„Jezus kultury” a Chrystus wiary 2500-OG-JKCAW
Pełny opis przedmiotu A) „Jezus kultury”:
1) Przetworzenia tradycyjnych wzorców ikonograficznych w twórczości będącej wyrazem duchowości ateistycznej [9 wykładów]
1. Zajęcia wprowadzające.
Metodologia: pojęcie „Jezusa kultury”, figura w teorii literatury [E. Auerbach], historia quest for historical Jesus, „Jezus historii”, popularność gnozy ok. 1850 r. i jej wpływ na interpretacje figury Jezusa, Marii Magdaleny i Judasza.
Zarys zagadnień: pojęcia, zakres czasowy, tematy, motywy, zagadnienia. (2 godziny)
2. Nieodgmatyczny Chrystus, atheistmusstreit literatura jako pole dla filozoficznych spekulacji na religijne tematy: Jean-Paul Richter, Mowa wypowiedziana przez umarłego Chrystusa (1796) – niezamierzony początek nihilizmu, J.G. Fichte, „O podstawie naszej wiary w boski porządek świata (1798) nowe pojęcie moralności indywidualnej a tradycjonalistyczna etyka społeczna. (2 godziny)
3. XIX-wieczne nieteologiczne, krytyczne, faktograficzne Żywoty Jezusa: D. Straussa, G.W.F. Hegla, „Żywot Jezusa” E. Renana – ukierunkowanie interpretacji (wątki, motywy, tematy). (2 godziny)
4. Zmiany w ikonografii, nowe wzorce, „zapożyczenia”, i „przywłaszczenia” wzorców ikonograficznych (tematy, ujęcia, interpretacje):
a) wprowadzenie: ikonografia chrześcijańska XIX-wieku: A.-N. Didron, Iconographie chretienne, Paris 1843 – encyklopedia wizerunków i interpretacji, A. Scheffer – próba odnowy ikonografii chrześcijańskiej (2 godziny)
b) nowe tematy w sztuce i literaturze:
* Jezus w grobie:
- pesymizm, realizm, martwy człowiek jako symbol równości, tradycja ujęcia (H. Holbein mł. Chrystus w grobie), recepcja/warianty, (J.-J. Henner, Jezus w grobie, F. Dostojewski, Idiota, interpretacja Dostojewskiego [relacje i listy]), warianty współczesne (przykłady: fotografia) (2 godziny)
* Jezus w Ogrodzie Oliwnym, Jezus na pustyni:
- samotność, duchowość ateistyczna, poezja francuska (de Vigny, Nerval), poezja polska (Kasprowicz), malarstwo (N. Gie, I. Kramskoy) (2 godziny)
* Jezus-człowiek/człowiek-Jezus: indywidualizacja doświadczenia religijnego, empatia (Gerome) (2 godziny)
c) analogicznie interpretowane postaci: Maria Magdalena, Judasz - wstęp
* Maria Magdalena jako wyraz tendencji feministycznych (od początku XIX wieku do początku XX wieku), wątki gnostyckie, femme fatale, erotyka postaci („Maria Magdalena” G. Daniłowski) (2 godziny)
* indywidualiści: cykle – N. Gie (dramaturgia Pasji, psychologia), J. Malczewski („nowy Jezus”, egotyzm), E. Nolde (psychologia ekspresjonizmu) (2 godziny)
2) Przedstawiająca Jezusa w odniesieniu do źródeł i interpretacji dogmatycznych.
a) Źródła historycznego poznania Jezusa – od historyków rzymskich i żydowskich przez apokrytyfy do Nowego Testamentu
b) Przegląd najważniejszych orzeczeń dogmatycznych z zakresu chrystologii: od soboru Nicejskiego (325) do Soboru Watykańskiego II (1962-1965)
c) Syntezy scholastyczne: tajemnice życia Jezusa i refleksja metafizyczna
d) Poszukiwania Jezusa historycznego – od Reimarusa do Ratzingera i tzw. Trzeciego Poszukiwania w ramach Leben Jesu Forschung
e) Chrystologia „odgórna” i „oddolna”: współczesne syntezy chrystologiczne
f) Nieortodoksyjne chrystologie: próba reinterpretacji Jezusa w kluczu redukcjonistycznym
2) Wykorzystanie wzorca kulturowego do celów społeczno-politycznych (retoryka, mit, propaganda, działanie kulturotwórcze) [6 wykładów]:
1. XIX-wieczne ruchy społeczno-polityczne:
a) utopijni socjaliści – wizerunek przywódcy: „mesjasz”, „prorok”, „nowy Jezus”, koncepcje równości społecznej (manufaktury i idee równości – „Etruria” J. Wedgwooda), Saint-Simon i jego uczniowie, utopijni komuniści: ruch ikaryjski (E. Cabet, L. Królikowski), retoryka, prasa, propaganda – wzór „nowego Jezusa”, figura Jezusa w pismach ideowych: „Jezus socjalista”, „Jezus komunista” (2 godziny)
b) kontynuacja zagadnień z p.a): „długie trwanie” wzorca „nowego Jezusa”, propagandowe wzorce przywódców: Mao jako „nowy Chrystus”, Che Guevara jako „Chesus”. (4 godziny)
c) nowa ikonografia:
* Napoleon Bonaparte – próba stworzenia nowego wzorca [w literaturze i malarstwie] (2 godziny)
* społeczna: „Chrystus pocieszyciel” F. Skarbina, F. von Uhde – realizm, ryciny prasowe i popularne, przetworzenie wzoru „Ecce homo”- nowy bohater: żebrak, biedak, społecznie wykluczony (2 godziny)
* postkolonializm – zapożyczenie wzorców: Mao, Che, Afryka jako „nowy mesjasz” (przykład lit. senegalskiej) (2 godziny)
B. Jezus teologii dogmatycznej
1. Czy Jezus wiedział, że był Bogiem? Świadomość mesjańska Jezusa a teksty Nowego Testamentu (tytuły chrystologiczne) - 2 godziny
2. Historia interakcji między historią i teologią w ramach Leben Jesu Forschung – 2 godziny
* przedstawienie postulatów tzw. trzech poszukiwań Jezusa historycznego)
* Próby redukcji Jezusa do mitu i postulaty demitologizacji Bultmanna
3 Znaczenie dogmatu chalcedońskiego: prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek - 2 godziny
* prawdziwe człowieczeństwo jako narzędzie bóstwa (teandryczność)
* bóstwo na sposób ciała
* Osoba i dwie natury (boska i ludzka)
4. Tajemnice życia Jezusa i ich soteriologiczne znaczenie – 4 godziny
- Kuszenie Jezusa
- teologia życia ukrytego
- dlaczego Jezus nic nie napisał?
- śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa
5. Chrystologia „odgórna” i „oddolna”: współczesne syntezy chrystologiczne: chrystologie kenotyczne, oblubieńcze, estetyka chrystologiczna H. Ursa von Balthasara; Chrystus i Kościół – osoba mistyczna – 2 godziny
6. Chrystus we współczesnej teologii: Nietzsche, teologia wyzwolenia; psychoanalityczno-kulturowa chrystologia Žižka; Jesus-Seminar – 2 godziny
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne eksponujące
Metody dydaktyczne podające
- wykład problemowy
- wykład konwersatoryjny
- opis
- opowiadanie
- pogadanka
Metody dydaktyczne poszukujące
- biograficzna
- oxfordzka
- klasyczna metoda problemowa
- giełda pomysłów
- ćwiczeniowa
Wymagania wstępne
Kryteria oceniania
Metody i kryteria oceniania Metody oceniania:
- kolokwium
- aktywność
- obecność
Kryteria oceniania:
np. Wykład: zaliczenie na ocenę na podstawie kolokwium
ndst - … pkt (poniżej 50 %)
dst- … pkt (50-60%)
dst plus- … pkt (61-70%)
db- … pkt (71-80%)
db plus- … pkt (81-90%)
bdb- … pkt (91-100%)
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Literatura 1. Becker Annette, War and Faith: The Religious Imagination in France, 1914–1930, New York 1998.
2. Bowman Frank Paul, Le christ aux barricades. 1789-1848, Paris 1987.
3. Brogniez Laurence, Préraphaélitisme et Symbolisme: peinture littéraire et image poétique, Paris 2003.
4. Buser Thomas, Religious art in the nineteenth century in Europe and America, New York 2002.
5. Chadwick Owen, The Secularization of the European Mind in the Nineteenth Century, New York 1975.
6. Alfred de Vigny Góra Oliwna, Gerard de Nerval, Chrystus w Ogrodzie Oliwnym, [w:] Antologia poezji francuskiej (wydanie synoptyczne), red. J. Lisowski, Czytelnik, Warszawa 2000.
7. Driskel Michael Paul, Representing Relief. Religion, Art., and Society in Nineteenth-Century France, University Park, PA 1992.
8. Foucart Bruno, Le renouveau de la peinture religieuse en France (1800-1860), Paris 1987.
9. Gross Friedrich, Jesus, Luter und der Past im Bilderkampf 1871 bis 1918, Lueneburg 1982
10. Lamennais Felicite Robert, De L’Art et du Beau, Paris 1885.
11. Legutko Grażyna, Sacrum w oczach rewolucjonisty. O „Marii Magdalenie” G. Daniłowskiego¸ Kielce 2005.
12. Mayeur Jean-Marie, Catholicisme social et démocratie chrétienne. Principes romains, expériences françaises, Paris 1986.
13. Renan Ernest, Vie de Jesus (Paris 1863), Paris 1996.
14. Schimpf Simone, Profanierung einer Heiligen. Maria Magdalena in der französischen Kunst des 19. Jahrhunderts, Berlin 2007.
15.Zänker Jürgen, Crucifixae. Frauen am Kreuz, Berlin 1998.
16. Ziff Norman, Paul Delaroche. A Study in Nineteenth-Century French History Painting, New York-London 1977.
17. Ziff Theodore, Conflicts in French Society. Anticlericalism, Education and Morals in the 19th Century, London 1970.
18. M. Skierkowski, Uczłowieczony Bóg. Chrystologia fundamentalna, Płock 2013.
19. T. J. White, The Incarnate Lord: A Thomistic Study in Christology, Washington 2015.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: