Prowadzony w cyklach: 2021/22Z, 2022/23Z, 2023/24Z, 2024/25Z

Kod ISCED: 0232

Punkty ECTS: 3

Język: polski

Organizowany przez: Wydział Humanistyczny

Gramatyka historyczna języka polskiego 2506-s1POL2Z-GHJP

https://moodle.umk.pl/WHUM/course/view.php?id=1604

1. Fleksja funkcjonalna a fleksja paradygmatyczna. Projekt fleksji funkcjonalnej dla językoznawstwa diachronicznego. Leksem i jego struktura morfologiczna – rzut historyczny. Budowa wyrazu a jego odmiana
2. Kategorie morfologiczne fleksyjne i klasyfikujące, składniowo zależne i składniowo niezależne, niedeterminujące i determinujące, tekstowe i nominatywne. Zasób kategorii nominalnych i werbalnych w dziejach polszczyzny
3. Kategorie werbalne: czas, aspekt, tryb, osoba. Repartycja wykładników kategorii werbalnych w dziejach języka polskiego. Wykładniki kategorii a ewolucja znaczeń
4. Formy osobowe, nieosobowe i nieokreślone czasowników. Geneza predykatywów. Ewolucja imiesłowów w języku polskim. Bezokolicznik
5. System koniugacyjny w historii języka polskiego – paradygmaty praindoeuropejski, prasłowiański i polskie. Tematy czasownika
6. Kategoria strony
7. Kategorie nominalne: przypadek, liczba rodzaj. Repartycja wykładników kategorii nominalnych w dziejach języka polskiego. Wykładniki kategorii a ewolucja znaczeń
8. Części mowy imienne
9. System deklinacyjny w historii języka polskiego – paradygmaty praindoeuropejski, prasłowiański i polskie
10. Leksemy nieodmienne w dziejach polszczyzny

W cyklu 2021/22Z:

1. Fleksja funkcjonalna a fleksja paradygmatyczna. Leksem i jego struktura morfologiczna – rzut historyczny. Budowa wyrazu a jego odmiana
2. Kategorie morfologiczne fleksyjne i klasyfikujące, składniowo zależne i składniowo niezależne, niedeterminujące i determinujące, tekstowe i nominatywne. Zasób kategorii nominalnych i werbalnych w dziejach polszczyzny
3. Kategorie werbalne: czas, aspekt, tryb, osoba. Repartycja wykładników kategorii werbalnych w dziejach języka polskiego. Wykładniki kategorii a ewolucja znaczeń
4. Formy osobowe, nieosobowe i nieokreślone czasowników. Geneza predykatywów. Ewolucja imiesłowów w języku polskim. Bezokolicznik
5. System koniugacyjny w historii języka polskiego – paradygmaty praindoeuropejski, prasłowiański i polskie. Tematy czasownika.
6. Kategoria strony
7. Kategorie nominalne: przypadek, liczba rodzaj. Repartycja wykładników kategorii nominalnych w dziejach języka polskiego. Wykładniki kategorii a ewolucja znaczeń
8. Części mowy imienne
9. System deklinacyjny w historii języka polskiego – paradygmaty praindoeuropejski, prasłowiański i polskie
10. Leksemy nieodmienne w dziejach polszczyzny
11. Analiza form w tekstach staropolskich i opis ich ewolucji.

Zajęcia w tym cyklu będą odbywać się stacjonarnie, w razie potrzeby - zdalnie (synchronicznie na platformie Microsoft Teams i asynchronicznie na platformie Moodle).
Egzamin - stacjonarnie (w wyjątkowym przypadku - zdalnie na Moodle'u).

W cyklu 2022/23Z:

W cyklu 2023/24Z:

W cyklu 2024/25Z:

Całkowity nakład pracy studenta

Konwersatorium obejmuje 30 godzin zajęć, tj. część kursu gramatyki historycznej języka polskiego przewidzianego na studiach polonistycznych (całość - 60 godzin). Za zaliczenie przedmiotu student otrzymuje 4 pkt ECTS: 1) godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego - 30 godzin konwersatorium, przeliczane na 1,5 punkty ECTS; 2) godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego w ramach konsultacji indywidualnych - 10 godzin (0,5 ECTS) 3) godziny przeznaczone na pracę własną studenta, tj. przygotowanie się do zajęć, do zaliczenia końcowego i do egzaminu - 40 godzin (2 ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

Po zakończeniu kursu student/ka: W1 zna podstawową terminologię językoznawczą z zakresu przedmiotów historycznojęzykowych, potrafi się nią posługiwać: K_W01 W2 ma pogłębioną, uporządkowaną i szczegółową wiedzę na temat pewnej liczby ważnych autorów, tekstów i zjawisk z historii języków słowiańskich, w tym języka polskiego: K_W03

Efekty uczenia się - umiejętności

Po zakończeniu kursu student/ka: U1 umie analizować język i grafię tekstów staropolskich: K_U09 U2 opisuje ewolucję systemu gramatycznego języka polskiego: K_U04 U3 wskazuje tendencje i prawa językowe kierujące zmianami języka: K_U04 U4 potrafi rozpoznawać ślady dawnych procesów fonetycznych i fleksyjnych we współczesnych formach językowych: K_U03, K_U04 U5 rekonstruuje prasłowiańskie postaci wyrażeń współczesnych: K_U03, K_U04

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1 student ma pogłębioną świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się zawodowego i rozwoju osobistego, dokonuje samooceny własnych kompetencji i doskonali umiejętności, wyznacza kierunki własnego rozwoju i kształcenia: K_K02 K2 student odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej pracy, projektuje i wykonuje działania w sposób sumienny i rzetelny, samodzielnie planuje i organizuje swój warsztat pracy: K_K05 K3 słuchacz samodzielnie stosuje metody i procedury badawcze do uzasadniania hipotez i wyjaśniania twierdzeń językoznawczych: K_K07 K4 student dostrzega i rozumie wpływ czynnika historycznego na stan współczesnej polszczyzny, dostrzega relacje między polszczyzną dawną i współczesną; ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego, podejmuje działania w tym zakresie: K_K12

Metody dydaktyczne

Prowadzący łączy metody dydaktyczne podające i eksponujące z metodami poszukującymi, a szczególnie problemowymi i ćwiczeniowymi.

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy
- opis

Metody dydaktyczne poszukujące

- ćwiczeniowa
- referatu
- klasyczna metoda problemowa

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Warunkiem uczestnictwa jest zaliczenie wykładu ze Wstępu do językoznawstwa diachronicznego oraz zaliczenie konwersatorium z gramatyki historycznej języka polskiego w zakresie pochodzenia języka polskiego i fonetyki historycznej.

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2021/22Z:

Joanna Kamper-Warejko
Joanna Kulwicka-Kamińska

W cyklu 2023/24Z:

Joanna Kamper-Warejko

W cyklu 2022/23Z:

Joanna Kamper-Warejko

W cyklu 2024/25Z:

Joanna Kamper-Warejko
Joanna Kulwicka-Kamińska

Kryteria oceniania

Bieżące przygotowanie do zajęć i aktywne w nich uczestnictwo; końcowe zaliczenie pisemne w formie sprawdzianu i egzamin pisemny w formie testu, łączący wiedzę teoretyczną i praktyczną (2 pytania z każdego działu): W1, W2; U1-U5.

Praktyki zawodowe

Możliwe są praktyczne zajęcia w Pracowni Słownika Polszczyzny XVI wieku.

Literatura

Podręczniki (wybór)
K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podręcznik dla studentów polonistyki, Warszawa 1998 (lub wydania następne).
Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, wyd.III, Warszawa 1965.
W. Kuraszkiewicz, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podstawowe wiadomości z wyborem tekstów staropolskich do ćwiczeń, wyd.2, Warszawa 1972.
J. Łoś, Gramatyka polska. Część III Odmiennia (fleksja) historyczna, Lwów 1927.
S. Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1979 (lub wydania następne).
J. Strutyński, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Kraków 1982 (lub wyd. nast.).
B. Wieczorkiewicz, R. Sinielnikoff, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa 1959.

Wybór tekstów - obowiązkowy:
S. Vrtel-Wierczyński, Wybór tekstów staropolskich, Warszawa 1977.

Literatura uzupełniająca:

Analiza tekstów staropolskich
W. Decyk-Zięba, S. Dubisz (red.), Teksty staropolskie. Analizy i interpretacje, Warszawa 2003.
T. Mika, „Kazania świętokrzyskie” – od rękopisu do zrozumienia tekstu, Poznań 2012.

Monografie, artykuły, ćwiczenia (wybór dla chętnych):
Bajerowa, Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.
Bajerowa, Polski język ogólny XIX w. Stan i ewolucja, t. I: Ortografia, fonologia z fonetyka, morfonologia, Katowice 1986, t. II: Fleksja, Katowice 1992.
I. Bajerowa, Próba sformułowania kilku praw ewolucji języka (na materiałach z historii polskiego języka literackiego), „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 1965, XXIII, s. 125-142.
I. Bajerowa, Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” 1969, z. 2, s. 81-103.
S. Borawski, Wprowadzenie do historii języka polskiego. Zagadnienia historiozoficzne, Warszawa 2000.
K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego w testach, ćwiczeniach i tematach egzaminacyjnych, Gdańsk 1999.
S. Dubisz, Rozwój polskiego systemu fonologicznego [w:] Studia z historii języka polskiego, pod red. W. Kupiszewskiego, Warszawa 1994, s. 9-19.
B. Dunaj, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII-XIII wiek), Kraków 1975.
B. Dunaj, Ogólne zasady rozwoju fleksji rzeczowników w języku polskim, Prace Filologiczne 1985, XXXII, s. 109-114.
Encyklopedia języka polskiego, pod red. S. Urbańczyka i M. Kucały, Wrocław-Kraków 1999 (wybrane hasła).
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. K. Polanskiego, Wrocław-Kraków 1999 (wybrane hasła).
Języki indoeuropejskie, pod red. L. Bednarczuka, t. I, Warszawa 1986, t. II, Warszawa 1988.
Z. Kempf, Rola pełni głosowej w rozwoju polskiej deklinacji rzeczownikowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego”, Seria A, nr V, 1957, s. 149-175.
A. Kowalska, Ewolucja analitycznych form czasownikowych na –ł w języku polskim, Katowice 1976.
A. Książek-Bryłowa, Wariantywność fleksji w historii i gwarach języka polskiego, Lublin 1994.
M. Kucała, Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Wrocław 1978
W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historia i strukturą, Warszawa – Poznań 1986.
W. Mańczak, Polska fonetyka i morfologia historyczna, Warszawa 1975.
L. Moszyński, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 1984.
H. Popowska-Taborska, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Warszawa 1993.
Z. Stieber, Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Warszawa 1979.
W. Śmiech, Rozwój form czasu teraźniejszego czasownika w języku polskim, Łódź 1967.
H. Turska, Mianownik l. mn. typu „chłopy”, „draby” w języku polskim, Język Polski, R. XXXIII, 1953, s. 129-155.

Wybory tekstów:
S. Borowski, A. Furdal, Wybór tekstów do historii języka polskiego, Warszawa 1980.
W. Taszycki, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Wrocław 1967, wyd. IV (lub wyd. nast.).
W. Taszycki, Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII, wyd. III, Warszawa 1969.
W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska, Wrocław 1975.

Słowniki etymologiczne:
A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1957 (lub wyd. nast.).
F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I-V, Kraków 1952-1992.
A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I-II, Warszawa 2000.
K. Długosz-Kurczabowa, Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.
W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Słowniki ogólne:
S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I-VI, wyd. II, Lwów 1854-1860, wyd. III, Warszawa 1951 (lub wyd. nast.).
S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968 (lub wyd. nast.).
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. I-X (z. 65: Wronka – Wszytek), Warszawa 1953 i tomy następne.
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, Wrocław 1966 i tomy następne.

W cyklu 2021/22Z:

Podręczniki (wybór)
[1] K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podręcznik dla studentów polonistyki, Warszawa 1998 (lub wydania następne).
[2] K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego w testach, ćwiczeniach i tematach egzaminacyjnych, Gdańsk 1999.
[3] Encyklopedia języka polskiego, pod red. S. Urbańczyka i M. Kucały, Wrocław-Kraków 1999 (wybrane hasła).
[4] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. K. Polanskiego, Wrocław-Kraków 1999 (wybrane hasła).
[5] Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, wyd.III, Warszawa 1965.
[6] W. Kuraszkiewicz, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podstawowe wiadomości z wyborem tekstów staropolskich do ćwiczeń, wyd.2, Warszawa 1972.
[7] J. Łoś, Gramatyka polska. Część III Odmiennia (fleksja) historyczna, Lwów 1927.
[8] W. Mańczak, Polska fonetyka i morfologia historyczna, Warszawa 1975.
[9] S. Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1979 (lub wydania następne).
[10] J. Strutyński, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Kraków 1982 (lub wyd. nast.).
[11] B. Wieczorkiewicz, R. Sinielnikoff, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa 1959.

Analiza tekstów staropolskich
[1] W. Decyk-Zięba, S. Dubisz (red.), Teksty staropolskie. Analizy i interpretacje, Warszawa 2003.
[2] T. Mika, „Kazania świętokrzyskie” – od rękopisu do zrozumienia tekstu, Poznań 2012.

Literatura uzupełniająca (wybór dla chętnych)
Bajerowa, Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.
Bajerowa, Polski język ogólny XIX w. Stan i ewolucja, t. I: Ortografia, fonologia z fonetyka, morfonologia, Katowice 1986, t. II: Fleksja, Katowice 1992.
I. Bajerowa, Próba sformułowania kilku praw ewolucji języka (na materiałach z historii polskiego języka literackiego), „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 1965, XXIII, s. 125-142.
I. Bajerowa, Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” 1969, z. 2, s. 81-103.
S. Borawski, Wprowadzenie do historii języka polskiego. Zagadnienia historiozoficzne, Warszawa 2000.
S. Dubisz, Rozwój polskiego systemu fonologicznego [w:] Studia z historii języka polskiego, pod red. W. Kupiszewskiego, Warszawa 1994, s. 9-19.
B. Dunaj, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII-XIII wiek), Kraków 1975.
B. Dunaj, Ogólne zasady rozwoju fleksji rzeczowników w języku polskim, Prace Filologiczne 1985, XXXII, s. 109-114.
Języki indoeuropejskie, pod red. L. Bednarczuka, t. I, Warszawa 1986, t. II, Warszawa 1988.
Z. Kempf, Rola pełni głosowej w rozwoju polskiej deklinacji rzeczownikowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego”, Seria A, nr V, 1957, s. 149-175.
A. Kowalska, Ewolucja analitycznych form czasownikowych na –ł w języku polskim, Katowice 1976.
A. Książek-Bryłowa, Wariantywność fleksji w historii i gwarach języka polskiego, Lublin 1994.
M. Kucała, Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Wrocław 1978
W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historia i strukturą, Warszawa – Poznań 1986.
L. Moszyński, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 1984.
H. Popowska-Taborska, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Warszawa 1993.
Z. Stieber, Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Warszawa 1979.
W. Śmiech, Rozwój form czasu teraźniejszego czasownika w języku polskim, Łódź 1967.
H. Turska, Mianownik l. mn. typu „chłopy”, „draby” w języku polskim, Język Polski, R. XXXIII, 1953, s. 129-155.

Wybory tekstów
S. Borowski, A. Furdal, Wybór tekstów do historii języka polskiego, Warszawa 1980.
W. Taszycki, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Wrocław 1967, wyd. IV (lub wyd. nast.).
W. Taszycki, Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII, wyd. III, Warszawa 1969.
S. Vrtel-Wierczyński, Wybór tekstów staropolskich, Warszawa 1977.
W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska, Wrocław 1975.

Słowniki etymologiczne
A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1957 (lub wyd. nast.).
F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I-V, Kraków 1952-1992.
A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I-II, Warszawa 2000.
K. Długosz-Kurczabowa, Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.
W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Słowniki ogólne
S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I-VI, wyd. II, Lwów 1854-1860, wyd. III, Warszawa 1951 (lub wyd. nast.).
S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968 (lub wyd. nast.).
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. I-X (z. 65: Wronka – Wszytek), Warszawa 1953 i tomy następne.
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, Wrocław 1966 i tomy następne.

Uwagi

W cyklu 2024/25Z:

Brak

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2506-s1POL2Z-GHJP w USOSweb