Literatura i życie codzienne w Polsce (XX i XXI w.) 2502-s1LPC2Z-LZCP

W ramach zajęć student poznaje główne kierunki rozwoju polskiej literatury w kontekście przemian społeczno-polityczno-obyczajowych, których punkty graniczne wyznaczone zostały ważnymi w życiu społeczeństwa polskiego wydarzeniami znaczonymi datami: 1905, 1914, 1918, 1939, 1945-1948, 1956, 1968, 1978-1980-1981, 1989. Pierwsze dwie dekady XX wieku naznaczone są piętnem ruchów rewolucyjnych i Wielkiej Wojny, które wieszczą koniec ancien regime oraz „dawnych” nurtów i kierunków estetycznych. Przyczyniają się do tego również nowoczesne, „modernistyczne” wynalazki: kinematograf, radioodbiornik, gramofon, samochód, samolot, a także dynamiczny rozwój miast. W duchu atmosfery gwałtownej zmiany, w znaczeniu ideowym i artystycznym, rodzą się nowe sposoby postrzegania rzeczywistości, zrywające z realizmem, linearnością. Impresjonizm, postimpresjonizm (ekspresjonizm), futuryzm, nadrealizm, dadaizm stają się wyrazistymi sposobami artystycznej wypowiedzi, także literackiej. Czas poprzedzający Wielką Wojnę i międzywojnie w literaturze polskiej to okres intensywnych eksperymentów, orientujących się ku temu, co w ogólności nowoczesne, nowatorskie, zadziwiające: proza, poezja i dramat podejmują problemy, z jednej strony, związane z kryzysem kultury zachodniej, z odczuwaną atmosferą zagrożenia nacjonalizmami i formacjami totalitarnymi (faszyzm, komunizm) z drugiej zaś, poszukują nowych form wyrazu (mariaż fikcji z dokumentaryzmem, twórcze zapożyczanie się literatury w sztuce filmowej). Towarzyszy temu powstawanie wyspecjalizowanych instytucji kulturotwórczych (np. kawiarnia literacka, akademie i uniwersytety, wyższe szkoły), licznych czasopism literackich, kulturalno-literackich. W I poł. XX wieku tworzą się zręby polskiego modernizmu, katastrofizmu i awangardy, do których będą nawiązywać przyszłe pokolenia twórców. Okres wojny i okupacji „rozpoławia” polskie życie literackie na krajowe i wychodźcze (Rzym, Paryż, Londyn, Nowy Jork, Berlin), a od 1945 roku emigracyjne. Podział ten jest historycznie utrwalony i trwa nieprzerwanie do 1989 roku. W 1978 roku w Polsce powstaje tzw. drugi obieg, dający pisarzom w kraju możliwość publikowania tekstów wstrzymywanych przez cenzurę, zniesioną przez Sejm Rzeczpospolitej w roku 1990. Polska literatura krajowa i emigracyjna zdeterminowane są, tak w zakresie wyboru tematów jak i form wypowiedzi sytuacją społeczno-polityczną, kolejnymi decyzjami władz o „odwilży” bądź zwiększeniu presji na środowiska pisarskie. Ucieczka pisarzy w stronę fikcji, w tym fantastyki naukowej i historycznej, w eksperyment poetycki (poezja lingwistyczna, Nowa Fala) to sposób utrzymywania aktywności, która znajdowała się na antypodach działalności literackiej akceptowanej i wspieranej przez kolejne władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (etap socrealizmu). W latach 80. rodzi się swoista moda na „autentyk” literacki i dokumentaryzm (dziennik, reportaż, autobiografia), który przenika tkankę literatury fikcjonalnej (tzw. „sylwy współczesne”, strategie dokumentarne i autobiograficzne lub autobiografizujące w literaturze pięknej). Po 1989 polskie życie literackie determinowane jest dyskusjami wokół spraw narodowych, jak kulturowy kanon, kanon literacki, paradygmat romantyczny. Dynamicznie zaczyna rozwijać się literatura popularna – powieść kryminalna, proza fantastyczna (SF, fantasy), powieść romansowa.

W cyklu 2022/23Z:

W cyklu 2023/24Z:

W cyklu 2024/25Z:

Treści wykładu zostały podzielone chronologicznie i problemowo. Wybór zagadnień omawianych na wykładzie opiera się na zasadzie "wyspowej" prezentacji nowej i najnowszej literatury polskiej. Dominującym, scalającym zagadnieniem jest MODERNIZM, rozumiany zarówno w znaczeniu węższym (prąd artystyczno-literacki) jak i szerszym (postawa artysty wobec rzeczywistości i tradycji kulturowej). Bardzo ważnym wątkiem wykładu będą zjawiska kontekstualne wobec literatury, choć należy zaznaczyć, że przecież one właśnie stanowiły często źródło artystycznej refleksji pisarzy i pisarek. A zatem przemiany obyczajowe, w tym odnoszące się do życia codziennego, postęp cywilizacyjno-techniczny, przemoc i wojna, rewolucje naukowe i komunikacyjne... będą ważnym punktem odniesienia do dyskutowanych w ramach wykładu treści. Poza tym muzyka, film, teatr pojawiać się będą na wykładzie systematycznie.

Całkowity nakład pracy studenta

Student w trakcie realizacji przedmiotu uzyskuje 3 punkty ECTS w następującym układzie: 1) zajęcia wspólne i bezpośrednie z wykładowcą – 30 godzin (1,2 ECTS) 2) praca własna związana z przygotowaniem do poszczególnych zajęć, opracowanie prac domowych oraz zagadnień do egzaminu – 40 godzin (1,6 ECTS) 3) konsultacje z wykładowcą za pośrednictwem Internetu i/lub korzystanie z materiałów zamieszczonych na platformie Moodle – 5 godzin (0,2 ECTS) ŁĄCZNIE 75 godzin = 3 ECTS

Efekty uczenia się - wiedza

Po zakończeniu kursu student: W1: ma podstawową, zorientowana praktycznie wiedzę związaną z historią kultury i literatury polskiej – K_W01, W2: zna podstawową terminologię związaną z kulturą i literaturą polską i powszechną i nowymi mediami – K_W03, W3: ma podstawową wiedzę o budowie i funkcjonowaniu systemu współczesnej kultury polskiej i powszechnej (w tym popularnej i masowej) – K_W04, W4: ma podstawową wiedzę o reakcjach i wyborach odbiorców kultury, mediów i działań promocyjno-reklamowych – K_W08.

Efekty uczenia się - umiejętności

Po zakończeniu kursu student: U1: potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać swoje profesjonalne umiejętności, korzystając z różnych źródeł (w języku rodzimym i obcym) – K_U01, U2: umie analizować, oceniać i wartościować wykorzystywane źródła informacji – K_U02, U3: potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać profesjonalne umiejętności korzystając z nowoczesnych technologii – K_U03, U4: potrafi prezentować (w mowie i piśmie) własne pomysły, wątpliwości i sugestie popierając je argumentacją czerpaną z prac różnych autorów – K_U11, U5: potrafi pisać teksty poświęcone literaturze i kulturze oraz formułować krytyczne wypowiedzi – ustne i pisemne z wykorzystaniem bogatego słownictwa i specyficznej dla podejmowanej tematyki terminologii; robi to z wykazaniem samodzielnego myślenia i umiejętności argumentowania – K_U13.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Po zakończeniu kursu student: K1: ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się zawodowego i rozwoju osobistego, dokonuje samooceny własnych kompetencji i doskonali umiejętności, wyznacza kierunki własnego rozwoju i kształcenia – K_K01, K2: docenia znaczenie kulturalnej i społecznej wagi studiowanego przedmiotu i odnosi zdobytą wiedzę do projektowania działań zawodowych – K_K03, K3: uczestniczy w życiu kulturalnym, korzystając z różnych mediów i różnych jego form – K_K07

Metody dydaktyczne

Wykład wzbogacany elementami dyskusji, prezentacja multimedialna, debata oksfordzka.

Metody dydaktyczne podające

- wykład problemowy
- wykład konwersatoryjny

Wymagania wstępne

Brak wymagań wstępnych.

Koordynatorzy przedmiotu

Maciej Wróblewski

Kryteria oceniania

Egzamin może być przeprowadzony w formie ustnej lub pisemnej (test, esej).

Praktyki zawodowe

brak

Literatura

Literatura przedmiotowa

1. P. Czapliński, Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje, Warszawa 2009.
2. T. Drewnowski, Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style, Warszawa 1997.
3. A. Fiut, Być (albo nie być) Środkowoeuropejczykiem, Kraków 1999.
4. Genologia dzisiaj, red. W. Bolecki, I. Opacki, Warszawa 2000.
5. A. Hutnikiewicz, Od czystej formy do literatury faktu. Główne teorie i programy literackie XX stulecia, Warszawa 1988.
6. W. Maciąg, Nasz wiek XX. Przewodnie idee literatury polskiej 1918 – 1980, Wrocław 1992.
7. R. Nycz, Język modernizmu: prolegomena historycznoliterackie, Toruń 2013.
8. Polska genologia literacka, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa 2007.
9. Polska proza i poezja po 1989 roku wobec tradycji, red. A. Główczewski, M. Wróblewski, Toruń 2006.
10. Powroty w zapomnienie. Dekada literatury emigracyjnej w Polsce 1989-1999, red. B. Klimaszewski, W. Ligęza, Kraków 2001.
11. T. Walas, Zrozumieć swój czas. Literatura polska po komunizmie. Rekonesans, Kraków 2003.
12. Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, Wrocław 1993.G. Borkowska, M. Czermińska, U. Philips, Pisarki polskie od średniowiecza do współczesności. Przewodnik, Gdańsk 2000.
13. Syntezy historycznoliterackie „Wielka historia literatury polskiej” odpowiednich epok: Młodej Polski, okresu międzywojennego oraz wojny i okupacji.

W cyklu 2022/23Z:

Literatura przedmiotowa jak w części odnoszącej się do podstawowych informacji o przedmiocie.

Literatura podmiotowa
Zalecany zestaw tekstów literackich w roku akademickim 2022/23. Studentka/student wybiera z każdej z trzech grup po 3 utwory do samodzielnej lektury, by móc przygotować się do egzaminu. Ponadto zachęca się do własnych lektur, a więc niezależnych od poniżej wskazanych.

I.
S. Berent, Próchno.
S. Brzozowski, Polska zdziecinniała, (w:) tenże, Legenda Młodej Polski.
J. Kasprowicz, Księga ubogich.
B. Leśmian, Dziejba leśna; Przygody Sindbada Żeglarza.
T. Miciński, Xiądz Faust.
S. Przybyszewski, Śnieg.
W. S. Reymont, Ziemia obiecana.
L. Staff, Poezje (wybór)
K. Tetmajer, Poezje (wybór).
S. Wyspiański, Wyzwolenie.
S. Wyspiański, Poezje (wybór).
G. Zapolska, Kaśka Kariatyda.
S. Żeromski, Dzienniki.
S. Żeromski, Dzieje.

II.
W. Broniewski, Trzy salwy.
M. Choromański, Zazdrość i medycyna.
J. Iwaszkiewicz, Dionizje.
B. Jasieński, Poezje (wybór).
J. Lechoń, Karmazynowy poemat.
Z. Nałkowska, Romans Teresy Hennert.
M. Pawlikowska-Jasnorzewska, Poezje (wybór).
J. Przyboś, Śruby.
B. Schulz, Sanatorium Pod Klepsydrą.
A. Słonimski, Kronika tygodniowa (wybór).
J. Tuwim, Sokrates tańczący.
Z. Uniłowski, Wspólny pokój.
S. I. Witkiewicz, Narkotyki.
S. I Witkiewicz, W małym dworku.
Wybrane opowiadania H. Boguszewskiej, M. Dąbrowskiej, S. Grabińskiego, J. Iwaszkiewicza.

III.
J. Andrzejewski, Noc. Opowiadania.
T. Borowski, Kamienny świat.
K. K. Baczyński, Poezje (wybór).
B. Miciński, O nienawiści, okrucieństwie i abstrakcji, (w:) tenże, Pisma. Eseje. Artykuły. Listy, Kraków 1970.
Cz. Miłosz, Ocalenie.
Z. Nałkowska, Dzienniki czasu wojny.
A. Trzebiński, Pamiętnik.
J. Andrzejewski, Idzie, skacząc po górach.
S. Barańczak, Poezje (wybór).
M. Białoszewski, Poezje (wybór).
M. Bieńczyk, Książka twarzy.
J. Dukaj, Lód.
W. Gombrowicz, Dziennik, t. 1-3.
W. Gombrowicz, Kosmos.
H. Grynberg, Drohobycz, Drohobycz.
Z. Haupt, Baskijski diabeł (wybór).
Z. Herbert, Pan Cogito.
Z. Herbert, Martwa natura z wędziłem.
G. Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą (wybór).
G. Herling-Grudziński, Inny świat.
M. Hłasko, Opowiadania (wybór).
P. Huelle, Weiser Dawidek.
A. Kamieńska, Poezje (wybór).
R. Kapuściński, Podróże z Herodotem.
T. Konwicki, Kompleks polski.
S. Lem, Eden.
E. Lipska, Poezje (wybór).
D. Masłowska, Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną.
Cz. Miłosz, Zniewolony umysł.
Cz. Miłosz, Widzenia nad Zatoką San Francisco.
Cz. Miłosz, Świat (poema naiwne).
S. Mrożek, Opowiadania (wybór).
S. Mrożek, Emigranci.
W. Myśliwski, Traktat o łuskaniu fasoli.
T. Różewicz, Poezje (wybór).
T. Różewicz, Do piachu.
A. Stasiuk, Jadąc do Babadag.
J. Stempowski, Eseje dla Kassandry.
W. Szymborska, Ludzie na moście.
M. Świetlicki, Poezje (wybór).
E. Tkaczyszyn-Dycki, Poezje (wybór).
O. Tokarczuk, Prawiek i inne czasy.
L. Tyrmand, Zły.
A. Zagajewski, Poezje (wybór).

W cyklu 2023/24Z:

Literatura przedmiotowa jak w części odnoszącej się do podstawowych informacji o przedmiocie.

W cyklu 2024/25Z:

Literatura przedmiotowa jak w części odnoszącej się do podstawowych informacji o przedmiocie.

Uwagi

W cyklu 2022/23Z:

Informacje zawarte w części odnoszącej się do podstawowej charakterystyki mają zastosowanie w tej części sylabusa.

W cyklu 2023/24Z:

Informacje zawarte w części odnoszącej się do podstawowej charakterystyki mają zastosowanie w tej części sylabusa.

W cyklu 2024/25Z:

Informacje zawarte w części odnoszącej się do podstawowej charakterystyki mają zastosowanie w tej części sylabusa.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2502-s1LPC2Z-LZCP w USOSweb