Gramatyka opisowa języka polskiego 2506-s1POL1L-GOJP-K

Rozważania drugiego semestru kursu gramatyki opisowej zmierzają do wyrobienia w studentach zrozumienia zasad funkcjonowania systemu morfologicznego polszczyzny, a w sposób szczególny jego podsystemu słowotwórczego. Na zajęcia z tego zakresu składa się wykład ściśle powiązany z cyklem konwersatoriów.

Wykład ma za zadanie przekazanie studentom wiedzy o systemie słowotwórczym współczesnej polszczyzny, przy czym nacisk położony jest na teoretyczną stronę zagadnienia: zaznajomienie z podstawowymi pojęciami i metodami stosowanymi w słowotwórstwie klasycznym i gniazdowym. W tym zakresie poruszane są następujące bloki problemowe:
1. Pojęcie morfologii i jej miejsce w obrębie nauki o języku; procedury analizy morfemowej; pojęcie morfemu i morfu; rodzaje morfemów; morfonologia i sposoby jej interpretacji.
2. Słowotwórstwo w relacji od innych działów gramatyki; synchroniczne i diachroniczne podejście do opisu derywatów; główne pojęcia słowotwórstwa synchronicznego: derywat i podstawa, temat słowotwórczy i formant, motywacja; interpretacja podzielności słowotwórczej.
3. Procedury analizy słowotwórczej; znaczenie strukturalne i kategorialne. Kategorie i typy słowotwórcze; funkcje formantów i klasy derywatów; słowotwórstwo gniazdowe.

Celem konwersatorium jest z kolei wyrobienie umiejętności przeprowadzania analizy słowotwórczej i konstruowania gniazd słowotwórczych. W tym zakresie omawia się m.in.
1. Procedury analizy morfemowej i słowotwórczej; podział wyrazu na morfy; rodzaje morfów; podział na temat słowotwórczy i formant; określanie typów formantów oraz wskazywanie współformantów.
2. Definiowanie typów derywacji; opis funkcji formantów; określanie typów derywacyjnych; charakterystyka derywacji rzeczownikowej, przymiotnikowej i czasownikowej.
3. Charakterystyka paradygmatów słowotwórczych; identyfikacja wartości kategorialnej, kategorii słowotwórczej i typu słowotwórczego.
4. Gniazda słowotwórcze - sposób ich konstruowania i zasady opisu; nowe zjawiska słowotwórcze; tendencje w słowotwórstwie synchronicznym.
5. Problem produktywności modelu, regularne zjawiska słowotwórcze.

Całkowity nakład pracy studenta

1) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego - 45 godzin (15 godz. - wykład, 30 godz. - konwersatorium); 2) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego w ramach indywidualnych konsultacji - 4 godziny; 3) Godziny realizowane samodzielnie przez studenta w ramach przygotowywania się do zajęć oraz do zaliczenia wykładu i konwersatorium - 40 godzin.

Efekty uczenia się - wiedza

Student: W1: posługuje się terminologią z zakresu morfologii - K_W01; W2: zna morfologiczne procedury analityczne - K_W14; W3: charakteryzuje budowę i sposób powstawania derywatów - K_W13, K_W15.

Efekty uczenia się - umiejętności

Student: U1: objaśnia zmiany morfonologiczne - K_W15, K_U04; U2: przeprowadza pełną analizę słowotwórczą - K_W14, K_U05; U3: odtwarza strukturę gniazd słowotwórczych z zadanej listy jednostek - K_U04; U4: rozpoznaje produktywne modele słowotwórcze - K_W13.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student: K1: stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów językowych - K_K06

Metody dydaktyczne

Zajęcia prowadzone są w ramach wykładu powiązanego z konwersatorium. Typ stosowanej metody zależy wiec od formy zajęć. Wykład wykorzystuje zasadniczo podające i eksponujące metody dydaktyczne, w sposób szczególny stosowany jest pokaz multimedialny oraz sproblematyzowana charakterystyka przedmiotu opisu. W ramach konwersatorium stosowane są zasadniczo metody poszukujące, a w szczególności metody studium przypadku i ćwiczeniowa.

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Metody dydaktyczne poszukujące

- klasyczna metoda problemowa
- projektu
- studium przypadku
- ćwiczeniowa

Metody dydaktyczne w kształceniu online

- metody służące prezentacji treści
- metody oparte na współpracy
- metody wymiany i dyskusji
- metody rozwijające refleksyjne myślenie

Rodzaj przedmiotu

kanon (atrybut wycofany)

Wymagania wstępne

Warunkiem uczestnictwa jest zaliczenie konwersatorium z gramatyki opisowej języka polskiego, semestr I (fonetyka i fonologia).

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2024/25L:

Krystyna Bojałkowska
Marek Wiśniewski

W cyklu 2023/24L:

Krystyna Bojałkowska
Marek Wiśniewski

W cyklu 2022/23L:

Krystyna Bojałkowska
Iwona Kaproń-Charzyńska
Marek Wiśniewski

Kryteria oceniania

Zaliczenie modułu jest realizowane komplementarnie dla wykładu oraz równoległego konwersatorium. Dodatkowo wiedza z tego zakresu wchodzi również do egzaminu z gramatyki opisowej, zdawanego przez studentów po II roku studiów. Zakładane efekty kształcenia są weryfikowane w następujący sposób:

Końcowe zaliczenie wykładu w formie testu - W1, W2, W3, U1;
Końcowe zaliczenie konwersatorium w formie sprawdzianu praktycznego - W2, U2, U3, U4.
Aktywne uczestnictwo w zajęciach - K1.

Praktyki zawodowe

Brak

Literatura

LITERATURA PODSTAWOWA:
1. Grzegorczykowa R., Puzynina J., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Warszawa 1979.
2. Grzegorczykowa R., Puzynina J., Problemy ogólne słowotwórstwa, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego, Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1998 lub 1999, s. 361-388.
3. Grzegorczykowa R., Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa 1982 lub 1984.
4. Jadacka H., Rzeczownik polski jako baza derywacyjna. Opis gniazdowy, Warszawa 1995.
5. Kallas K., Przymiotnik, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego, Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1998 lub 1999, s.469-523.
6. Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 1998, rozdział Słowotwórstwo, s.157-237.
7. Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego. T. 1-3. Kraków 2001, 2004.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Bogusławski A., O zasadach analizy morfologicznej, "Biuletyn PTJ" 1959, nr 18, s. 87-95.
2. Encyklopedia języka polskiego (EJP), red. S. Urbańczyk, Wrocław 1994 (wybrane hasła z morfologii).
3. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Pod red. K. Polańskiego. Wyd. 2. poprawione i uzupełnione. Wrocław 1999 (wybrane hasła z morfologii).
4. Heinz A., Fleksja a derywacja, Język Polski 1961, s. 342-354.
5. Jadacka H., Zagadnienie motywacji słowotwórczej w opisie gniazdowym, "Poradnik Językowy" 1987, z. 8, s. 576-584.
6. Jadacka H., Teoretyczne podstawy słowotwórstwa normatywnego, "Poradnik Językowy" 1992, z. 8, s. 549-561.
7. Jadacka H., System słowotwórczy polszczyzny (1945-2000), Warszawa 2001.
8. Jadackiej H., Czy istnieje słowotwórstwo normatywne?, Poradnik Językowy 2004, z. 2, s. 91-100.
9. Jadacka H., Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005.
10. Kaproń-Charzyńska I, Derywacja ujemna we współczesnym języku polskim. Rzeczowniki i przymiotniki, Toruń 2005.
11. Kowalik K., Morfotaktyka [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa, 1999, cz. 2, s. 585-618.
12. Puzynina J., Jak ustalamy funkcje formantów? Język Polski 1976, z.2, s. 92-99.
13. Puzynina J., Transpozycja, mutacja, modyfikacja, Poradnik Językowy 1978, s. 193-199.
14. Satkiewicz H., Innowacje słowotwórcze w powojennym trzydziestoleciu [w:] Współczesna polszczyzna, red. H. Kurkowska, Warszawa 1981, s. 130-155.
15. Waszakowa K., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki z formantami paradygmatycznymi. Warszawa 1996.
16. Waszakowa K., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne obce. Warszawa 1994.
17. Waszakowa K., System słowotwórczy [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole 2001.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2506-s1POL1L-GOJP-K w USOSweb