Mózgowe podłoże świadomości 2404-P-4-NP-ZS

___MODUŁ 1: Neuronalne korelaty stanów świadomości i nieświadomości.
Osoba prowadząca: dr Urszula Górska

Temat 1. Wprowadzenie do problemów świadomości
1. Problem psychofizyczny
2. Filozoficzne podejścia do świadomości (dualizm, mentalizm, materializm)
3. Trudny problem świadomości
4. Neuronalne korelaty świadomości

Temat 2. Stany nieświadomości (sen i anestezja)
1. Wstępujący układ siatkowaty
2. Charakterystyka faz snu
3. Zjawiska związane ze snem (marzenia senne, świadomy sen, parasomnie)
4. Charakterystyka działania wybranych anestetyków w mózgu
5. Etapy znieczulenia ogólnego
6. Badania i teorie działania anestetyków
7. System wzgórzowo-korowy

Temat 3. Zaburzenia świadomości
1. Charakterystyka globalnych zaburzeń świadomości
2. Omówienie behawioralnych skal diagnostycznych
3. Napady epilepsji a stany świadomości
4. Ogniskowe uszkodzenia mózgu wpływające na treści świadomości (agnozje, ślepowiedzenie, zespół pomijania stronnego)
5. Świadomość w rozszczepionym mózgu

Temat 4. Badanie świadomości - procesy percepcyjne i uwagowe
1. Psychofizjologia badania świadomości
2. Zadania percepsyjne – manipulacja treścią świadomości (rywalizacja obuoczna, maskowanie)
3. Systemy uwagowe i znawiska związane z uwagą (ślepota zmiany, mrugnięcie uwagowe)
4. Uwaga a świadomość

Temat 5. Teorie świadomości.
1. Hipotezy wyższego rzędu
2. Neuronalna globalna przestrzeń robocza
3. Lokalna transmisja powrotna Lammego
4. Kodowanie predykcyjne
5. Teoria zintegrowanej informacji

___MODUŁ 2: Świadomość cielesna
Osoba prowadząca: dr Marta Łukowska

Temat 1: Zmienione stany (samo)świadomości cielesnej
1. Analiza przypadków
2. Neuronalne korelaty
3. Metody leczenia i rehabilitacji
4. Konsekwencje dla badań (samo)świadomości

Temat 2: Koncepcje sensomotoryczne (samo)świadomości
1. Aspekty samoświadomości cielesnej:
a. poczucie przynależności części ciała do całości (sense of limb ownership)
b. poczucie, że nasze fizyczne ciało jest nasze (sense of body ownership)
c. poczucie zlokalizowania w ciele (embodiment; self-location)
d. perspektywa pierwszoosobowa (first-person perspective)
e. poczucie sprawczości (sense of agency)
2. Przegląd i demonstracja eksperymentalnych metod manipulacji świadomością cielesną:
a. Iluzja cierpnięcia (numbness illusion)
b. iluzja gumowej ręki (rubber hand illusion, RHI)
c. Iluzja identyfikacji z ciałem (full-body illusion)
d. Iluzja zamiany ciał (body swapping illusion)
e. Doświadczenie eksterioryzacji (out-of-body illusion, OBE)
3. Krytyczna analiza metod pomiaru stosowanych w badaniach z wykorzystaniem eksperymentalnej manipulacji świadomością cielesną.

Temat 3: Koncepcje trzewne (samo)świadomości
1. Interocepcja, homeostaza – definicje i dyskusja
2. Koncepcje trzewne samoświadomości:
a. Interoceptywne kodowanie predykcyjne (interoceptive predictive coding)
b. Subiektywna rama neuronalna (neural subjective frame)
c. Proto-jaźń (proto-self)
d. Odczuwająca jaźń (sentient self)
3. Neuronalne korelaty interocepcji:
a. autonomiczny układ nerwowy
b. kora wyspy
c. potencjały wywołane aktywnością serca (heartbeat-evoked potentials, HEP)
4. Zdolności interoceptywne:
a. Poprawność interoceptywna (interoceptive accuracy)
b. Wrażliwość interoceptywna (interoceptive sensibility)
c. Świadomość interoceptywna (interoceptive awareness)
5. Przegląd i demonstracja metod pomiaru zdolności interoceptywnych:
a. Zadanie śledzenia uderzeń swojego serca (heartbeat tracking task)
b. Zadanie wybijania rytmu swojego serca (heartbeat tapping task)
c. Zadanie rozpoznawania rytmu swojego serca (heartbeat discrimination task)
d. Skala Świadomości Ciała z Kwestionariusza Percepcji Ciała Porgesa (Body Awareness Scale of Porges’ Body Perception Questionnaire)
e. Wielowymiarowa Ocena Świadomości Interoceptywnej (The Multidimensional Assessment of Interoceptive Awareness, MAIA)
6. Atypowa interocepcja w kontekście klinicznym.

Temat 4: Podnoszenie świadomości interoceptywnej
1. Prezentacja wyników badań dotyczących metod podnoszenia świadomości interoceptywnej
a. Medytacja: skanowanie ciała
b. Deprywacja sensoryczna: floating, anechoiczna komora
c. Relaksacja (Schultz, Jacobson)
d. Trening kardioceptywny
2. Demonstracja wybranej metody zwiększania świadomości interoceptywnej.

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli: 30 - udział w wykładach – 30 godz. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta ( godz.):60 - czytanie literatury: 30 godz. - przygotowanie do egzaminu: 30 godz. Łącznie: 90 godz.

Efekty uczenia się - wiedza

Efekty kierunkowe: K_W06 ma szczegółową znajomość budowy i funkcji układu nerwowego człowieka oraz zna metody badania jego funkcji; ma podstawową znajomość budowy i funkcji układu nerwowego wybranych zwierząt K_W07 ma poszerzoną wiedzę o relacjach zachodzących między funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego a czynnościami ruchowymi, funkcjonowaniem poznawczym i emocjonalnym człowieka Efekty przedmiotowe: -posiada wiedzę o procesach mózgowych skorelowanych ze zjawiskami świadomościowymi; -ma poszerzoną wiedzę o relacjach zachodzących między funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego a funkcjonowaniem poznawczym i emocjonalnym człowieka

Efekty uczenia się - umiejętności

Efekty kierunkowe: K_U15 potrafi zidentyfikować źródła i mechanizmy powstawania zaburzeń jednostki; potrafi zaproponować działania podnoszące jakość życia osoby Efekty przedmiotowe: -potrafi ze zrozumieniem czytać i krytycznie analizować teksty naukowe z dziedziny neurobiologii i neuropsychologii, socjobiologii i psychologii ewolucyjnej; uwzględnia czynniki biologiczne w wyjaśnianiu zachowania człowieka; -potrafi w sposób krytyczny odnieść się do uproszczonych lub nieadekwatnych popularyzacji wiedzy naukowej w tej dziedzinie -potrafi odnieść wyniki badań psychologicznych do filozoficznych koncepcji człowieka

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Efekty kierunkowe K_K03 posiadając kompetencje diagnostyczne i terapeutyczne stosuje je w sposób szanujący godność i podmiotowość osoby; informacje przekazuje w sposób zrozumiały i dostosowany do potrzeb i poziomu rozwojowego odbiorcy K_K05 rozumie konieczność poszerzania wiedzy z innych dyscyplin, aby lepiej zrozumieć funkcjonowanie bio-psycho-społeczne człowieka; jest świadomy znaczenia sfery psychicznej dla jakości ogólnego funkcjonowania człowieka K_K06 prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu; ma świadomość zakresu swoich kompetencji; potrafi rozpoznać sytuacje, w których powinien zwrócić się do ekspertów z innej dziedziny nauki/praktyki Efekty przedmiotowe: -w sposób krytyczny analizuje poglądy własne i innych osób w odniesieniu do głównych koncepcji świadomości; -przyjmuje krytyczną postawę wobec wyników badań innych autorów

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Metody dydaktyczne poszukujące

- studium przypadku
- laboratoryjna
- obserwacji
- ćwiczeniowa
- doświadczeń

Rodzaj przedmiotu

przedmiot szczegółowy (atrybut wycofany)

Wymagania wstępne

Brak

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2024/25L:

Urszula Górska-Klimowska
Monika Lewandowska
Marta Łukowska

W cyklu 2023/24L:

Urszula Górska-Klimowska
Monika Lewandowska
Marta Łukowska

W cyklu 2022/23L:

Urszula Górska-Klimowska
Monika Lewandowska
Marta Łukowska

W cyklu 2025/26L:

Marta Łukowska
Ewa Ratajczak

Kryteria oceniania

Egzamin ustny

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy

Literatura

--- Moduł 1 ---
_Literatura obowiązkowa:
Susan Blackmore (2ed) "Consciousness. An Introduction"

_Literatura uzupełniająca
1. Anti Revonsuo "Consciousness. The science of subjectivity" rozdział 10.
2. Uhrig (2014) cerebral mechanism of general anesthesia
3. Zeman - The science of sleep
4. Górska (2016) Zaburzenia świaodomości z perspektywy neuroobrazowania
Lektury uzupełniające zostaną podane po kolejnych wykładach.

--- Moduł 2 ---
_Literatura obowiązkowa:
1. Wierzchoń, M. i Łukowska M.(2016). Ucieleśnione poznanie. W: Bremer J (red.) Przewodnik po kognitywistyce, Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 605-622.
2. Łukowska, M., Siedlecka, M. i Wierzchoń, M. (2016). Poznawcze i neuronalne mechanizmy doświadczania podmiotowości: analiza problemu na przykładzie iluzji gumowej ręki. W: A. Warmbier (red.), Spór o podmiotowość: perspektywa interdyscyplinarna, Kraków: Księgarnia Akademicka, s. 145-160.
3. Łukowska, M.(2014). Poza ciało: różnice indywidualne w podatności na eksterioryzację. Rocznik Kognitywistyczny 7, 31-41. doi: 10.4467/20843895RK.14.005.2691
4. de Vignemont, Frédérique, "Bodily Awareness", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2020 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL =
5. Brewer, R., Murphy, J., & Bird, G. (2021). Atypical interoception as a common risk factor for psychopathology: A review. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 130, tylko strony 470–482. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.07.036
6. Park, H. D., & Blanke, O. (2019). Coupling Inner and Outer Body for Self-Consciousness. Trends in Cognitive Sciences, 23(5), 377–388. https://doi.org/10.1016/j.tics.2019.02.002

_Literatura uzupełniająca:
1. Łukowska, M. & Kałwak, W. Ucieleśnione poznanie. Kurs online w Copernicus College https://www.copernicuscollege.pl/kursy/poznanie-ucielesnione
2. Critchley, H. D., & Harrison, N. A. (2013). Visceral Influences on Brain and Behavior. Neuron, 77(4), 624–638. https://doi.org/10.1016/j.neuron.2013.02.008
3. Park, H.-D., & Tallon-Baudry, C. (2014). The neural subjective frame: from bodily signals to perceptual consciousness. Phil. Trans. R. Soc. B, 369(1641), 20130208. https://doi.org/10.1098/rstb.2013.0208
4. Dieguez, S., & Blanke, O. (2011). Altered states of bodily consciousness. In E. Cardeña & M. Winkelman (Eds.), Altering consciousness: Multidisciplinary perspectives: History, culture, and the humanities; Biological and psychological perspectives (pp. 237–262). Praeger/ABC-CLIO.
5. Blanke, O., Slater, M., & Serino, A. (2015). Perspective Behavioral, Neural, and Computational Principles of Bodily Self-Consciousness. Neuron, 88(1), 145–166. https://doi.org/10.1016/j.neuron.2015.09.029
6. Brener, J., & Ring, C. (2016). Towards a psychophysics of interoceptive processes : the measurement of heartbeat detection. Phil. Trans. R. Soc. B, 371, 20160015. https://doi.org/10.1098/rstb.2016.0015
7. Azzalini, D., Rebollo, I., & Tallon-baudry, C. (2019). Visceral Signals Shape Brain Dynamics and Cognition. Trends in Cognitive Sciences, 23(6), 488–509. https://doi.org/10.1016/j.tics.2019.03.007

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2404-P-4-NP-ZS w USOSweb