Historia książki: od tabliczki glinianej do hipertekstu 2500-PO-HISK

Celem zajęć jest zapoznanie słuchaczów z rozwojem piśmiennictwa z perspektywy materialnej: od pojawienia się pierwszych, sumeryjskich tekstów literackich na tabliczkach z III tysiąclecia przed Chr., przez egipskie i grecko-rzymskie papirusy, późnoantyczne i średniowieczne kodeksy, humanistyczne inkunabuły, książki drukowane i rękopiśmienne wczesnej nowożytności aż po współczesną książkę papierową i elektroniczną. Wykład ma na celu zwrócenie uwagi na momenty kluczowe w kulturotwórczej historii książki, jak: przejście od oralności do piśmienności m.in. dzięki upowszechnieniu się zwoju papirusowego w epoce hellenistycznej, wynalazek druku i jego implikacje dla literatury, kultury, edukacji oraz sporów religijnych, oraz współczesna rewolucja informatyczna i przechodzenie książki do cyberprzestrzeni. Wykład dotyczy również typologii pisma i kulturotwórczej roli słynnych papirusów (m.in. papirusy Bodmera i papirusy kolońskie), manuskryptów w bibliotekach średniowiecznych i renesansowych (Codex Buranus, Codex Vaticanus Reginensis latinus 124 z tekstem Rabana Maura, biblioteki Petrarki i Poggia Braccioliniego) i wydawnictw (oficyn Manutiusów, Estienne’ów, Plantina i Elzewirów oraz krakowskiej Oficyny Łazarzowej). Przedstawiony zostanie rozwój książki w XVIII wieku, zapotrzebowanie na dokumenty drukowane, powstanie idei biblioteki narodowej oraz biblioteki Załuski i króla Poniatowskiego. Zaznaczony zostanie upadek książki w wieku XIX oraz jej odrodzenie dzięki działalności Williama Morrisa, Stanisława Wyspiańskiego i Zenona Przesmyckiego. Rozważania o zmieniających formach książki zakończą typografia książki elektornicznej, biblioteki cyfrowe, repozytoria, problemy związane z hipertekstem, audiobooki i self-publishing.

W cyklu 2024/25Z:

Pierwsza część wykładu ma na celu zwrócenie uwagi na momenty kluczowe w kulturotwórczej historii książki, jak: wynalezienie pisma i pierwsze materiały piśmiennicze, przejście od piktogramów do alfabetu oraz oralności do piśmienności m.in. dzięki upowszechnieniu się zwoju papirusowego w epoce hellenistycznej, wynalazek druku i jego implikacje dla literatury, kultury, edukacji oraz sporów religijnych jako antycypacja współczesnej rewolucji informatycznej. Wykład dotyczy również typologii pisma i kulturotwórczej roli słynnych papirusów (m.in. papirusy Bodmera i papirusy kolońskie), manuskryptów w bibliotekach średniowiecznych i renesansowych (Codex Buranus, Codex Vaticanus Reginensis latinus 124 z tekstem Rabana Maura, biblioteki Petrarki i Poggia Braccioliniego) i wydawnictw (oficyn Manutiusów, Estienne’ów, Plantina i Elzewirów oraz krakowskiej Oficyny Łazarzowej).

Całkowity nakład pracy studenta

Słuchacz/ka uzyskuje 3 punkty ECTS, którym odpowiada 80 godzin pracy, z tego: – 1 pkt ECTS za udział w zajęciach on-line na platformie Microsoft Teams (15 godzin) oraz konsultacje z osobą prowadzącą (15 godzin) – 2 pkt ECTS za pracę własną: przygotowywanie się do zajęć, zapoznanie się z literaturą, wykonywanie prac domowych (50 godzin).

Efekty uczenia się - wiedza

EK_W01, EK_W02: 1. Zna podstawowe terminy związane z różnymi formami książki. 2. Zna periodyzację związaną z książką. 3. Ma podstawową wiedzę z zakresu teorii kultury, ze szczególnym uwzględnieniem wzajemnych relacji między kulturą duchową i materialną starożytnej Grecji i Rzymu, średniowiecza, wczesnej nowożytności i współczesności.

Efekty uczenia się - umiejętności

EK_U01, EK_U02: 1. Potrafi wskazać charakterystyczne cechy książek i innych nośników pisma właściwe dla starożytności, średniowiecza, epoki nowożytnej i współczesnej. 2. Potrafi przeprowadzić analizę i krytyczną ocenę omawianych zagadnień korzystając ze źródeł pisanych i elektronicznych. 3. Potrafi zilustrować odpowiednimi przykładami własne poglądy związane z rolą książki w różnych kręgach kulturowych.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

EK_K02, EK_K03: 1. Ma świadomość znaczenia pisma w duchowej i materialnej spuściźnie społeczeństw różnych kręgów kulturowych. 2. Rozumie ciągłość idei książki pomimo zmieniających się jej form.

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Metody dydaktyczne poszukujące

- klasyczna metoda problemowa

Wymagania wstępne

Nie ma.

Koordynatorzy przedmiotu

Bartosz Awianowicz

Kryteria oceniania

1. Ocena ciągła pracy słuchacza w czasie zajęć, świadcząca o znajomości literatury przedmiotu, zrozumieniu problematyki wprowadzonej na zajęciach oraz o zdobytych podczas zajęć umiejętnościach (EK_W01, EK_W02, EK_U01, EK_U02, EK_K02, EK_K03).
2. Końcowe zaliczenie pisemne stacjonarne lub na platformie on-line MS Teams sprawdzające stopień znajomości oraz umiejętności z zakresu problematyki zajęć (EK_W01, EK_W02, EK_U01, EK_U02). Przy teście przyjmuje się następujące progi: 55% na ocenę dst., 70% na ocenę db, 85% na ocenę bdb.

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy

Literatura

Literatura:
Cave, R., Ayad, S., Historia książki. Od glinianych tabliczek po e-booki,tłum. E. Romkowska, Warszawa 2015.
Darnton R., The case of books, New York 2010.
Dróżdż A., Od liber mundi do hipertekstu, Warszawa 2009.
Europejski kanon literacki, red. E. Wichrowska, Warszawa 2011.
Góralska M., Piśmienność i rewolucja cyfrowa, Wrocław 2012.
Greenblatt S., Zwrot. Jak zaczął się renesans, przeł. M. Słysz, Warszawa 2012.
Houston K., Ciemne typki. Sekretne życie znaków typograficznych, przeł. M. Komorowska, Kraków 2020
Houston K., Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski, przeł. P. Lipszyc, Kraków 2017
Majewski P., Pismo, tekst, literatura: praktyki piśmienne starożytnych Greków i matryca pamięci kulturowej Europejczyków, Warszawa 2013.
Manguel, A., Historia czytania, przeł. H. Janowska, Warszawa: PIW, 2024
Niedźwiedź, J., Kultura literacka Wilna (1323-1655). Retoryczna organizacja miasta, Kraków 2012.
Nunberg G., Przyszłość książki, Warszawa 2013.
Ong W. J., Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przekład, wstęp i red. J. Japola, wyd. II, Warszawa 2011, s. 131–180.
Pettegree, A., Marka Luter. O tym, jak nikomu nieznany mnich zmienił swoje niewielkie miasto w centrum wydawnicze, zaistniał jako nasławniejsza osoba w Europie i zapoczątkował reformację, tłum. M. Denderski, Warszawa 2017.
Pisarski M., Xanadu. Hipertekstowe przemiany prozy, Kraków 2013.
Reynolds L. D., Wilson N. G., Skrybowie i uczeni, przeł. P. Majewski, Warszawa 2008, s. 69–272.
Richardson B., Printing, Writers and Readers in Renaissance Italy, Cambridge 1999.
Świderkówna B., Nowicka M., Książka się rozwija, wyd. II, Wrocław 2008.
Tekst (w) sieci, t. 1–2, red. D. Ulicka, Warszawa 2009.
Vandendorpe Ch., Od papirusu do hipertekstu, Warszawa 1999.

W cyklu 2024/25Z:

- S. Greenblatt: Zwrot. Jak zaczął się renesans, przeł. M. Słysz, Warszawa 2012;
- J. S. Gruchała: Iucunda familia librorum: humaniści renesansowi w świecie książki, Kraków 2002;
- M. Juda: Pismo drukowane w Polsce XV-XVIII wieku, Lublin 2001;
- P. Majewski: Pismo, tekst, literatura: praktyki piśmienne starożytnych Greków i matryca pamięci kulturowej Europejczyków, Warszawa 2013;
- J. Niedźwiedź, Kultura literacka Wilna (1323-1655). Retoryczna organizacja miasta, Kraków 2012;
- W. J. Ong: Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przekład, wstęp i red. J. Japola, wyd. II, Warszawa 2011, s. 131-180;
- L. D. Reynolds, N. G. Wilson: Skrybowie i uczeni, przeł. P. Majewski, Warszawa 2008, s. 69-272;
- B. Richardson: Printing, Writers and Readers in Renaissance Italy, Cambridge 1999 (dostęp do książki zapewnia prowadzący zajęcia);
- B. Świderkówna, M. Nowicka: Książka się rozwija, wyd. II, Wrocław 2008;
- E. Wichrowska [red.]: Europejski kanon literacki, Warszawa 2011.
- M. Willes: Reading Matters. Five Centuries of Discovering Books, New Haven and London 2008 (dostęp do książki zapewnia prowadzący zajęcia).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2500-PO-HISK w USOSweb