Historia języka polskiego 2506-s1POL2L-HJP

Problematyka zajęć z historii języka polskiego obejmuje sześć bloków tematycznych. Są to: 1. Historia języka polskiego jako przedmiot, 2. Ortografia staro- i średniopolska, 3. Pochodzenie polskiego języka literackiego, 4. Periodyzacja historii polskiego języka literackiego, 5. Charakterystyka słownictwa doby staropolskiej (w tym również dziedzictwo prasłowiańskie i zapożyczenia z epoki przedpiśmiennej), 6. Zabytki doby staropolskiej - analiza językowa.
Adn. 1
Definicja historii języka polskiego. Podział na historię zewnętrzną i wewnętrzną oraz na epoki historyczne. Metody badawcze językoznawstwa diachronicznego;
Adn. 2
Charakterystyka grafii prostej i złożonej (czytanie zabytków doby staropolskiej oraz ich analiza pod względem grafii, a ściśle adaptacji alfabetu łacińskiego do potrzeb systemu fonologicznego języka polskiego). Omówienie traktatów ortograficznych z doby staro- i średniopolskiej (J. Parkoszowica - 1440r., S. Zaborowskiego - 1513r., „Nowego karakteru polskiego” - 1594r.). Ustalenia ortograficzne i graficzne drukarzy krakowskich oraz kryteria ortografii XVI w. (na przykładzie trenów i pieśni J. Kochanowskiego);
Adn. 3
Przebieg dyskusji i ustalenie hipotez na temat pochodzenia polskiego języka literackiego (koncepcje S. Urbańczyka, Z. Klemensiewicza, B. Walczaka). Charakterystyka dawnych dialektów (ich cechy gwarowe i wkład do polskiego języka literackiego). Proces mazurzenia. Rozwój nosówek. Metody badawcze dialektologii historycznej;
Adn. 4
Charakterystyka wybranych zagadnień z fonetyki i fleksji (w ujęciu diachronicznym), omawianych z uwzględnieniem dwóch praw kierujących rozwojem języka polskiego: prawa do uproszczeń i prawa do uwydatniania opozycji (według koncepcji I. Bajerowej);
Adn. 5
Klasyfikacja zapożyczeń. Wpływ języków obcych na warstwę leksykalną języka polskiego w poszczególnych dobach oraz charakterystyka polskiej terminologii chrześcijańskiej.
Adn. 6
Analiza stylu i języka wybranych zabytków okresu staropolskiego

W cyklu 2022/23L:

W cyklu 2023/24L:

W cyklu 2024/25L:

Całkowity nakład pracy studenta

Konwersatorium obejmuje cały kurs historii języka polskiego przewidziany na studiach polonistycznych. Za zaliczenie przedmiotu student otrzymuje 5 punktów ECTS: 1) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego - 30 godzin konwersatorium, przeliczane na 2 punkty ECTS. 2) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego w ramach indywidualnych konsultacji - 1 ECTS. 3) Godziny przeznaczone na pracę własną studenta, tj. przygotowanie do zajęć, kolokwium i egzaminu - 30 godzin, przeliczane na 2 punkty ECTS.

Efekty uczenia się - wiedza

W1 Student zna podstawową terminologię językoznawczą z zakresu przedmiotów historycznojęzykowych, rozumie jej źródła, jak również potrafi się nią posługiwać: K_W01 W2 Student ma pogłębioną, uporządkowaną i szczegółową wiedzę na temat pewnej liczby ważnych autorów, tekstów i zjawisk z zakresu historii języka polskiego: K_W03 W3 Słuchacz zna i wykorzystuje metodologię językoznawstwa diachronicznego, w tym dialektologii historycznej oraz ma wiedzę o aktualnym stanie badań w tej dziedzinie: K_W09 W4 Student ma pogłębioną i usystematyzowaną wiedzę z zakresu gramatyki opisowej, gramatyki historycznej, dialektologii, kultury języka, leksykologii i leksykografii oraz poszerza ją o kontekst historycznokulturowy, a także o znajomość przemian języka polskiego we wszystkich jego podsystemach: K_W12 W5 Słuchacz zna przyczyny (zewnątrz- i wewnątrzjęzykowe) oraz mechanizmy zmian językowych na płaszczyźnie fonetyki, gramatyki i leksyki. Doskonale orientuje się w relacji współczesnego języka polskiego wobec polszczyzny historycznej: K_W12

Efekty uczenia się - umiejętności

U1 Student utrwala umiejętność czytania tekstów staropolskich oraz nabywa umiejętność ich analizy: K_U09 U2 Słuchacz wnikliwie obserwuje, trafnie rozpoznaje i interpretuje wpływy czynników zewnątrzjęzykowych na przemiany języka polskiego we wszystkich jego podsystemach: K_U04 U3 Student wskazuje prawa językowe, kierujące zmianami i rozwojem języka: K_U04 U4 Student posiada umiejętność analizy stylistycznej tekstów z różnych okresów historycznych języka polskiego: K_U09.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1 Student ma pogłębioną świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się zawodowego i rozwoju osobistego, dokonuje samooceny własnych kompetencji i doskonali umiejętności, wyznacza kierunki własnego rozwoju i kształcenia: K_K02 K2 Słuchacz samodzielnie stosuje metody i procedury badawcze do uzasadniania hipotez i wyjaśniania twierdzeń językoznawczych: K_K07 K3 Student przygotowuje się na bieżąco do zajęć i bierze w nich aktywny udział: K_K12 K4 Student dostrzega i rozumie znaczący wpływ czynnika historycznego na stan współczesnej polszczyzny, a tym samym postrzega relacje między polszczyzną dawną i współczesną. Posiada zdolność rozumienia procesów ewolucyjnych polszczyzny, które wyróżniają ją spośród innych języków słowiańskich. Ma szacunek wobec dziedzictwa kulturowego: K_K012.

Metody dydaktyczne

Prowadzący łączy metody dydaktyczne podające i eksponujące (w tym sproblematyzowaną charakterystykę przedmiotu opisu) z metodami poszukującymi, a szczególnie problemowymi i ćwiczeniowymi.

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- opis

Metody dydaktyczne poszukujące

- klasyczna metoda problemowa
- ćwiczeniowa
- referatu

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Warunkiem uczestnictwa jest zaliczenie przedmiotów: wstęp do językoznawstwa diachronicznego oraz gramatyka historyczna języka polskiego.

Koordynatorzy przedmiotu

Joanna Kulwicka-Kamińska

Kryteria oceniania

Bieżące przygotowanie do zajęć i aktywne w nich uczestnictwo - K3
Końcowe zaliczenie konwersatorium w formie testu - W1, W2, W3, W4, W5, U1, U2, U3, U4
Egzamin pisemny. Zagadnienia egzaminacyjne obejmują bloki tematyczne, wymienione w pełnym opisie przedmiotu, poszerzone o historię polskiej leksykografii i zagadnienie historycznych podręczników do gramatyki języka polskiego. Każdy student pisemnie odpowiada na jedno pytanie z każdego bloku zagadnień.

Praktyki zawodowe

Pracownia Słownika Polszczyzny XVI w.

Literatura

Literatura podstawowa:
I. Bajerowa, Zarys historii języka polskiego 1939-2000, Warszawa 2003.
S. Borawski, Wprowadzenie do historii języka polskiego, Warszawa 2000.
U. Burzywoda, D. Ostaszewska, A. Rejter, M. Siuciak, Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, Katowice 2002.
D. Buttler, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa 1978.
S. Dubisz, Historia-język-kultura (wykłady, studia, analizy), Warszawa 2002.
M. Karpluk, Mowa naszych przodków: podstawowe wiadomości z historii języka polskiego do końca XVIII w., Kraków 1993.
Z. Klemensiewicz, Historia języka polskiego, t. I-III, Warszawa 1985 lub kolejne wydania.
T. Lehr-Spławiński, Język polski. Pochodzenie, powstanie, rozwój, Warszawa 1978.
T. Mika, „Kazania świętokrzyskie” – od rękopisu do zrozumienia tekstu, Poznań 2012.
B. Walczak, Zarys dziejów języka polskiego, Poznań 1995.
H. Wiśniewska, Polszczyzna przez wieki, Łódź 2009.

Literatura uzupełniająca:
I. Bajerowa, O zaniku samogłosek pochylonych. Pokłosie dyskusji, Katowice 1978.
Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, M. Kucała, Wrocław-Kraków 1999.
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław-Kraków 1999.
Z. Krążyńska, T. Mika, A. Słoboda, Składnia średniowiecznej polszczyzny. Część I. Konteskty - Metody - Tendencje, Poznań 2015.
Z. Krążyńska, T. Mika, Kazania świętokrzyskie w perspektywie tekstowej i ogólnojęzykowej, Poznań 2018.
T. Mika, A. Słoboda, Wyrażenia funkcyjne w średniowiecznej polszczyźnie składniowej. Wybrane problemy badawcze, Poznań 2015.
W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą, Warszawa-Poznań 1986.
E. Ostrowska, Z dziejów języka polskiego i jego piękna, Kraków 1978.
T. Skubalanka, Historyczna stylistyka języka polskiego, Wrocław 1984.
T. Skubalanka, Mickiewicz, Słowacki, Norwid: studia nad stylem i językiem, Lublin 1997.
Teksty staropolskie. Analizy i interpretacje, red. W. Decyk-Zięba, S. Dubisz, Warszawa 2003.

Wybór tekstów:
S. Borawski, A. Furdal, Wybór tekstów do historii języka polskiego, Warszawa 1980.
W. Taszycki, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Wrocław 1967, wyd. IV lub kolejne wydania.
W. Taszycki, Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII, wyd. III, Warszawa 1969.
S. Vrtel-Wierczyński, Wybór tekstów staropolskich, Warszawa 1977.
W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska, Wrocław 1975.

Słowniki etymologiczne:
F. Miklosich, Etymologisches Wörterbuch der Slawischen Sprachen, Wien 1886.
A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1957 lub kolejne wydania.
F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I-V, Kraków 1952-1992.
Этимологический словарь славяньских языков, ред. О.Н. Трубачев, Москва 1974 и след.
A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I-II, Warszawa 2000.
W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Słowniki ogólne:
S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968 lub kolejne wydania.
Słownik języka polskiego S. B. Lindego, Lwów, I-VI, 1854-1860.
Słownik języka A. Mickiewicza, red. K. Górski, Wrocław-Warszawa-Kraków, I-XI, 1962-1983.
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. R. Mayenowa, Wrocław-Warszawa-Kraków, I-XXXIV, 1966-2010.
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, Wrocław-Warszawa-Kraków, I-X (1953-1993) i XI (z. I-VI; 1995-2000).
Słownik języka polskiego, Wilno, I-II, 1861.
Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, red. M. Karpluk, Kraków 2001.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa, I–VIII, 1900– 1927.

W cyklu 2022/23L:

W cyklu 2023/24L:

W cyklu 2024/25L:

Uwagi

W cyklu 2022/23L:

Zajęcia mogą być realizowane zdalnie za pośrednictwem platformy MsTeams.
Warunek zaliczenia przedmiotu: test egzaminacyjny, obejmujący podstawowe zagadnienia z zakresu historii języka polskiego. Wykaz zagadnień jest podawany na zajęciach i w znacznej mierze pokrywa się z tematyką zajęć.

W cyklu 2023/24L:

W cyklu 2024/25L:

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2506-s1POL2L-HJP w USOSweb