Dialekty języka polskiego 2500-PO-1Z-DIALJP

Słuchaczami Podyplomowego Studium Logopedii (PSL) są nie tylko absolwenci kierunków filologicznych (zwłaszcza polonistyki), którzy mają choćby pewną wiedzę o zróżnicowaniu terytorialnym polszczyzny, którzy zetknęli się z teorią i praktyką transkrypcji fonetycznej, którzy znają i rozumieją podstawowe pojęcia z zakresu dialektologii, a także mają wiedzę o uwarunkowaniach społecznych i środowiskowych rozwoju języka ucznia.
1. Dialekty i gwary - definicje, terminologia, kryteria podziału polskiego obszaru dialektalnego (mazurzenie oraz fonetyka międzywyrazowa), zróżnicowanie dialektalne i gwarowe obszaru Polski (na podstawie map atlasowych)
2. Standardowy zapis fonetyczny polskich tekstów gwarowych (teoria i praktyka; ortografia a fonetyka, język mówiony a język pisany; fonetyczny zapis języka literackiego a zapis wymowy gwarowej i dialektalnej);
3. Omówienie wybranych zjawisk gwarowych (akcent wyrazowy; fonetyka międzywyrazowa; szeregi s - ś - sz, z - ź - ż, c - ć - cz, dz - dź - dż; wymowa rz; wymowa ł; wygłosowe -ch; nagłosowe ja-, ra-; spółgłoski miękkie wargowe; rozpodobnienia spółgłosek; spółgłoski protetyczne; samogłoski nosowe; wymowa u; wymowa o; wymowa i//y; pochylone o; pochylone a; pochylone e; liczba podwójna; kategoria męskoosobowości; stopień najwyższy przymiotnika (na-, naj-, nej-); końcówka 1. os. l. mn. cz. ter. (-my, -m, -wa, -ma, -me); czas przyszły; ślady aorystu; elementy gwarowej składni; dialektalne różnice leksykalne…).
4. Charakterystyka poszczególnych dialektów (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze) oraz wybranych gwar ludowych.
5. Zajęcia praktyczne z wybranymi tekstami gwarowymi, zapisanymi transkrypcją fonetyczną i półfonetyczną. Czytanie tekstów gwarowych oraz interpretacja cech gwarowych, zestawianie ich i porównywanie z polszczyzną ogólną, ze standardową wymową literacką.
6. Refleksja na temat: wymowa gwarowa a wady wymowy.

W cyklu 2021/22Z:

1. Dialekty i gwary - definicje, terminologia, kryteria podziału polskiego obszaru dialektalnego (mazurzenie oraz fonetyka międzywyrazowa), zróżnicowanie dialektalne i gwarowe obszaru Polski (na podstawie map atlasowych)
2. Standardowy zapis fonetyczny polskich tekstów gwarowych (teoria i praktyka; ortografia a fonetyka, język mówiony a język pisany; fonetyczny zapis języka literackiego a zapis wymowy gwarowej i dialektalnej);
3. Omówienie wybranych zjawisk gwarowych (akcent wyrazowy; fonetyka międzywyrazowa; szeregi s - ś - sz, z - ź - ż, c - ć - cz, dz - dź - dż; wymowa rz; wymowa ł; wygłosowe -ch; nagłosowe ja-, ra-; spółgłoski miękkie wargowe; rozpodobnienia spółgłosek; spółgłoski protetyczne; samogłoski nosowe; wymowa u; wymowa o; wymowa i//y; pochylone o; pochylone a; pochylone e; liczba podwójna; kategoria męskoosobowości; stopień najwyższy przymiotnika (na-, naj-, nej-); końcówka 1. os. l. mn. cz. ter. (-my, -m, -wa, -ma, -me); czas przyszły; ślady aorystu; elementy gwarowej składni; dialektalne różnice leksykalne…).
4. Charakterystyka poszczególnych dialektów (Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze) oraz wybranych gwar ludowych.
5. Zajęcia praktyczne z wybranymi tekstami gwarowymi, zapisanymi transkrypcją fonetyczną i półfonetyczną. Czytanie tekstów gwarowych oraz interpretacja cech gwarowych, zestawianie ich i porównywanie z polszczyzną ogólną, ze standardową wymową literacką.

Całkowity nakład pracy studenta

Student otrzymuje 1 punkt ECTS: 10 godzin zajęć wykładowo-konwersatoryjnych i 10 godzin przygotowania do aktywnego w nich uczestnictwa 10 godzin pracy własnej słuchaczy, przygotowującej do egzaminu końcowego

Efekty uczenia się - wiedza

Podstawowa wiedza o systemach komunikacji językowej innych niż język literacki: dialektach, gwarach, żargonach... Wiedza i świadomość tego, że dialektalne (gwarowe) systemy komunikacji nie są gorsze od języka literackiego, ale inny jest zakres ich stosowania i inne funkcje społeczno-komunikacyjne Wiedza o różnicach między ortograficznym zapisem tekstu a zapisem fonetycznym (ortografia a fonetyka) (EUS_W01; EUS_W12; EUS_W 15)

Efekty uczenia się - umiejętności

Umiejętność odczytania oraz interpretacji tekstu mówionego (tekstowej realizacji fonicznej) zapisanego alfabetem fonetycznym. Umiejętność porównania tekstu gwarowego z literackim i zinterpretowania różnic (EUS_U18; EUS_U02)

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Kompetencje zawodowe pozwalające odróżnić wady wymowy pacjentów od możliwej wymowy dialektalnej lub gwarowej. Wskazuje regionalne i dialektalne zjawiska językowe znajdujące się poza normą właściwą dla polszczyzny ogólnej (EUS_K02; EUS_K03).

Metody dydaktyczne

Wykład Ćwiczenia Dyskusja

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- pogadanka

Metody dydaktyczne poszukujące

- ćwiczeniowa

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obowiązkowy

Wymagania wstępne

Wymagania wstępne są zgodne z warunkami przyjęcia na Podyplomowe Studium Logopedii. Prowadzący zajęcia musi uwzględnić fakt, iż słuchaczami Studium są nie tylko absolwenci kierunków (specjalności) filologicznych, zwłaszcza polonistycznych, ale także innych humanistycznych i do ich wstępnych kompetencji dostosować program zajęć.

Koordynatorzy przedmiotu

Joanna Kamper-Warejko
Joanna Kulwicka-Kamińska

Kryteria oceniania

Zajęcia odbywają się w kilku blokach, dlatego niecelowe jest ustalanie np. zasad usprawiedliwiania lub dodatkowego zaliczania nieobecności.
Szczególny nacisk na egzaminie - pisemnym lub ustnym (forma egzaminu do ustalenia ze słuchaczami) - zostanie położony na sprawdzenie wiedzy z zakresu podstawowych dialektów oraz gwary najbliższe środowisku, w jakim funkcjonuje konkretny nauczyciel - logopeda oraz jego potencjalni pacjenci i podopieczni.

Praktyki zawodowe

Praktyki zawodowe nie są związane z konkretnym przedmiotem, lecz z typem studiów.

Literatura

1. Do wyboru jeden podręcznik z zakresu dialektologii:
a. B. Bartnicka-Dąbkowska, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Warszawa 1559;
b. K. Dejna, Dialekty polskie, Wrocław 1973 i n.
c. S. Urbańczyk, Zarys dialektologii polskiej (różne wydania)
2. A. Czesak, J. Okoniowa, J. Waniakowa, Standard zapisu fonetycznego polskich tekstów gwarowych, Kraków 2004
3. S. Dubisz, H. Karaś, N. Kolis, Dialekty i gwary polskie. Leksykon Omegi, Warszawa 1993
4. Zapoznać się z dowolnym atlasem gwarowym. Ustalić sposoby i metody mapowania cech gwarowych. Umieć wyjaśnić takie pojęcia, jak: izoglosy, izofony, izoleksy itp.
5. Zapozanć się z opracowaniem własnej gwary lub dialektu, względnie gwary lub dialektu, w którym pracuje nauczyciel - logopeda.
6. Zapoznać się z publikacją: K. Czarnecka, T. Zgółkowa, Słownik gwary uczniowskiej.

W cyklu 2021/22Z:

. Zapoznać się z dowolnym atlasem gwarowym. Ustalić sposoby i metody mapowania cech gwarowych. Umieć wyjaśnić takie pojęcia, jak: izoglosy, izofony, izoleksy itp.
2. Zapozanć się z opracowaniem własnej gwary lub dialektu, względnie gwary lub dialektu najbliższego.

Uwagi

W cyklu 2021/22Z:

Szczególny nacisk na egzaminie zostanie położony na gwary najbliższe środowisku, w jakim funkcjonuje konkretny nauczyciel logopeda oraz jego potencjalni pacjenci i podopieczni.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2500-PO-1Z-DIALJP w USOSweb