Socjologia internetu i sieci społecznych 2405-M-2-SIiSS-S1

1. Zajęcia organizacyjne

2. Znaczenie Internetu – możliwe perspektywy
Zagadnienia: Czym jest Internet z perspektywy socjologicznej i jak go można badać? Czy Internet jest ważny? Czy technologie cyfrowe są ważne? Problem wartościowania technologii cyfrowych.
Lektura obowiązkowa:
Chang, Ha-Joon. 2013. Pralka zmieniła świat bardziej niż Internet, w: tenże, 23 rzeczy, których nie mówią ci o kapitalizmie. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 42-48.
Lektury uzupełniające:
Bolter, J. David. 1990. Człowiek Turinga. Kultura Zachodu w wieku komputera, Warszawa: PIW.
Erikson, Thomas Hylland. 2003. Tyrania chwili. Szybko i wolno płynący czas w epoce informacji, Warszawa: PIW.
Postman Neil. 1995. Technopol. Triumf techniki nad kulturą, Warszawa: PIW.
Rheingold Howard. 2003. Narzędzia ułatwiające myślenie. Historia i przyszłość metod poszerzania możliwości umysłu, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.

3. Odrobina historii, czyli geneza Internetu
Zagadnienia: Kluczowi aktorzy indywidualni i zbiorowi: kto to wszystko zrobił i kto za to wszystko płacił? Przemiany internetu: od innowacji militarnej do umasowienia. Czy historia Internetu mówi nam coś o współczesności?
Lektura obowiązkowa:
Castells, Manuel. 2003. Nauka płynąca z historii Internetu, w: tenże, Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, Poznań: Rebis, s. 19-46.
Lektury uzupełniające:
Castells, Manuel. 2003. Kultura Internetu, w: tenże, Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, Poznań: Rebis, s. 47-76.
Chang, Emily. 2019. Brotopia. Kobiety a Dolina Krzemowa. Wrocław: Jackfruit.
Evans, Claire R. 2020. Pionierki Internetu. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Hofmokl, Justyna. 2009. Internet – historia, struktura i najważniejsze cechy, w: taż, Internet jako nowe dobro wspólne, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, s. 63-124, dostępny: http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/internet_jako_dobro_wspolne/internet_jako_dobro_wspolne.pdf
Lewicki, Grzegorz. 2020. 30 lat Polski w Sieci, dostępny: https://impactcee.com/impact/2020/pl/raporty/#internet
Orliński, Wojciech. 2019. Człowiek, który wynalazł Internet. Biografia Paula Barana, Warszawa: Wydawnictwo Agora.
Thompson, Clive. 2019. Koderzy. Opowieść o ludziach, którzy zmienili nasz świat. Kraków: Znak.

4. Materialne podstawy epoki cyfrowej
Zagadnienia: Determinizm technologiczny i jego odmiany. Metale krytyczne, metale rzadkie, surowce strategiczne i przemiany energetyczne. Kluczowe technologie, infrastruktura i wojna o chipy.
Lektury obowiązkowe:
Beiser, Vince. 2025. Wyścig o najważniejsze metale świata. Brudne oblicze czystej energii i cyfrowych technologii. Warszawa: Prześwity, s. 15-44 (Wstęp i Rozdział 1).
Miller, Chris. 2023. Wielka wojna o chipy. Jak USA i Chiny walczą o technologiczną dominację nad światem. Warszawa: Prześwity, s. 21-35 (Wstęp).
Lektury uzupełniające:
Pitron, Guillaume. 2019. Wojna o metale rzadkie. Ukryte oblicze transformacji energetycznej i cyfrowej. Warszawa: Wydawnictwo Kogut.
Scheyder Ernest. 2024. Wojna o minerały. Jak surowce strategiczne decydują o naszej przyszłości energetycznej. Warszawa: Prześwity.

5. Internet w życiu codziennym Polaków
Zagadnienia: Dane o aktywności w sieci i co można z nich wywnioskować. Co ludzie robią na co dzień w Internecie? Media społecznościowe i cała reszta. Jak badać wpływ Internetu na społeczeństwo?
Lektura obowiązkowa:
CBOS. 2025. Korzystanie z internetu w 2025, komunikat z badań nr 60/2025, dostępny: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2025/K_060_25.PDF
Lektury uzupełniające:
Batorski, Dominik. 2015. Technologie i media w domu i w życiu Polaków, w: Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i Jakość Życia Polaków, s. 373-395. Raport dostępny na stronie www.diagnoza.com: http://www.diagnoza.com/pliki/raporty/Diagnoza_raport_2015.pdf
Filiciak, Mirosław i in. 2010. Młodzi i media. Nowe media a uczestnictwo w kulturze, dostępny: http://bi.gazeta.pl/im/6/7600/m7600446.pdf
NASK. 2021. Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów – 2021 r., https://thinkstat.pl/publikacje/nastolatki-3-0-raport-z-ogolnopolskiego-badania-uczniow-2021-r

6. Jak Internet zmienia relacje społeczne?
Zagadnienia: Społeczności realne i wirtualne – czy takie przeciwstawienie ma sens? Czy więzi społeczne mogą istnieć bez kontaktów bezpośrednich? Sieciowy indywidualizm, wspólnoty internetowe i wielość światów internetowych. Co robią z nami aplikacje?
Lektury obowiązkowe:
Slevin, James. 2005. Internet i formy związków ludzkich, w: Piotr Sztompka i Małgorzata Bogunia-Borowska (red.), Socjologia codzienności, Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 593-627.
Fejfer, Kamil. 2025. Wielkie odosobnienie, "Znak" nr 5, s. 5-13.
Lektury uzupełniające:
Batorski, Dominik. 2005. Internet a usieciowienie relacji społecznych, „Kultura Współczesna” nr 1(43), s. 41-62.
Castells, Manuel. 2003. Wirtualne społeczności czy społeczeństwo sieciowe?, w: tenże, Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, Poznań: Rebis, s. 135-156.
Malinowski, Bartosz. 2016. Jak Facebook zamyka nas w bańce informacyjnej. Algorytm filtrujący newsfeed a zjawisko filter bubble, „Zarządzanie mediami” tom 4(1), s. 15–22.
Szlendak, Tomasz. 2025. Miłość nie istnieje. Kraków: Znak, s. 79-117 (rozdział: Gody w rytmie softu).
Szpunar, Magdalena. 2004. Społeczności wirtualne jako nowy typ społeczności – eksplikacja socjologiczna, „Studia Socjologiczne” nr 2, s. 95-135.

7. Jak Internet zmienia ludzi?
Zagadnienia: Wpływ biologiczno-ewolucyjny: czy Internet zmienia nasze mózgi? Wpływ na Internetu na psychikę dzieci i młodzieży. Socjalizacja w sieci. Cyfrowe technologie uzależniające.
Lektury obowiązkowe:
Gigerenzer, Gerd. 2023. Zdrowy umysł w sieci algorytmów. Kraków: Copernicus Center Press, s. 260-294 (rozdziały 9 i 10).
Haidt, Jonathan. 2025. Niespokojne pokolenie. Jak wielkie przeprogramowanie dzieciństwa wywołało epidemie chorób psychicznych. Poznań: Zysk i S-ka, s. 9-31 (Wstęp - Dorastanie na Marsie).
Lektury uzupełniające:
Alter, Adam. 2018. Uzależnienia 2.0. Dlaczego tak trudno się oprzeć nowym technologiom. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Carr, Nicholas. 2013. Płytki umysł. Jak Internet wpływa na nasz mózg. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
Dukaj, Jacek. 2015. Bibliomachia, „Książki” nr 1(16), s. 8-12.
Dukaj, Jacek. 2019. Po piśmie. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Flora, Carlin. 2018. Czy smartfony niszczą mózgi nastolatków?, „Świat Nauki”, nr 4, s. 40-47.
Lembke, Anna. 2023. Niewolnicy dopaminy. Jak odnaleźć równowagę w epoce obfitości. Poznań: Zysk i S-ka.
Spitzer, Manfred. 2013. Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumie siebie i swoje dzieci. Słupsk: Wydawnictwo Dobra Literatura.
Spitzer, Manfred. 2016. Cyberchoroby. Jak cyfrowe życie rujnuje nasze zdrowie. Słupsk: Wydawnictwo Dobra Literatura.
Twenge, Jean M. 2019. iGen. Dlaczego dzieciaki dorastające w sieci są mniej zbuntowane, bardziej tolerancyjne i mniej szczęśliwe. Sopot: Smak Słowa.
Wegner, Daniel M i Adrian F. Ward. 2014. Jak Google zmienia nasz mózg, „Świat Nauki”, nr 1, s. 56-59.

8. Przemiany pracy w czasach cyfryzacji
Zagadnienia: Praca platformowa i przemiany rynku pracy. Od sharing economy do gig economy. Presja technologii i automatyzacji na rynek pracy. Bezrobocie technologiczne?
Lektura obowiązkowa: Polkowska, Dominika. 2025. Rola partnerów flotowych w ewolucji pracy platformowej w Polsce. Profesjonalizacja zawodu kierowcy aplikacji, „Studia Socjologiczne” nr 1 (256), s. 91–111, dostępny: https://www.studiasocjologiczne.pl/img_upl/04_polkowska_dominika_archiv.pdf
Lektura uzupełniająca: Pein, Corey. 2019. Nowy Dziki Zachód. Zwycięzcy i przegrani Doliny Krzemowej. Kraków: Wydawnictwo UJ.

9. Władza (w) sieci
Zagadnienia: Kto rządzi dziś Internetem? Internet a współczesny kapitalizm: korporacje, państwa i niejasne relacje. Big techy czy Bóg techy: Google, Facebook, Apple, Amazon i inni. Solucjonizm, akceleracjonizm, „mroczne oświecenie”, longtermizm – w kręgu ideologii Doliny Krzemowej.
Lektura obowiązkowa: Morozov, Evgeny. 2015. Neoliberalizm na google’owskich sterydach, dostępny: http://krytykapolityczna.pl/gospodarka/morozov-neoliberalizm-na-google-owskich-sterydach/
Lektury uzupełniające: Czubkowska, Sylwia. 2025. Bóg techy. Jak wielkie firmy technologiczne przejmują władzę nad Polską i światem. Kraków: Znak.
Kowalczyk, Kacper. 2023. Pojutrze ludzkości, „Znak" nr 1, 6-15.
Orliński, Wojciech. 2013. Internet. Czas się bać. Warszawa: Agora.
Szostak, Piotr. 2018. Mroczna ideologia z garażu, „Dwutygodnik” nr 253, grudzień 2018, dostępny: https://www.dwutygodnik.com/artykul/8181-mroczna-ideologia-z-garazu.html

10. Internet jako źródło kryzysu państw i społeczeństw
Zagadnienia: Internet jako przestrzeń dezinformacji. Fake newsy i polaryzacja – produkty uboczne czy istota sieci? Wojny informacyjne. Internet a demokracja. Internet a państwa niedemokratyczne. Problem cyfrowej suwerenności.
Lektury obowiązkowe:
Dukaj, Jacek. 2021. W wirtualnych wspólnotach rysują się zaczątki nowych monarchii, „Gazeta Wyborcza”, 04.06.2021, https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,27157017,jacek-dukaj-w-wirtualnych-wspolnotach-rysuja-sie-zaczatki.html
Quattrociocchi, Walter. 2017. Wirtualne komory pogłosowe, „Świat Nauki” nr 6, s. 42-45.
Lektury uzupełniające:
Bartlett, Jamie. 2019. Ludzie przeciw technologii. Jak Internet zabija demokrację (i jak ją możemy ocalić). Katowice: Post Factum.
McNamee, Roger. 2020. Nabici w Facebooka. Przestroga przed katastrofą. Poznań: Media Rodzina.
Strittmatter, Kai. 2020. Chiny 5.0. Jak powstaje cyfrowa dyktatura. Warszawa: WAB.
Vaidhyanathan, Siva. 2018. Antisocial media. Jak Facebook oddala nas od siebie i zagraża demokracji. Warszawa: WAB.
Wylie, Christopher. 2020. Mindf*ck. Cambridge Analytica, czyli jak popsuć demokrację. Kraków: Wydawnictwo Insignis.

11. Inwigilacja, nadzór i kontrola
Zagadnienia: Społeczeństwo nadzoru i kapitalizm inwigilacji. Kto i w jakim celu nas kontroluje? Czego dowiedzieliśmy się od Snowdena? Jakie dane na nasz temat są zbierane?
Lektura obowiązkowa:
Waszewski, Jan. 2021. Od kontroli społecznej do kapitalizmu nadzoru, w: tenże, "Nie ukryjesz się". Konsekwencje synergii big data, mediów społecznościowych i neuronauki. Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej, s. 25-81.
Lektury uzupełniające:
Greenwald, Glenn. 2014. Snowden: nigdzie się nie ukryjesz, Warszawa: Agora.
Juza, Marta. 2019. Między wolnością a nadzorem. Internet w zmieniającym się społeczeństwie. Warszawa: Scholar.
Krzysztofek, Kazimierz. 2014. Społeczeństwo w XXI wieku: rozproszenie i nadzór. Analiza dwóch trendów, „Studia Socjologiczne” nr 1, s. 19-44.
Morozov, Evgeny. 2015. Apka na biedę? Mamy to!, dostępny: http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/opinie/20150315/morozov-apka-na-biede-mamy
Orliński, Wojciech. 2013. Internet. Czas się bać. Warszawa: Agora.
Snowden, Edward. 2019. Pamięć nieulotna. Kraków: Insignis.
Waszewski, Jan. 2015. Ewolucja systemów nadzoru, w: Andrzej Zybertowicz i in., Samobójstwo Oświecenia? Jak neuronauka i nowe technologie pustoszą ludzki świat, Kraków: Wydawnictwo Kasper, s. 233-283.
Zuboff, Shoshana. 2020. Wiek kapitalizmu inwigilacji. Poznań: Zysk i S-ka.

12. Rewolucje Big Data i sztucznej inteligencji
Zagadnienia: Gwałtowny rozwój systemów sztucznej inteligencji. Big Data. Przewidywanie zachowań indywidualnych i zbiorowych. Algorytmizacja rzeczywistości. Uczenie maszynowe i uczenie głębokie.
Lektury obowiązkowe:
Dukaj, Jacek. 2023. Się pisze. "Książki. Magazyn do czytania" nr 4(61), s. 12-19.
Lee, Kai-Fu. 2019. Inteligencja sztuczna, rewolucja prawdziwa. Chiny, USA i przyszłość świata. Poznań: Media Rodzina, s. 13-36.
Lektury uzupełniające:
Crawford, Kate. 2024. Atlas sztucznej inteligencji. Władza, pieniądze i środowisko naturalne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Cukier, Kenneth i Viktor Mayer-Schönberger. 2014. Big data: rewolucja, która zmieni nasze myślenie, pracę i życie. Warszawa: MT Biznes.
Fry, Hannah. 2019. Hello world. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
O’Neil, Cathy. 2017. Broń matematycznej zagłady. Jak algorytmy zwiększają nierówności i zagrażają demokracji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pentland, Alex. 2013. Nowe wspaniałe społeczeństwo, „Świat Nauki” nr 12, s. 52-57.
Rybiński, Krzysztof, Jarosław Królewski. 2023. Algokracja. Jak i dlaczego sztuczna inteligencja zmienia wszystko. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stephens-Davidowitz, Seth. 2019. Wszyscy kłamią: big data, nowe dane i wszystko, co Internet może nam powiedzieć o tym, kim naprawdę jesteśmy. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Sumpter, David. 2019. Osaczeni przez liczby. Kraków: Copernicus Center Press.
Surma, Jerzy. 2017. Cyfryzacja życia w erze Big Data. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Waszewski, Jan. 2021. Big data i algorytmy, w: tenże, "Nie ukryjesz się". Konsekwencje synergii big data, mediów społecznościowych i neuronauki. Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej, s. 83-102.

13-14. Sieci społeczne: czym są i jak je badać?
Zagadnienia: Struktura sieci społecznych. Sieci społeczne, technologiczne i inne a problem złożoności. Internet jako sieć technospołeczna. Naturalistyczna geneza sieci społecznych.
Lektura obowiązkowa: Christakis, Nicholas A., James Fowler. 2011. Zaplątani w sieć, w: ciż, W sieci, Sopot: Smak Słowa, s. 13-39.
Lektury uzupełniające: Bendyk, Edwin. 2004. Antymatrix. Człowiek w labiryncie sieci, Warszawa: W.A.B.
Christakis, Nicholas A., James Fowler. 2011. W sieci, Sopot: Smak Słowa.
Dunbar, Robin. 2016. Ogólne ramy teoretyczne, w: tenże, Człowiek: biografia, Kraków: Copernicus Center Press, s. 71-109.

15. Kolokwium