowiedzi
(5 p. – 0 p.) Merytoryczna kompletność
odpowiedzi
(5 p. - 0 p. ) Wykorzystanie podanych przykładów lub dobór przykładów własnych
(5 p. – 0 p.) Sprawność komunikacyjna
(5 p. – 0 p.)
5 p. – 2,5 p. = właściwie definiuje wszystkie pojęcia związane z zagadnieniem zawartym w poleceniu; poprawnie interpretuje relacje między wszystkimi omawianymi zjawiskami; 5 p. – 2,5 p. = formułuje wnioski uwzględniające wszelkie aspekty zagadnień zawartych w poleceniu; 5 p. – 2,5 p. = samodzielnie ilustruje omawiane zjawiska poprawnie dobranymi przykładami lub wykorzystuje w odpowiedzi wszystkie przykłady cytowane w poleceniu; 5 p.- 2,5 p. = formułuje spójną wielozdaniową wypowiedź bezbłędną stylistycznie; dopuszczalna 1 usterka językowa inna niż błąd ortograficzny
2,5 p. – 0,5 p. = niektóre pojęcia lub relacje zostały zinterpretowane nieprecyzyjnie i domagają się uściśleń; 2,5 p. – 0,5 p. = zwraca uwagę tylko na niektóre aspekty omawianych zjawisk, inne pomija. 2,5 p. – 0,5 p. = co najmniej połowa podanych przez studenta przykładów jest właściwą egzemplifikacją omawianego zagadnienia (co najmniej połowę przykładów cytowanych w poleceniu student właściwie interpretuje jako egzemplifikację omawianych zagadnień). 2,5 p. – 0,5 p. = konstruuje spójną wypowiedź, ale popełnia nie więcej niż 2 usterki stylistyczne lub językowe inne niż błąd ortograficzny;
0 p. = odpowiedź świadczy, że student nie rozumie postawionego problemu, nie zna istoty zjawisk powiązanych z problemem zawartym w poleceniu. 0 p. = odpowiedź świadczy, że student nie potrafi scharakteryzować zjawisk powiązanych z pytaniem. 0 p. = mniej niż połowa podanych przez studenta przykładów jest właściwą egzemplifikacją omawianego zagadnienia (student właściwie interpretuje jako egzemplifikację mniej niż połowę przykładów cytowanych w poleceniu). 0 p. = wypowiedź nie jest spójna, zawiera więcej niż 2 usterki stylistyczne lub językowe inne niż błąd ortograficzny; student popełnił dowolny błąd ortograficzny.
Stosowana będzie następująca skala ocen:
5,0 - 4,75 = bardzo dobry;
4,74 - 4,5 = dobry plus;
4,49 – 4,0 = dobry;
3,99 - 3,5 = dostateczny plus;
3,49 – 3,0 = dostateczny!
Średnia poniżej 3,0 = niedostateczny, a więc niezaliczenie wykładu!
|
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i
terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: