Społeczeństwo obywatelskie - perspektywa socjologiczna 2405-S-MF-SOPS

60 godzin

K_W01 posiada wiedzę o specyfice, tradycji i metodologii nauk społecznych oraz miejscu socjologii pośród innych dyscyplin w ramach nauk społecznych K_W02 posiada wiedzę na temat genezy i funkcjonowania struktur i instytucji społecznych w obszarze kultury, polityki, prawa i ekonomii oraz o relacjach między elementami składającymi się na te struktury (relacja między strukturą a działaniem społecznym) K_W03 posiada wiedzę w zakresie relacji miedzy mikro- mezo- i makro- strukturami zarówno w kontekście lokalnym, regionalnym, państwowym, ponadnarodowym i globalnym K_W04 zna rodzaje więzi społecznych charakterystycznych dla różnych form organizacji społeczeństwa, posiada wiedzę na temat prawidłowości w obrębie różnych interakcji w ramach konkretnych typów zbiorowości, stanowiących przedmiot zainteresowania socjologów K_W05 posiada wiedzę o człowieku rozumianym jako zoon politikon, w szczególności jako elemencie i podmiocie struktur i systemów społecznych

K_U01 potrafi prawidłowo identyfikować i interpretować zjawiska społeczne z wykorzystaniem wiedzy socjologicznej; dysponuje „wyobraźnią socjologiczną” (rozpoznaje zamierzone/niezamierzone, natychmiastowe/skumulowane, bezpośrednie/pośrednie efekty działań podmiotów społecznych, ma świadomość ukrytych zasobów, barier strukturalnych i kulturowych wyznaczających szanse działań podmiotów, rozpoznaje dziedzictwo przeszłości w fenomenach społecznych, dostrzega zmienność struktur i instytucji, akceptuje różnorodność przejawów życia społecznego) K_U02 potrafi wykorzystać podstawową wiedzę teoretyczną i pozyskiwać dane do analizy konkretnych procesów i fenomenów społecznych K_U03 potrafi celnie wskazywać związki przyczynowo-skutkowe w obszarze konkretnych procesów i fenomenów społecznych z wykorzystaniem koncepcji i narzędzi właściwych dla socjologii K_U04 potrafi diagnozować i przewidywać potencjalne kierunki zmian w strukturach społecznych oraz charakteryzować towarzyszące im zjawiska i procesy społeczne, wykorzystując standardowe metody i narzędzia w zakresie badań społecznych K_U08 umie dokonać systemowej analizy zjawisk i fenomenów społecznych zarówno łatwo jak i trudno dostępnych oglądowi naukowemu K_U10 umie przygotować materiał i zaprezentować go w formie wystąpienia publicznego z uwzględnieniem oprzyrządowania w postaci prezentacji multimedialnych; potrafi przedstawić argumentację na rzecz określonej tezy w ramach dyskusji

K_K02 Jest gotów wykonywać prace projektowe w ramach grup, podejmuje różne role w ramach zespołowej kooperacji K_K03 Jest gotów do realizacji różnych zadań, potrafi określać priorytety i przyporządkowuje im adekwatne działania z wyborem najbardziej użytecznych K_K04 Jest gotów prawidłowo identyfikować i rozstrzygać dylematy związane z wypełnianiem różnych ról w organizacji K_K05 Jest gotów efektywnie pracować w formule projektowej na etapie przygotowania, planowania, wdrażania i weryfikacji projektów, uwzględniając aspekty prawne, ekonomiczne i polityczne K_K06 Jest gotów systematycznie uzupełniać i doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności K_K07 Jest gotów myśleć i działać w sposób kreatywny w różnych kontekstach, wykazywać indywidualną inicjatywę, dostosowuje się do różnych uwarunkowań społecznych, ekonomicznych, kulturowych w realizacji własnych celów

Projekty zespołowe - nauka współpracy Dyskusje problemowe

- pogadanka

- referatu
- projektu
- seminaryjna

- metody odnoszące się do autentycznych lub fikcyjnych sytuacji
- metody służące prezentacji treści
- metody rozwijające refleksyjne myślenie
- metody oparte na współpracy
- metody wymiany i dyskusji

Sposób oceny:

Zadania studentów:
1/ Obecność na zajęciach
Reguły obowiązujące w nauczaniu zdalnym w czasie pandemii nie zwalniają z fizycznej obecności na zajęciach prowadzonych interaktywnie. Obowiązuje sprawdzanie listy obecności i widoczność osób podczas zajęć w trakcie zabierania głosu.
2/ Przygotowanie do zajęć
Przeczytanie 1 tekstu z listy
Brak przygotowania traktowane jest jako nieobecność.
3/ Przygotowanie projektu w jednym z dwóch wariantów:
a. Esej na 1 z wybranych tematów:
a1. Młodzi obywatele – ile obywatela w młodym obywatelu?
a2. Nowe formy obywatelskości
a3. Stare nowe formy obywatelskości ożywione na nowo (czy zwrot ku demokracji deliberatywnej?)
a4. Nowe miejsca obywatelskości. Sieć jako miejsce praktykowania obywatelskości
a5. Stare miejsca. Szkoła jako miejsce (od)uczania obywatelskości?
a6. Stare miejsca użyte na nowo. Edukacja nieformalna – obywatelska edukacja przez partycypację

Niezbędne odniesienie do literatury przedmiotu, wybrany problem można ilustrować także materiałami filmowymi (fabularnymi/dokumentalnymi) materiałami z mediów społecznościowych/tradycyjnych wywiadami własnymi,

b. Krytyczna ocena/recenzja dowolnego działania oddolnego lub włączającego obywateli: krótka charakterystyka problemu, który wywołał obywatelskie działanie; opis podjętych działań; opis skutków (czy osiągnięto cel, w jakim stopniu); ocena udanych i nieudanych rozwiązań, jakie należało podjąć działania, żeby zwiększyć skuteczność (czy jakieś, jakie, dlaczego).
Można wybrać dowolny typ działania (od inicjatyw sąsiedzkich, przez budżet partycypacyjny w Państwa miejscowości, po akcje szerszej skali – młodzieżowy protest ekologiczny).
Projekty mogą być realizowane w grupach (2-3 osobowych) lub samodzielnie. Wszyscy członkowie zespołu otrzymują taką samą ocenę, bez względu na wkład pracy poszczególnych osób.
Termin złożenia projektu – 20.05.2024.
Tekst – 5-8 stron.
4/ Aktywność na zajęciach
Aktywność oznacza aktywne merytoryczne uczestniczenie w dyskusji, która powinna mieć miejsce po prezentacji projektu zespołowego. Nie każda dowolna, niezwiązana z tematem wypowiedź automatycznie skutkuje zaliczeniem aktywności (!)

W skład oceny wchodzą trzy elementy:
1. Obecność na zajęciach – max. 10 punktów:
0 – obecność na mniej niż 3 zajęciach
5 punktów – obecność na 4-5 zajęciach
10 punktów – obecność na 6-7 zajęciach

2. Aktywność na zajęciach – max. 10 punktów
0 – aktywność na mniej niż 3 zajęciach
5 punktów – aktywność na 4-5 zajęciach
10 punktów – aktywność na 6-7 zajęciach

3. Projekt – max 40 punktów
20 punktów – realizacja projektu w terminie
0-5 pkt. - trafność wyszukania i nazwania procesów i zjawisk związanych ze społeczeństwem obywatelskim
0-10 pkt.– umiejętność ulokowania omawianych procesów w szerszym kontekście, sprawność posługiwania się pojęciami z zakresu socjologii
0-5 - dobór materiałów ilustracyjnych

Ocena końcowa – suma uzyskanych punktów podporządkowana zostanie sześciostopniowej skali ocen od bdb do ndst
56 – 60 p.– bdb
51 - 55 p. – db +
46 - 50 p. – db
41 - 45 p. – dost +
36 - 40 p. – dost
35 i mniej – ndst

1. Wprowadzenie. Zajęcia organizacyjne
2. Społeczeństwo obywatelskie a społeczeństwo polityczne. Obywatelskość to nie tylko udział w wyborach
(definicja społeczeństwa obywatelskiego, specyfika polskich definicji, sfera publiczna vs. sfera prywatna; badania obywatelstwa - operacjonalizacja)
Teksty:
Piotr Weryński, Wzory uczestnictwa obywatelskiego Polaków, Wyd. IFIS PAN, Warszawa 2010, s. 61-91, 93-114
Beata Krzywosz-Rynkiewicz, Psychologiczne portrety młodych obywateli. Rozwojowe i podmiotowe uwarunkowania aktywności obywatelskiej młodzieży, Wyd. SWPS, Warszawa 2011, s. 23-35.
Aldona Wiktorska-Święcka, Społeczeństwo obywatelskie w Polsce – refleksje nad teorią i genezą oraz próba oceny stanu i rozwoju, w: Europa obywateli. Polskie społeczeństwo obywatelskie in actu, red. W. Bokajło i A. Wiktorska-Święcka, Wyd. ATUT, Wrocław 2007, s. 17-36.
Małgorzata Michalewska-Pawlak, Obywatelskość demokratyczna jako idea normatywna w koncepcjach polityczno-programowych polskiej opozycji w latach 1980−1989: Normatywne modele obywatelstwa, Biblioteka ECS, Gdańska 2010, s. 87-96.
Lektury uzupełniające:
Xymena Bukowska, Historyczne modele obywatelstwa. O źródłach teoretycznego pomieszania wokół kwestii obywatelstwa z perspektywy tradycji zachodniej cywilizacji, w: Zoon Politikon 1/2010, s. 8-38.
https://www.civitas.edu.pl/wp-content/uploads/2015/03/Zoon_Politikon_2010.pdf

DLA CHĘTNYCH materiały filmowe:
Obywatelska walka o Amerykę [film dokumentalny, Netflix]
XIII Poprawka [film dokumentalny Netflix[
1989 (M. Bielawski), https://ninateka.pl/film/1989-michal-bielawski

3. Tradycyjne formy aktywności obywatelskiej – zmiany przestrzeni demokracji reprezentacyjnej
(demokracja reprezentacyjna, konwencjonalne formy aktywności obywatelskiej, interpasywność demokracji obywatelskiej)
Teksty:
Krzysztof Podemski, Społeczeństwo obywatelskie w Polsce 25 lat po wielkiej zmianie, RUCH PRAWNICZY, EKONOMICZNY I SOCJOLOGICZNY Rok LXXVI – zeszyt 2 – 2014, s. 89-109. [pdf]
Chmielewski A., (2006), Interpasywność i dwa pojęcia jedności w przestrzeni publicznej, [w:] J. P. Hudzik, W. Woźniak (red.), Sfera publiczna. Kondycja. Przejawy. Przemiany, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Małgorzata Michalewska-Pawlak, Obywatelskość demokratyczna jako idea normatywna w koncepcjach polityczno-programowych polskiej opozycji w latach 1980−1989: Normatywne modele obywatelstwa, Biblioteka ECS, Gdańska 2010, s.70-81) [PDF]
Piotr Weryński, Polskie wzory uczestnictwa w sferze publicznej. Próba typologizacji postaw, w: Artur Kościański, Wojciech Misztal (red.), Społeczeństwo obywatelskie. Między ideą a praktyką, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2007, s. 136-150.

Materiały filmowe:
Podbić Kongres [film dokumentalny, Netflix]
Mrs. America [HBO]

4. Możliwość oddolnych zmian. Obywatele wobec omnipotencji władzy. Ruchy społeczne jako sposób na zmianę
(ruchy społeczne, procesy mobilizacji społecznej, demokracja deliberatywna)

Teksty:
Jacek Wasilewski, Czy demokracja deliberatywna naprawi współczesną demokrację?, w: Janusz Reykowski (red.), Konflikt i porozumienie. Psychologiczne podstawy demokracji deliberatywnej, wyd. SWPS, Warszawa 2007, s. 13-35.
Maria Marczewska-Rytko, Demokracja bezpośrednia w teorii i praktyce politycznej, Wyd. UMCS, Lublin 2001, s. 107-123 i 167-176.
Marcus Miessen, Koszmar partycypacji. Niezależna praktyka, Wyd. Bęc Zmiana, Warszawa 2016, do wyboru: rozdz. Niezależna praktyka (s. 13-67) lub Zgubna niewinność partycypacji (s. 131-147) lub Konsensus jako zastój (s. 147-169)

Materiały filmowe:
Malcolm X (Spike Lee)
Proces siódemki z Chicago [Netflix]

5. Nowe grupy wykluczonych – miejsce na głos młodych
(nieobecność młodych, indyferentyzm polityczny)
Teksty:
Krystyna Szafraniec, Dojrzewający obywatele dojrzewającej demokracji. O stylu politycznej obecności młodych, Wyd. Instytut Obywatelski, Warszawa 2012, s. 17-35 lub 36-82.

Materiały filmowe:
Na kredyt, https://ninateka.pl/film/na-kredyt-30-minut-studio-munka
Pocztówki z republiki absurdu, https://ninateka.pl/film/pocztowki-z-republiki-absurdu-jan-holoubek
Precarious Inflexible Workers (film dokumetalny, MySpace)

6. Uwarunkowania kulturowe i historyczne obywatelskości – tropy, ślady, podejrzenia
(PRL a obywatelskość)

Teksty:
Małgorzata Michalewska-Pawlak, Obywatelskość demokratyczna jako idea normatywna w koncepcjach polityczno-programowych polskiej opozycji w latach 1980−1989, Biblioteka ECS, Gdańska 2010, s. 55-70 i 81-86.
Piotr Weryński, MORFOSTAZA. RESENTYMENTALNE UWARUNKOWANIA SPRAWSTWA W POLSKIEJ SFERZE PUBLICZNEJ
https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/ucs/article/view/2958/2696
Xymena Bukowska, Edmund Wnuk-Lipiński, Społeczeństwo obywatelskie czy nieobywatelskie?, w: Animacje życia publicznego, 1-2/2010, s. 6-7.
https://www.civitas.edu.pl/wp-content/uploads/2015/03/AZP_01-2__1_2_2010.pdf

Materiały filmowe:
Człowiek z marmuru
Przesłuchanie

7. Uwarunkowania psychospołeczne obywatelskości – tropy, ślady, podejrzenia
(orientacje społeczne, zaufanie, indywidualizm a kolektywizm, rozumienie wolności, podmiotowość)

Teksty:
Małgorzata Michalewska-Pawlak, Obywatelskość demokratyczna jako idea normatywna w koncepcjach polityczno-programowych polskiej opozycji w latach 1980−1989, Biblioteka ECS, Gdańska 2010, s. 55-70 i 81-86.
Piotr Weryński, MORFOSTAZA. RESENTYMENTALNE UWARUNKOWANIA SPRAWSTWA W POLSKIEJ SFERZE PUBLICZNEJ
https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/ucs/article/view/2958/2696
Xymena Bukowska, Edmund Wnuk-Lipiński, Społeczeństwo obywatelskie czy nieobywatelskie?, w: Animacje życia publicznego, 1-2/2010, s. 6-7.
https://www.civitas.edu.pl/wp-content/uploads/2015/03/AZP_01-2__1_2_2010.pdf

Materiały filmowe:
Populizm, zagrożenie dla Europy [YouTube]
Jak to się robi (M. Łoziński), https://ninateka.pl/film/jak-to-sie-robi-marcel-lozinski
8-14 - wizyta w ECS, temat do uzgodnienia z grupą
8-14. Oddolna aktywność obywatelska. Studium przypadku
(Solidarność, KOR, Czarny Protest, Acta, Ruch Oburzonych)

Teksty:
Grzegorz Piotrowski, Magdalena Muszel, „Czarne protesty” jako wydarzenie transformacyjne praktyk obywatelskich działaczek z małych miast, Civitas. Studia z filozofii polityki, nr 27’2020, s. 131-162.
Krystyna Szafraniec, Dojrzewający obywatele dojrzewającej demokracji. O stylu politycznej obecności młodych, Instytut Obywatelski, Warszawa 2012, s. 175-233 (Pomruki „oburzonych” i ruch anty-Acta)
Marek Nowak, Społeczeństwo obywatelskie w Polsce. Poprzez „Solidarność” do społecznego bezruchu, w: M. Nowak i M. Nowosielski (red.), Czy społeczny bezruch? O społeczeństwie obywatelskim i aktywności we współczesnej Polsce, Instytut Zachodni, Poznań 2006, s. 82-111.

Marcus Miessen, Nowe spojrzenia na demokrację. Wywiad z Chantal Mouffe, w: Marcus Miessen, Koszmar partycypacji. Niezależna praktyka, Wyd. Bęc Zmiana, Warszawa 2016, s. 189-233.

Materiały filmowe:
Przypadek
Egzamin dojrzałości (M. Łoziński), https://ninateka.pl/film/egzamin-dojrzalosci-marcel-lozinski
Siłaczka, https://ninateka.pl/film/silaczka-kacper-czubak-iwona-kaliszewska

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 2405-S-MF-SOPS w USOSweb