Podstawy pomiaru psychometrycznego 2404-P-2-PPP-Sj

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawami pomiaru psychometrycznego: konstrukcją testów psychologicznych, oceną ich własności psychometrycznych oraz metodologicznymi i etycznymi zasadami prowadzenia badań z użyciem testów psychologicznych oraz interpretacji ich wyników. Wykład obejmuje następujące treści programowe:

1. Pomiar psychometryczny-zagadnienia wstępne.
a) charakterystyka pomiaru psychometrycznego;
b) podstawowe wymogi stawiane testom psychologicznym;
c) klasyfikacja testów psychologicznych;
d) zalety i ograniczenia pomiaru testowego.
e) trochę historii testów psychologicznych;
2. Koncepcja mierzonej zmiennej i jej operacjonalizacja.
a) definicja teoretyczna mierzonej zmiennej;
b) operacjonalizacja mierzonej zmiennej;
3. Podstawy rzetelności testów psychologicznych.
a) podstawowe pojęcia teorii rzetelności: wynik prawdziwy, wynik otrzymany, błąd pomiaru;
b) modele wyniku prawdziwego;
c) teoria generalizacji (uniwersalizacji) wyników testowych.
4. Zastosowanie teorii rzetelności do oceny błędu pomiaru testowego.
a) zgodność wewnętrzna: wzór Spearmana-Browna, alfa Cronbacha, wzór Kudera Richardsona;
b) zgodność międzypołówkowa;
c) zgodność międzytestowa;
d) metody powtórnego pomiaru: wiarygodność,
stabilność bezwzględna i względna;
e) rzetelności testu a wariancja prawdziwa i długość testu
f) standardowy błąd pomiaru i jego zastosowanie do szacowania
granic wyniku prawdziwego (estymacja przedziałowa) oraz
oceny istotności różnic wewnętrz- i międzyosobniczych.
5. Trafność testu.
a) pojęcie trafności testu;
b) trafność treściowa (wewnętrzna) i jej ocena (zastosowanie współczynnika W-Kendalla);
c) trafność kryterialna (diagnostyczna i prognostyczna);
d) trafność teoretyczna i metody jej oceny:
- trafność czynnikowa,
- metoda wielu cech-wielu metod (trafność zbieżna i różnicowa),
- metody oparte na analizie związków między konstruktem a zachowaniem: metoda różnic międzygrupowych (walidacyjnych), metoda zmian nieprzypadkowych, badanie procesu rozwiązywania testu;
e) trafność a rzetelność.
f) stronniczość testu
6. Podstawy analizy pozycji.
a) trudność pozycji; testy szybkości i testy mocy;
b) wartość dystrakcyjna odpowiedzi, dystrakcja a dyskryminacja;
c) wpływ zgadywania i poprawka na zgadywanie;
d) moc dyskryminacyjna pozycji i sposoby jej szacowania;
e) grupy walidacyjne
f) teoria odpowiedzi na pozycje testowe (item response theory - IRT): model Rascha, krzywa charakterystyczna pozycji (ICC), zastosowanie krzywej ICC do analizy pozycji.
7. Normalizacja testu.
a) pomiar, skala pomiarowa, poziomy pomiaru;
b) wyniki standaryzowane;
c) skale standardowe o rozkładzie prostokątnym: skala centylowa;
d) skale standardowe o rozkładzie normalnym: stenowa, staninowa, tetronowa, tenowa, dewiacyjny iloraz inteligencji;
e) kryteria doboru właściwej skali;
f) problem porównywania wyników wyrażonych w jednostkach
różnych skal standardowych;
g) rodzaj skali a dobór testu statystycznego.
8. Kontrola zmiennych zakłócających trafność pomiaru psychometrycznego: Skale kontrolne.
a) skala kłamstwa (L) na przykładzie testu MPI Eysencka;
b) skale kontrolne (?, L, F, i K) inwentarza WISKAD-MMPI;
c) zmienna aprobaty społecznej na przykładzie testów Edwardsa, Marlowe'a-Crowne'a, i testu KAS Drwala.
9. Etapy konstrukcji testów (na przykładzie kwestionariuszy osobowości/temperamentu)
a) Strategie tworzenia pozycji testowych: treściowa, teoretyczna, kryterialna, indukcyjna;
b) forma i treść pozycji;
c) etapy tworzenia i selekcji pozycji testowych:
d) przygotowanie testy do zastosowania w praktyce
10. Problemy kulturowej adaptacji testów.
a) po co adaptujemy testy?
b) rodzaje adaptacji (transkrypcja, translacja, trawestacja, parafraza, rekonstrukcja);
c) niektóre problemy związane z adaptacją testów;
d) Kryteria równoważności testu oryginalnego i adaptowanego
e) Kryteria (konteksty) oceny adaptacji testów
11. Społeczny kontekst stosowania testów.
a) prawa osób testowanych,
b) test psychologiczny jako produkt komercyjny

Całkowity nakład pracy studenta

- godziny realizowane z udziałem nauczyciela: 30 h / 1,25 ECTS - praca indywidualna studenta 45 h / 1,75 ECTS Razem: 75 h, 3 punkty ECTS

Efekty uczenia się - wiedza

Efekty kierunkowe K_W09 Efekty przedmiotowe Zna podstawowe pojęcia i posiada podstawową wiedzę na temat konstrukcji i stosowania testów psychologicznych; Rozumie ograniczenia i zalety pomiaru testowego; posiada wiedzę pozwalająca na racjonalną ocenę wartości psychometrycznej testów konstruowanych i stosowanych przez innych badaczy oraz ocenę wartości badań z użyciem takich metod; Rozumie społeczny kontekst stosowania testów psychologicznych

Efekty uczenia się - umiejętności

Efekty kierunkowe K_U06 K_U17 Efekty przedmiotowe Posiada umiejętności niezbędne do oceny własności psychometrycznych testów psychologicznych

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Efekty kierunkowe K_K01 Efekty przedmiotowe Rozumie społeczny kontekst stosowania testów psychologicznych; Zna zasady etyki zawodowej związane ze stosowaniem testów psychologicznych i interpretacją ich wyników.

Metody dydaktyczne

Wykład konwencjonalny i konwersatoryjny; Prezentacja wybranych problemów psychometrycznych w oparciu o przykładowe dane liczbowe i przykładowe dane z literatury; Konsultacje ; Metody aktywizujące - dyskusja dydaktyczna

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Metody dydaktyczne w kształceniu online

- metody oparte na współpracy
- metody służące prezentacji treści

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

brak

Koordynatorzy przedmiotu

Tytus Sosnowski

Kryteria oceniania

Forma zaliczenia: pisemny egzamin testowy; dwa terminy: normalny (w sesji egzaminacyjnej) i poprawkowy (w sesji poprawkowej). Test będzie składał się z pytań o wiedzę oraz mini-zadań mających sprawdzić czy student potrafi zastosować posiadaną wiedzę do rozwiązania prostych problemów psychometrycznych

Wymagania egzaminacyjne: znajomość zagadnień omawianych na wykładzie i literatury podstawowej. Warunkiem zaliczenia egzaminu jest uzyskanie 50% punktów.

Literatura

Literatura obowiązkowa
Hornowska, E. (2001). Testy Psychologiczne – teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Fronczyk, K. (red.) (2009). Psychometria: Podstawowe zagadnienia. Warszawa: Vizja Press.
Brzeziński J. (1996). Metodologia badań psychologicznych (cz. V: Podstawy konstrukcji testów psychologicznych i interpretacji ilościowejdanych testowych ( rozdz. 15, 16, 17, 18, 20 - zagadnienia odpowiadające treści wykładu). Warszawa: PWN.
lub:
Brzeziński, J. (2019). Metodologia badań psychologicznych (cz. V: Podstawy konstrukcji testów psychologicznych i interpretacji ilościowej danych testowych, rozdz. 14, 15, 16, 18, - zagadnienia odpowiadające treści wykładu). Warszawa: PWN.

Literatura uzupełniająca
Alken, L.R. (2003). Psychological testing and assessment (11th ed.). Boston: Allyn and Bacon.
American Psychological Association (2007). Standardy dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Anastasi, A., Urbina, S. (1997). Psychological testing (7th edition). Pearson.
Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Adelt, J. i Kranas, G. (1978). Zmienna aprobaty społecznej Edwardsa. Materiały do Nauczania Psychologii, s. III, t. 3, 225-240.
Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych: podręcznik psychologii międzykulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brzeziński, J. (1978). Elementy metodologii badań psychologicznych (cz. II). Warszawa: PWN.
Brzeziński, J. (2000). Podstawowe metody badawcze – teoria i praktyka testowania. W: J. Strelau (red.). Psychologia – podręcznik akademicki (ss. 389-435). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Brzeziński, J. (red.) (2005). Trafność i rzetelność testów psychologicznych (wybór tekstów). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Campbell, D.T., Fiske, D.W. (1959). Convergent and discriminant validation by the multitrait-multimethod matrcx. Psychological Bulletin, 56, 81-105.
Choynowski, M. (1971). Podstawy i zastosowana teorii rzetelności testów psychologicznych. W: J. Kozielecki (red.). Problemy psychologii matematycznej (ss. 65-118). Warszawa: PWN.
Ciechanowicz, A. (1990). Kulturowa adaptacja testów. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Cohen, J., Cohen, P., West, S.G., Aiken, L.S. (2003). Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences (3rd ed.). London: Erlbaum.
Crocker L. i Algina J. (1986). Introduction to classical and modern test theory. Foth Worth: Harcourt.
Cyniak-Cieciura, M., Zawadzki, B., Strelau, J. (2016). Formalna charakterystyka zachowania – Kwestionariusz temperamentu: Wersja zrewidowana (podręcznik). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Drwal, R. i Wilczyńska, J. T. (1980). Opracowanie kwestionariusza Aprobaty Społecznej. Przegląd Psychologiczny, 3, 549-569 (przedruk w: Drwal, 1995).
Drwal, R.. (1995). Adaptacja kwestionariuszy osobowości (cz. I p.1.: Problemy kulturowej adaptacji kwestionariuszy osobowości) Warszawa: PWN.
Ferguson, G.A. i Takane, Y. (1997). Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS (2nd ed.). London: SAGE (lub późniejsze wydania).
Gorbaniuk, O., Kulewicz, P., Gorbaniuk, J., Kordon, A., Leoszko, W., Ivanova, A., Suchomska, M. (2014). Taksonomia psycholeksykalna języka białoruskiego. Current Problems of Psychiatry, 15(2), 89-95.
Guilford, J. R. (1964). Podstawowe metody statystyczne w psychologii i pedagogice. Warszawa: PWN.
Kaplan, R. M. i Saccuzzo, D. P. (1997). Psychological testing: Principles, applications, and issues (4 wydanie). Pacific Grove: Books/Cole Publishing Company.
King, B.C., Minium, E.W. (2009). Statystyka dla psychologów i pedagogów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kostrzewski, J. (1990). Testy inteligencji culture-fair. W: A. Ciechanowicz (red.), Kulturowa adaptacja testów (ss. 49-58). Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Magnusson, D. (1991). Wprowadzenie do teorii testów (rozdz. 15: Zgadywanie). Warszawa: PWN.
Matczak, A. (1988). Sposoby określania trafności testów: Próba kategoryzacji. Psychologia Wychowawcza, nr 3, 337-345.
Matkowski, M. (1992). MMPI – Badanie, opracowanie, interpretacja. Poznań: Pracownia Terapii i Rozwoju Osobowości UAM.
Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości (MMPI-2) – Podręcznik. (2012). Polska normalizacja: U. Brzezicka, M., Koć-Januchta, J. Stańczak. Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Murphy, K. R. i Davidshofer, C. O. (2014). Psychological testing: Principles and applications (VI edition). Essex, England.
Nowakowska, M. (1975). Psychologia ilościowa z elementami naukometrii (rozdz. 1.: Zarys współczesnej teorii testów). Warszawa: PWN.
Nunnally, J. C. i Bernstein, I. H. (1994) Psychometric theory (3 wyd.). New York: McGraw-Hill
Oleś, P.K. (2017). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Wydawnictwo naukowe Scholar.
Paluchowski, W.J. (1984). Stosowanie i interpretacja kwestionariusza MMPI. Warszawa: Polskie Towarzystwo psychologiczne.
Pervin, L. (2002). Psychologia osobowości. Gdańsk: Gdańskie wydawnictwo Psychologiczne.
Płużek, Z. (1971). Wartość testu WISKAD-MMPI dla diagnozy różnicowej w zakresie nozologii psychiatrycznej. Lublin: Wydawnictwa KUL.
Strelau, J., Doliński, D. (red.) (2008). Psychologia: podręcznik akademicki (t. 1, rozdz. 8, Osobowość; rozdz. 9, Psychologia różnic indywidualnych). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Testy Psychologiczne w poradnictwie wychowawczo-zawodowym (1977). Warszawa: PWN.
Zawadzki, B., Hornowska, E. (2008). Psychometria: konstrukcja i adaptacja testów psychologicznych. W: J. Strelau i D. Doliński (red.). Psychologia, podręcznik akademicki (t. 1, s. 847-893). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo psychologiczne.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2404-P-2-PPP-Sj w USOSweb