Teoria wychowania 2403-PPW-200-sj

W trakcie wykładów studenci zostaną zapoznani z teorią wychowania, problematyką podejmowaną w jej ramach, specyfiką prowadzonych analiz oraz możliwościami wykorzystania zdobytej wiedzy do projektowania i ewaluowania oddziaływań wychowawczych. W trakcie kolejnych zajęć omówione zostaną związki teorii wychowania z innymi naukami, a zwłaszcza filozofią (antropologią), rozumienie podstawowych pojęć dotyczących wychowania oraz jego kontekstu społeczno-kulturowego, antropologiczne i aksjologiczne podstawy teorii wychowania. Student powinien nabyć umiejętność formułowania wypowiedzi na temat wychowania, z wykorzystaniem specjalistycznego słownictwa, odnosząc się do własnych doświadczeń edukacyjnych oraz przyszłej pracy wychowawczej. Tematyka poszczególnych zajęć:
1. Wprowadzenie do teorii wychowania (teoria, teorie, koncepcje, modele wychowania)
2. Filozoficzne fundamenty teorii wychowania (pedagogika instrumentalna, kultury, krytyczna, personalistyczna)
3. Teorie człowieka jako fundament teorii wychowania (materializm, spirytualizm, dualizm, hylemorfizm)
4. Fenomen wychowania – jego ujmowanie i definiowanie (wychowanie jako piecza, działanie, spotkanie, dialog)
5. Wychowanie a zjawiska pochodne (socjalizacja, inkulturacja)
6. Teleologiczne aspekty wychowania (cel wychowania, ideał wychowania, sprawności, cnoty, wartości, kompetencje)
7. Teleologia wychowania a kwestia prawdy
8. Kategorie teleologii wychowania
8. Dziedziny wychowania, cz. 1: wychowanie moralne
9. Dziedziny wychowania, cz. 2: wychowanie społeczne
10. Podmioty wychowania, cz. 1: wychowanek, wychowawca, relacja wychowawcza
11. Podmioty wychowania, cz. 2: środowiska wychowawcze
12. Struktura procesu wychowawczego
13. Metodyczne aspekty wychowania (strategie, metody, techniki, środki wychowawcze)
14. Zadania i funkcje teorii wychowania
15. Metodologia teorii wychowania

Całkowity nakład pracy studenta

75 godzin, w tym 30 godz. wykładu, 30 godz. lektury literatury przedmiotu (przygotowanie do zajęć), 15 godz. - przygotowanie do egzaminu.

Efekty uczenia się - wiedza

K_W01 Absolwent zna i rozumie podstawy filozofii wychowania i aksjologii pedagogicznej oraz potrafi ją odnieść do osobowego, integralnego rozwoju dziecka lub ucznia; K_W02 Absolwent zna i rozumie klasyczne i współczesne teorie rozwoju człowieka, wychowania, uczenia się i nauczania lub kształcenia oraz ich wartości aplikacyjne oraz potrafi je krytycznie oceniać i twórczo z nich korzystać; K_W04 Absolwent zna i rozumie główne środowiska wychowawcze, ich specyfiki i procesy w nich zachodzące; K_W07 Absolwent zna i rozumie zagadnienie edukacji międzykulturowej; K_W14 Absolwent zna i rozumie projektowanie i prowadzenie działań diagnostycznych, uwzględniających specyfikę funkcjonowania dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym oraz ich zróżnicowane potrzeby edukacyjne, w tym zakres i jakość wsparcia społecznego

Efekty uczenia się - umiejętności

K_U01 Absolwent potrafi okonywać obserwacji sytuacji i zdarzeń pedagogicznych, analizować je z wykorzystywaniem wiedzy pedagogiczno-psychologicznej oraz proponować rozwiązania problemów; K_U02 Absolwent potrafi projektować i prowadzić działania pedagogiczne, rozpoznawać potrzeby, możliwości i uzdolnienia dziecka lub ucznia, a także planować, realizować i oceniać spersonalizowane programy kształcenia i wychowania; K_U03 Absolwent potrafi wykorzystywać w codziennej praktyce edukacyjnej różnorodne sposoby organizowania środowiska uczenia się i nauczania, z uwzględnieniem specyficznych potrzeb i możliwości poszczególnych dzieci lub uczniów oraz grupy; K_U04 Absolwent potrafi dobierać, tworzyć, testować i modyfikować materiały, środki oraz metody adekwatnie do celów wychowania i kształcenia; K_U14 Absolwent potrafi skutecznie wykorzystywać w pracy z dzieckiem lub uczniem informacje uzyskane na jego temat od specjalistów (psychologa, logopedy, pedagoga, lekarza) i rodziców lub opiekunów dziecka lub ucznia; K_U15 Absolwent potrafi poprawnie posługiwać się językiem ojczystym oraz wykazywać troskę o kulturę i etykę wypowiedzi własnej, dzieci lub uczniów

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K_K01 Absolwent jest gotów do posługiwania się normami etycznymi w działalności zawodowej, kierując się szacunkiem dla godności człowieka; K_K02 Absolwent jest gotów do formowania właściwych zachowań i postaw dzieci lub uczniów, w tym wobec kultury i sztuki; K_K03 Absolwent jest gotów do budowania relacji wzajemnego zaufania między wszystkimi podmiotami procesu wychowania i kształcenia, w tym rodzicami i opiekunami dziecka lub ucznia oraz włączania ich w działania sprzyjające efektywności edukacji; K_K05 Absolwent jest gotów do porozumiewania się z osobami pochodzącymi z różnych środowisk i o różnej kondycji emocjonalnej, dialogowego rozwiązywania konfliktów oraz tworzenia dobrej atmosfery dla komunikacji w grupie przedszkolnej i w klasie szkolnej oraz poza nimi; K_K06 Absolwent jest gotów do trafnego rozpoznawania specyfiki środowiska lokalnego i regionalnego oraz podejmowania współpracy na rzecz dobra dzieci lub uczniów i tego środowiska; K_K07 Absolwent jest gotów do projektowania i wdrażania działań mających na celu edukację aksjologiczną i wychowanie do wartości – wprowadzanie dzieci lub uczniów w świat wartości

Metody dydaktyczne

wykład - połączenie wykładu informacyjnego, problemowego i konwersatoryjnego

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- pogadanka
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

Metody dydaktyczne poszukujące

- klasyczna metoda problemowa

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Podstawowa wiedza z zakresu pedagogiki ogólnej, psychologii ogólnej, wiedzy o kulturze i rozwoju człowieka oraz ich uwarunkowaniach

Koordynatorzy przedmiotu

Jarosław Horowski

Kryteria oceniania

Warunkiem zaliczenia jest opanowanie podstawowej wiedzy z zakresu teorii wychowania oraz umiejętności formułowania wypowiedzi na temat różnych ujęć procesu wychowania, ich założeń antropologicznych, teleologii oraz metodyki, również w odniesieniu do poszczególnych dziedzin wychowania.
Egzamin (ustny lub pisemny w zalżności od obowiązujących przepisów sanitarnych) polegać będzie na udzieleniu odpowiedzi na 6 pytań otwartych (x max. 5 punktów = max. 30); warunkiem zaliczenia jest uzyskanie na egzaminie 16 punktów (ocena dostateczna - 3,0). Aby zdobyć wyższą ocenę, należy uzyskać: 20 pkt. - 3,5; 22 pkt. - 4,0; 25 pkt. - 4,5; 27 pkt. - 5,0.

Literatura

Lektura obowiązkowa:
Adorno, T., Wychowanie po Oświęcimiu, Znak 3 (1978), s. 353-366.
Delsol, Ch., Nienawiść do świata. Totalitaryzmy i ponowoczesność, Warszawa 2017 (s. 5-27).
Dewey, J., Demokracja i wychowanie, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972 (s. 113-153).
Gadacz, T., Wychowanie jako spotkanie osób, w: F. Adamski (red.), Wychowanie personalistyczne, Kraków 2005, s. 213-221.
Gaweł, A., Wychowanie „co do ciała i zdrowia” w realiach społeczeństwa somatycznego, Paedagogia Christiana 2/36 (2015), s. 65-78.
Horowski, J., Wspólnota przestrzenią odkrywania sensu życia. Implikacje teorii socjologicznej Margaret S. Archer, Teologia i Moralność 2 (2019), s. 9-22.
Horowski, J., Wstyd a rozwój moralny – o antropologicznych fundamentach neotomistycznej teorii wychowania moralnego, Polska Myśl Pedagogiczna 2 (2016), s. 231-244.
Jeziorański, M., Relacja wychowawcza w ujęciu wybranych koncepcji antropologicznych, Paedagogia Christiana 2/36 (2015), s. 43-64.
Kunowski, S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 2000 (s. 164-181).
Łobocki, M., Wychowanie moralne w zarysie, Kraków 2009 (s. 13-70).
Maritian, J., Od filozofii człowieka do filozofii wychowania, w: F. Adamski (red.), Człowiek – wychowanie – kultura. Wybór tekstów, Kraków 1993, s. 61-79.
Nawroczyński, B., Życie duchowe. Zarys filozofii kultury, Kraków-Warszawa 1947 (s. 11-23, 257-270).
Nowak, M., Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa 2008 (s. 19-57, 287-302).
Ostrowska, U., Aksjologiczne podstawy wychowania, w. B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu, t. 1, Gdańsk 2006, s. 391-415.
Petrykowski, P. Społeczno-kulturowe aspekty podstaw wychowania, Olsztyn 2006 (s. 100-107).
Schoenebeck, H. von, Antypedagogika, Warszawa 2007 (s. 17-81).
Schulz, R., Wykłady z pedagogiki ogólnej, t. 1: Perspektywy światopoglądowe w wychowaniu, Toruń 2003 (s. 114-127).
Śliwerski, B., Pedagogika ogólna. Podstawowe prawidłowości, Kraków 2012 (s. 144-153, 198-203, 219-223).
Tarnowski, J., Jak wychowywać?, Warszawa 1993 (s. 11-15, 104-147).
Woroniecki, J., Długomyślonść jako właściwa cnota wychowawcy, w: tenże, W szkole wychowania. Teksty wybrane, Lublin 2008, s. 239-255.
Znaniecki, F., Socjologia wychowania, t. 2: Urabianie osoby wychowanka, Warszawa 1973 (s. 82-130, 377-389).
Lektura uzupełniająca:
Chudy, W., Pedagogia godności. Elementy etyki pedagogicznej, Lublin 2009.
Debesse, M., Etapy wychowania, Warszawa (dowolne wydanie).
Denek, K., Przyszczypkowski K., Urbański-Korż R., Aksjologiczne podstawy edukacji, Poznań – Toruń 2001.
Gurycka, A., Struktura i dynamika procesu wychowania, Warszawa 1979.
Gutek, G., Filozofia dla pedagogów, Gdańsk 2007.
Horowski, J., Sprawności czy kompetencje moralne?, Paedagogia Christiana 1/29 (2012), s. 191-208.
Horowski, J., Włączenie do wspólnoty jako metoda wychowania moralnego – perspektywa pedagogiki neotomistycznej, Seminare 40/1 (2019), s. 105-117.
Kostyło, P., Edukacja patriotyczna w szkołach publicznych, Filozofia Edukacji 1 (2019), s. 57-74.
Kwieciński, Z., Śliwerski, B. (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1-2 (dowolne wydanie).
Łobocki, M., Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2004.
Muszyński, H., Zarys teorii wychowania (dowolne wydanie).
Nalaskowski, A., Rozważania o chaosie i wychowaniu, Studia z Teorii Wychowania 2 (2013), s. 22-38.
Petrykowski, P., Podstawy teorii wychowania. Wprowadzenie w problematykę, Włocławek 2003.
Petrykowski, P., Wprowadzenie do podstaw teorii wychowania, Toruń 1997.
Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z., Psychologia wychowawcza, t. 1-2, Warszawa 1994.
Schulz, R., Szkice z pedagogiki ogólnej, Toruń 2016.
Sośnicki, K., Istota i cele wychowania, Warszawa, wydanie 1964 lub 1967.
Śliwerski, B., Współczesne teorie i nurty wychowania (dowolne wydanie).
Tchorzewski, A. de, Wstęp do teorii wychowania, Kraków 2018.
Zarzecki, L., Teoretyczne podstawy wychowania. Teoria i praktyka w zarysie, Jelenia Góra 2012.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2403-PPW-200-sj w USOSweb