Filozofia kultury 2500-OG-K-FK

Zadaniem przedmiotu jest przegląd wybranych zagadnień z filozofii kultury z silnym akcentem położonym na filozoficzne uwikłania nauk o kulturze: ontologię kultury, problematykę wyjaśniania zjawisk kulturowych, etyczne uwikłanie badania kultury, kulturowe usytuowanie badacza/ki. Zostanie również ogólnie przedstawiona filozofia jako dyscyplina, omówione jej główne działy, historyczne początki i wybrane momenty z jej dziejów.
Przedmiot zorientowany jest na problematykę współczesną, toteż nad niewielką ilością ujęć klasycznych dominować będą raczej odniesienia do współczesnych dociekań dotyczących kultury prowadzonych zarówno w obrębie filozofii, jak i dyscyplin pozafilozoficznych (socjologii, antropologii/etnologii, kulturoznawstwa, cultural studies itd.).
Zagadnienia omawiane w trakcie kolejnych wykładów (poniższa kolejność nie odzwierciedla kolejności spotkań):
- Historia pojęcia kultury i jego zakresy znaczeniowe. Uwikłanie sposobów rozumienia kultury od ich kulturowego, społecznego i historycznego kontekstu.
- Typy definicji kultury, ogólne perspektywy badawcze i co z nich wynika.
- Czym jest filozofia? Różne sposoby konceptualizowania filozofii. Główne działy filozofii
- Początki filozofii w Starożytnej Grecji
- Problematyka relatywizmu kulturowego i rozmaitych antyrelatywizmów.
- Spór między dwoma alternatywnymi sposobami wyjaśniania zjawisk kulturowych: Max Weber i kulturalistyczne wyjaśnienia procesów społecznych. (a także procesy racjonalizacji; makdonaldyzacja jako współczesna forma racjonalizacji); Karol Marks i kultura jako nadbudowa.
- Konstruktywizm kulturowy, konstruktywizm społeczny; odmiany konstruktywizmu
- Wyobraźnia antropologiczna/etnograficzna; współczynnik humanistyczny (F. Znaniecki)
- Kultury oralne i kultury piśmienne; dyskusje na temat "wielkiego podziału"
- Szkoła z Toronto; kultura a środki komunikacji
- Teorie oparte na opozycji natura - kultura. Georges Bataille.
- Media cyfrowe
- Psychoanaliza klasyczna jej nurty późniejsze.
- Mechanizmy innowacji kulturowych; kultura jak rafa koralowa (R. Rorty), rola metafory; kulturowe typy poznania.
- Geniusze a dynamika kultury, badanie tego, co się nie stało i mechanizmy stabilizujące kulturę.

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli: udział w wykładach 30 godz. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta: 45-60 godz. obejmuje: - czytanie literatury - książek do sprawozdań oraz literatury uzupełniające treści wykładu - przygotowanie sprawozdań - przygotowanie do egzaminu Łącznie, całość przedmiotu: 75-90 godz. (3 ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

K_W01: Student/ka zna i rozumie miejsce i znaczenie etnologii i antropologii kulturowej w systemie nauk humanistycznych i społecznych, jej odrębność oraz specyfikę przedmiotową i metodologiczną. K_W06: Student/ka zna i rozumie w zaawansowanym stopniu - złożoność i zmienność kultury oraz różnorodność metod jej interpretacji. Strukturę i instytucje społeczne oraz ich wpływ na miejsce i rolę jednostki w społeczeństwie.

Efekty uczenia się - umiejętności

K_U05: Student/ka potrafi przygotować krótkie wypowiedzi ustne oraz opracowania pisemne na zadany temat z zastosowaniem warsztatu naukowego.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K_K05: Student/ka jest gotów/gotowa wykazywania postawy humanitarnej wobec problemów kulturowo-społecznych współczesnego świata.

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

Koordynatorzy przedmiotu

Krzysztof Abriszewski

Kryteria oceniania

Test pisemny z treści wykładów, realizacja krótkich zadań w toku semestru związanych tematycznie z danymi zajęciami oraz zaliczenie lektur - jednej z listy.
Zaliczenie lektur składa się z:
a. Krótkiego sprawozdania z lektury w formie tekstu ciągłego lub konspektu w punktach (maksymalnie 3 strony). Sprawozdanie należy oddać najpóźniej w dniu testu przed jego rozpoczęciem.
b. Rozmowy na temat wybranych lektury, która odbędzie po teście.
Sposób oceniania:
Ostateczna ocena obejmie zaliczenie lektury oraz wynik testu.

Literatura

Literatura uzupełniająca:
• „Antropologia ciała”, opracowały Agata Chałupnik, Justyna Jaworska, Justyna Kowalska-Leder, Iwona Kurz, Małgorzata Szpakowska, wstęp o redakcja Małgorzata Szpakowska, Warszawa, 2008, Wydawnictwo UW.
• „Antropologia kultury”, opracowali Grzegorz Godlewski, Leszek Kolankiewicz, Andrzej Mencwel, Mirosław Pęczak, wstęp i redakcja Andrzej Mencwel, Warszawa, 2001, Wydawnictwo UW.
• „Antropologia słowa”, opracowali Grzegorz Godlewski, Andrzej Mencwel, Roch Sulima, wstęp i redakcja Grzegorz Godlewski, Warszawa, 2004, Wydawnictwo UW.
• Baldwin Elaine, Longhurst Brian, McCracken Scott, Ogborn Miles, Smith Greg, “Wstęp do kulturoznawstwa”, tłum. Maciej Kaczyński, Jerzy Łoziński, Tomasz Rosiński, Poznań 2007, Zysk I S-ka Wydawnictwo.
• Barker Chris, „Studia kulturowe. Teoria i praktyka”, tłum. Agata Sadza, Kraków, 2005, Wydawnictwo UJ.
• Kuper Adam, „Kultura. Model antropologiczny”, tłum. Izabela Kołbon, Kraków 2005, Wydawnictwo UJ.

W cyklu 2024/25Z:

Lista lektur do sprawozdań:

Aleksijewicz Swietłana, Czarnobylska modlitwa: kronika przyszłości; przeł. Jerzy Czech, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2012.
Aleksijewicz Swietłana, Czasy secondhand: koniec czerwonego człowieka; przeł. Jerzy Czech, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2014.
Barbrook Richard, Przyszłości wyobrażone : od myślącej maszyny do globalnej wioski; przeł. Jan Dzierzgowski, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2009.
Barthes Roland, Mitologie; przeł. Adam Dziadek, Warszawa : Wydawnictwo Aletheia, 2008.
Bartlett, Jamie, Ludzie przeciw technologii: jak Internet zabija demokrację (i jak ją możemy ocalić); przekł. Krzysztof Umiński, Katowice: Post Factum, 2019.
Bauman Zygmunt, Płynna nowoczesność; przekł. Tomasz Kunz, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006.
Bauman Zygmunt, Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy; przekł. Stanisław Obirek, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006.
Bauman Zygmunt, Życie na przemiał; przekł. Tomasz Kunz, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
Bello, Walden F., Wojny żywnościowe; przeł. Paweł Michał Bartolik, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2011.
Bregman Rutger, Utopia dla realistów : recepta na idealny świat; przełożył Sławomir Paruszewski, Warszawa : Wydawnictwo Czarna Owca, 2018.
Brown Kate, Czarnobyl: instrukcje przetrwania; przełożył Tomasz S. Gałązka, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2019.
Brown Kate, Plutopia: atomowe miasta i nieznane katastrofy nuklearne; przełożył Tomasz Bieroń, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2016.
Butler Octavia, Przypowieść o siewcy; przeł. Jacek Chełminiak, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000.
Carr Nicholas, Płytki umysł: jak internet wpływa na nasz mózg, tł. Katarzyna Rojek, Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2013.
Collins Harry M. i Pinch Trevor, Golem czyli Co trzeba wiedzieć o nauce; tł. Anna Tanalska-Dulęba, Warszawa : "CiS", 1998.
Collins Harry M., Czy wszyscy jesteśmy ekspertami?; przekład i opracowanie naukowe Ewa Bińczyk i Janusz Grygieńć, Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
D'Ancona, Matthew, Postprawda; przekład Michał Sutowski, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2018.
Davis Mike, Planeta slumsów; przeł. Katarzyna Bielińska, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2009.
Deer Brian, Wojna o szczepionki. Jak doktor Wakefield oszukał świat?; Przeł. K. Bażyńska-Chojnacka i P. Chojnacki, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2020.
Dunn Elizabeth, Prywatyzując Polskę: o bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy; przeł. Przemysław Sadura, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
Dyer-Witheford, Nick i de Peuter Greig, Gry imperium: globalny kapitalizm i gry wideo; przekład Krzyszof Abriszewski, Paweł Gąska, Adrian Zabielski, Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019.
Endler, Rebekka, Patriarchat rzeczy. Świat stworzony przez mężczyzn dla mężczyzn, przekł. Barbara Bruks, Kraków: Znak, 2022.
Eribon Didier, Powrót do Reims; przełożyła Maryna Ochab, Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2019.
Eriksen Thomas Hylland, Tyrania chwili: szybko i wolno płynący czas w erze informacji; przeł. Grzegorz Sokół, Warszawa: Państ. Instytut Wydawniczy, 2004.
Fisher, Mark. Realizm kapitalistyczny, przekł. Andrzej Karalus, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2020.
Fisher, Mark. Dziwaczne i osobliwe, przeł. Andrzej Karalus i Tymon Adamczewski, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2023.
Fromm Erich, Ucieczka od wolności; przeł. Olga i Andrzej Ziemilscy, Warszawa : Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik", 2014.
Gilligan Carol, Innym głosem : teoria psychologiczna a rozwój kobiet; przełożyła Barbara Szelewa, Warszawa : Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
Gladwell Malcolm, Dawid i Goliat: jak skazani na niepowodzenie mogą pokonać gigantów; tł. Agnieszka Sobolewska, Kraków: Znak Litera Nova, 2014.
Gladwell Malcolm, Poza schematem: sekrety ludzi sukcesu; przeł. Rafał Śmietana, Kraków: Wydawnictwo Znak, 2010.
Griffin, John Howard, Czarny jak ja; tł. Józef Giebułtowicz, Warszawa: Iskry, 1962.
hooks bell, Teoria feministyczna: od marginesu do centrum; przeł. Ewa Majewska, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2013.
Klein Naomi, Doktryna szoku : jak współczesny kapitalizm wykorzystuje klęski żywiołowe i kryzysy społeczne; przeł. Hanna Jankowska [et al.], Warszawa : Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2014.
Klein Naomi, No logo: bez przestrzeni, bez wyboru, bez pracy; przełożyły Małgorzata Halaba, Hanna Jankowska, Katarzyna Makaruk, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2016.
Klein Naomi, To zmienia wszystko: kapitalizm kontra klimat; przełożyły Hanna Jankowska, Katarzyna Makaruk, Warszawa : Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2016.
Kultura i hegemonia: antologia tekstów szkoły z Birmingham / red. i wybór Michał Wróblewski, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
Leder Andrzej, Prześniona rewolucja: ćwiczenie z logiki historycznej, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014.
Lem, Stanisław, Głos pana, różne wydania
Markiewka Tomasz S., Gniew. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2020.
Mason, Paul, Skąd ten bunt?: nowe światowe rewolucje, przekł. Michał Sutowski, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2013.
Miedwiediew Sergiej, Powrót rosyjskiego lewiatana, przekł. Hanna Pustuła-Lewicka, Wołowiek: Wydawnictwo Czarne, 2020.
Miéville, China, Ambasadoria, tłum. Krystyna Chodorowska, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2011.
O'Neil, Cathy, Broń matematycznej zagłady: jak algorytmy zwiększają nierówności i zagrażają demokracji; przełożył Marcin Z. Zieliński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.
Ong Walter J., Oralność i piśmienność : słowo poddane technologii; przekł., wstęp i red. nauk. Józef Japola, Warszawa : Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, cop. 2011.
Ost David, Klęska "Solidarności" : gniew i polityka w postkomunistycznej Europie; przeł. Hanna Jankowska, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2007.
Palmer, Ada, Do błyskawicy podobne, tłum. Michał Jakuszewski, Warszawa: Wydawnictwo Mag, 2016 (lub wyd. późniejsze).
Rosling, Hans, Factfulness: dlaczego świat jest lepszy, niż myślimy, czyli jak stereotypy zastąpić realną wiedzą; tłumaczyła Monika Popławska, Poznań: Media Rodzina, © 2018.
Schiff, Stacy, Czarownice: Salem, 1692; przełożył Jan Dzierzgowski, Warszawa: Marginesy, 2019.
Sennett Richard, Korozja charakteru: osobiste konsekwencje pracy w nowym kapitalizmie; przeł. Jan Dzierzgowski, Łukasz Mikołajewski, Warszawa : "Muza", 2006.
Sennett Richard, Kultura nowego kapitalizmu; przeł. Grzegorz Brzozowski, Karol Osłowski, Warszawa : Wydawnictwo Literackie Muza, 2010.
Snowden Edward, Pamięć nieulotna, przeł. M. Jóźwiak i M. Strąkow, Kraków: Insignis Media, 2019.
Sowa Jan, Wolański Krzysztof, Sport nie istnieje: igrzyska w społeczeństwie spektaklu, Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal, 2017.
Strugaccy Arkadij i Borys, Piknik na skraju drogi, różne wydania.
Suchanow, Klementyna, To jest wojna: kobiety, fundamentaliści i nowe średniowiecze; Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2020.
Urbański Jarosław, Prekariat i nowa walka klas: przeobrażenia współczesnej klasy pracowniczej i jej form walki, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2014
Urbański Jarosław, Społeczeństwo bez mięsa: socjologiczne i ekonomiczne uwarunkowania wegetarianizmu, Poznań: Wydawnictwo A+, 2016.
Wacquant Loic, Więzienia nędzy; przeł. i wstępem opatrzył Michał Kozłowski, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2009.
Wallace, David Foster. Rzekomo fajna rzecz, której nigdy więcej nie zrobię, tłum. Jolanta Kozak, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016.
Wiesławiec Deluxe, Każda praca hańbi: pozdrowienia z późnego kapitalizmu, Kraków: Znak Litera Nova, 2022.
Žižek Slavoj, Lacan : przewodnik krytyki politycznej; tłum. i wstęp Julian Kutyła, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2010.
Žižek Slavoj, Pandemia! 2, Kroniki straconego czasu, przekł. Jowita Maksymowicz-Hamann, Warszawa: Wydawnictwo Relacja, 2021.
Žižek Slavoj, Przemoc: sześć spojrzeń z ukosa; przeł. Antoni Górny, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2010.

W cyklu 2025/26Z:

Lista lektur do sprawozdań:

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2500-OG-K-FK w USOSweb