Prowadzony w cyklach: 2022/23Z, 2023/24Z, 2024/25Z, 2025/26Z

Kod Erasmus: 14.2

Kod ISCED: 0314

Punkty ECTS: 6

Język: polski

Organizowany przez: Instytut Socjologii (dla: Wydział Filozofii i Nauk Społecznych)

Wstęp do socjologii 2405-S-1-S1-WDS

Realizowane zagadnienia

Przedmiot socjologii i miejsce w systemie nauk:

 Prasocjologiczna refleksja nad społeczeństwem;
 Ontologiczne (i nie tylko) kłopoty z definicją przedmiotu socjologii ;
 Socjologia jako nauka podstawowa ;
 Socjologia jako jedna z nauk o społeczeństwie;
 Socjologiczne ujęcia rzeczywistości społecznej - wyobraźnia socjologiczna, orientacja socjologiczna, forma świadomości.

Systemy teoretyczne socjologii naturalistycznej:

 Pozytywizm Augusta Comte’a;
 Ewolucjonizm społeczny Herberta Spencera;
 Marksistowska teoria rozwoju społecznego Karola Marksa i Fryderyka Engelsa.

Systemy teoretyczne socjologii humanistycznej:

 Przełom anypozytywistyczny w nauce i w socjologii;
 Max Weber i jego socjologia „rozumiejąca”;
 Florian Znaniecki / William Thomas i „współczynnik humanistyczny”.

Socjologia empiryczna i praktyczna

 Socjologia empiryczna i jej prekursorzy;
 Poziomy integracji oglądu zjawisk społecznych;
 Style uprawiania socjologii;
 Społeczne funkcje socjologii.

Socjologia - metodologia, metody badawcze, subdyscypliny

• Socjologia jako nauka
• Działy socjologii
• Metodologia socjologii
• Metody badań społecznych
• Współczesne metody badań społecznych
• Socjologie szczegółowe

Teoria socjalizacji - kulturowe podstawy osobowości

 Kim jest człowiek ? - problem biologicznego i kulturowego zdeterminowania osobowości;
 Socjologiczne ujęcie kultury;
 Kultura jako podstawa procesu uspołecznienia.

Teoria socjalizacji - osobowość społeczna

 Osobowość społeczna jako konglomerat ról społecznych;
 Typologie osobowości społecznych;
 Tożsamość społeczna.

Teoria socjalizacji – mechanizmy kształtowania osobowości społecznej

 Biologiczne podstawy kształtowania osobowości społecznej;
 Psychoanalityczna teoria kształtowania osobowości
społecznej Freuda
Mechanizmy kręgu społecznego;
Mechanizmy psychospołeczne;
 Kontrola społeczna;
 Statyczny i dynamiczny wymiar kontroli społecznej;
 Instrumenty kontroli społecznej.

Stosunki i instytucje społeczne

• Interakcje i styczności
• Przykłady ilustrujące stosunek społeczny
• Instytucje społeczne
• Więź społeczna

Więź społeczna jako podstawa organizacji społecznej

 Pojęcie kontroli społecznej;
 Statyczny i dynamiczny wymiar kontroli społecznej;
 Instrumenty kontroli społecznej.
 Organizacja i dezorganizacja
 Koncepcje ładu społecznego

Grupa społeczna - pojęcie i odmiany

 Ontologia grupy społecznej
 Zbiór, zbiorowość, zbiorowisko, kategoria społeczna członkostwa i inne całości społeczne
 Grupy małe i pierwotne
 Grupy duże

Egzemplifikacje małych i dużych grup społecznych

 Socjologiczne kategorie opisu małżeństwa i rodziny
 Rodzina jako instytucja społeczna – funkcje
 Grupa rówieśnicza
 Społeczność lokalna
 Społeczeństwo i jego odmiany
 Naród

Struktura społeczna i jej dynamika

 Struktura społeczna i jej typy
 Struktura klasowa i jej odmiany
 Stratyfikacja społeczna
 Nierówności społeczne

Ruchliwość geograficzna (migracje) i społeczna

 Pojęcie ruchliwości geograficznej i społecznej
 Migracja
 Procesy asymilacji
 Odmiany ruchliwości społecznej

Proces i zmiana

 Proces społeczny i jego rodzaje
 Zmian społeczna
 Działania masowe i ruchy społeczne

Całkowity nakład pracy studenta

200 godzin, w tym: godziny realizowane z udziałem nauczycieli akademickich - 60 g.; czas poświęcany na pracę z internetową platformą nauczania na odległość - 75 g.; czas poświęcony na pracę indywidualną – 50 g.; czas wymagany do przygotowania się do zaliczenia ćwiczeń i egzaminu – 25 godzin.

Efekty uczenia się - wiedza

W1: zna rodzaje więzi społecznych charakterystycznych dla różnych form organizacji społeczeństwa, posiada wiedzę na temat prawidłowości w obrębie różnych interakcji w ramach konkretnych typów zbiorowości, stanowiących przedmiot zainteresowania socjologów (K_W04) W2: posiada podstawową wiedzę o człowieku rozumianym jako zoon politikon, w szczególności jako elemencie i podmiocie struktur i systemów społecznych (K_W05) W3: posiada wiedzę o porządku społecznym i systemie aksjonormatywnym, w tym o obyczajach, regulacjach i prawach organizujących życie społeczne; wykazuje też wiedzę o genezie, funkcjonowaniu i przemianach norm i wartości oraz sposobach stosowania ludzi do obowiązujących w społeczeństwie reguł formalnych i obyczajowych (K_W07) W4: posiada podstawową wiedzę na temat filozoficznych źródeł socjologii, o przemianach myśli socjologicznej oraz dysponuje podstawową wiedzą w zakresie teorii nauk społecznych (K_W09)

Efekty uczenia się - umiejętności

U1:potrafi prawidłowo identyfikować i interpretować zjawiska społeczne z wykorzystaniem wiedzy socjologicznej; dysponuje „wyobraźnią socjologiczną” (rozpoznaje zamierzone/niezamierzone, natychmiastowe/skumulowane, bezpośrednie/pośrednie efekty działań podmiotów społecznych, ma świadomość ukrytych zasobów, barier strukturalnych i kulturowych wyznaczających szanse działań podmiotów, rozpoznaje dziedzictwo przeszłości w fenomenach społecznych, dostrzega zmienność struktur i instytucji, akceptuje różnorodność przejawów życia społecznego) (K_U01) U2:potrafi wykorzystać podstawową wiedzę teoretyczną i pozyskiwać dane do analizy konkretnych procesów i fenomenów społecznych (K_U02) U3:potrafi celnie wskazywać związki przyczynowo-skutkowe w obszarze konkretnych procesów i fenomenów społecznych z wykorzystaniem koncepcji i narzędzi właściwych dla socjologii (K_U03)

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1: rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie w ramach społeczeństwa i gospodarki opartej na wiedzy (K_K01) K2: nie ogranicza się do korpusu wiedzy zdobytej podczas zajęć dydaktycznych ale systematycznie uzupełnia i doskonali nabytą wiedzę i umiejętności (K_K06)

Metody dydaktyczne

Wykład konwencjonalny - z elementami wykładu konwersacyjnego i problemowego - ilustrowany prezentacjami PP oraz wspomagany platformą nauczania na odległość.

Metody dydaktyczne podające

- wykład problemowy
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące

- punktowana
- referatu
- ćwiczeniowa

Rodzaj przedmiotu

kanon (atrybut wycofany)

Wymagania wstępne

Brak wymagań wstępnych

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2022/23Z:

Joanna Szalacha-Jarmużek

W cyklu 2025/26Z:

Tomasz Szlendak

W cyklu 2023/24Z:

Tomasz Szlendak

W cyklu 2024/25Z:

Tomasz Szlendak

Kryteria oceniania

Egzamin ustny na podstawie treści wykładów, ćwiczeń, internetowej platformy nauczania na odległość oraz literatury obowiązkowej.

Praktyki zawodowe

W ramach przedmiotu nie przewiduje się praktyk zawodowych.

Literatura

Literatura obowiązkowa

N. Goodman, Wstęp do socjologii (1997): R. I. „ Czym jest socjologia” (s. 9-13);
P. L. Berger, Zaproszenie do socjologii (1995): R. I. „Socjologia jako rozrywka indywidualna”
i R. II. „Socjologia jako forma świadomości” (s. 11-56);

J.Szacki, Historia myśli socjologicznej (1983): fragmenty dotyczące A. Comte’a (s.263-278), H. Spencera (s. 313-331), K. Marksa (s.223-254);

P. Sztompka, Socjologia (2002), Wizje ”naukowości” socjologii (s.23 – 28);
A. Giddens, Socjologia (2004); Pierwsi teoretycy – Weber (s.37-39);

A.Giddens, Socjologia (2004): rozdział 20, „Socjologiczne metody badawcze” (s.659-678);

Z. Bauman, Zarys socjologii – zagadnienia i pojęcia (1962), Rozdział I. „Socjologia” (s.11- 35).

A.Giddens, Socjologia (2004): Pojęcie kultury (s. 45-50); Socjalizacja (s. 50-53);

S. Kowalski, Socjologia wychowania w zarysie (1974), R. VI. „Proces uspołecznienia” (s. 296-321)
P. Sztompka, Socjologia : Efekty socjalizacji ( s. 403-414).

P. Sztompka, Socjologia: R. 2, 3, 4, 5 (s.45-133);

T. Szczurkiewicz, Studia socjologiczne (1990): (s.330-366);

B.Malinowski, Szkice z teorii kultury: (s.33-51, kserokopia);

A.Giddens, Socjologia (2004): R. 7 „Rodziny” (s.192-221); Typy społeczeństw (s.53-64) oraz : Miasta a globalizacja (s.614-617)

A.Giddens, Socjologia (2004): Klasy, stratyfikacja i nierówności (s.304- 322);

P. Sztompka, Socjologia: Ruchliwość spoleczna (s.339- 344);

P. Sztompka, Socjologia (2002): R. 19. Zmiana społeczna, rozwój, postęp (s.437- 453);
A.Giddens, Socjologia (2004): Zmiana społeczna (s.64-69).

Lektura zalecana

F. Znaniecki, Wstęp do socjologii (1988): R. I. cz. II „ Przedmiot socjologii” (s.163-203);

A. Giddens, Socjologia (2004): Pierwsi teoretycy – Comte (s. 31-32) oraz Marks (s. 36-37).

J.Szacki, Historia myśli socjologicznej (1983), fragment dotyczący F. Znanieckiego ( s.731-762).

J. Szczepański, Socjologia. Rozwój problematyki i metod (1969): fragmenty dotyczące Fryderyka Le Play i Charlesa Booth'a (s. 90-98); Socjotechnika –podstawowe pojęcia i problemy, w: Socjologia ogólna – wybór tekstów w opracowaniu S. Malika i S. Marczuka (1996), (s.291-294).

R. Linton, Kulturowe podstawy osobowości (1975), R. „ Rola kultury w kształtowaniu osobowości” (s.142- 172).

I. Pańkow, Społeczeństwo a osobowość, w: Socjologia polska, red. Z. Krawczyk (1990), (s. 41-65).

F. Znaniecki, Wstęp do socjologii (1988): R. IV cz. II „Ogólne elementy stosunku społecznego” (s. 291-299);

Ch. H. Cooley, Grupy pierwotne, w: J. Mucha, Cooley (1992), (s. 209-214); P. Sztompka, Socjologia: R. 9. „Odmiany grup społecznych” , (s.199- 225);

J. Turowski, Socjologia wsi i rolnictwa, R. XI „Wieś jako społeczność lokalna” (s. 157- 171); E. Gellner, Narody i nacjonalizm (1991); R. I. „Definicje” (s. 9-52);

S. Ossowski, O strukturze społecznej (1986): R. Stratyfikacja społeczna (s.19-39);

S. M.Lipset, R. Bendix, Ruchliwość społeczna w społeczeństwie przemysłowym (1964): R. II. „Ruchliwość społeczna w społeczeństwie przemysłowym” (s. 33-104).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2405-S-1-S1-WDS w USOSweb