Teoria wychowania 2403-PE-117-s1

W trakcie wykładów oraz konwersatoriów studenci zostaną zapoznani z teorią wychowania, problematyką podejmowaną w jej ramach, specyfiką prowadzonych analiz oraz możliwościami wykorzystania zdobytej wiedzy do projektowania i ewaluowania oddziaływań wychowawczych. W trakcie kolejnych zajęć omówione zostaną związki teorii wychowania z innymi naukami, a zwłaszcza filozofią (antropologią), rozumienie podstawowych pojęć dotyczących wychowania oraz jego kontekstu społeczno-kulturowego, antropologiczne i aksjologiczne podstawy teorii wychowania. Student powinien nabyć umiejętność formułowania wypowiedzi na temat wychowania, z wykorzystaniem specjalistycznego słownictwa, odnosząc się do własnych doświadczeń edukacyjnych oraz przyszłej pracy wychowawczej. Tematyka poszczególnych zajęć:
Wykład:
1. Wprowadzenie do teorii wychowania (teoria, teorie, koncepcje, modele wychowania)
2. Filozoficzne fundamenty teorii wychowania (pedagogika instrumentalna, kultury, krytyczna, personalistyczna)
3. Fenomen wychowania – jego ujmowanie i definiowanie (wychowanie jako piecza, działanie, spotkanie, dialog)
4. Wychowanie a zjawiska pochodne (socjalizacja, inkulturacja)
5. Teleologiczne aspekty wychowania (cel wychowania, ideał wychowania, sprawności, cnoty, wartości, kompetencje)
6. Struktura procesu wychowawczego
7. Metodyczne aspekty wychowania (strategie, metody, techniki, środki wychowawcze)
Konwersatorium:
1. Potoczne wyobrażenia o wychowaniu a naukowa teoria wychowania
2. Różne znaczenia terminu „wychowanie” / pedagogika egzystencjalna, dialogu
3. Wychowanek jako podmiot procesu wychowania / pedagogika personalistyczna
4. Wychowanie a socjalizacja i inkulturacja / pedagogika pozytywistyczna, pedagogika kultury
5. Teleologia wychowania i jej źródła / pedagogika pragmatyzmu, antypedagogika
6. Dziedziny wychowania (wychowanie zdrowotne, wychowanie społeczne) / pedagogika krytyczna
7. Dziedziny wychowania (wychowanie moralne, wychowanie religijne) / pedagogika religii

Całkowity nakład pracy studenta

75 godzin, w tym 15 godz. wykładu, 15 godz. konwersatorium, 30 godz. lektury literatury przedmiotu (przygotowanie do zajęć), 15 godz. - przygotowanie do egzaminu.

Efekty uczenia się - wiedza

K_W01 Absolwent zna i rozumie podstawy filozofii wychowania i aksjologii pedagogicznej oraz potrafi ją odnieść do osobowego, integralnego rozwoju dziecka lub ucznia; K_W02 Absolwent zna i rozumie klasyczne i współczesne teorie rozwoju człowieka, wychowania, uczenia się i nauczania lub kształcenia oraz ich wartości aplikacyjne oraz potrafi je krytycznie oceniać i twórczo z nich korzystać; K_W04 Absolwent zna i rozumie główne środowiska wychowawcze, ich specyfiki i procesy w nich zachodzące; K_W07 Absolwent zna i rozumie zagadnienie edukacji międzykulturowej; K_W14 Absolwent zna i rozumie projektowanie i prowadzenie działań diagnostycznych, uwzględniających specyfikę funkcjonowania dzieci i młodzieży oraz ich zróżnicowane potrzeby edukacyjne, w tym zakres i jakość wsparcia społecznego

Efekty uczenia się - umiejętności

Student/ka potrafi posługiwać się interdyscyplinarną wiedzą na temat rozwoju człowieka i wychowania, K_U01 Absolwent potrafi okonywać obserwacji sytuacji i zdarzeń pedagogicznych, analizować je z wykorzystywaniem wiedzy pedagogiczno-psychologicznej oraz proponować rozwiązania problemów; K_U02 Absolwent potrafi projektować i prowadzić działania pedagogiczne, rozpoznawać potrzeby, możliwości i uzdolnienia dziecka lub ucznia, a także planować, realizować i oceniać spersonalizowane programy kształcenia i wychowania; K_U03 Absolwent potrafi wykorzystywać w codziennej praktyce edukacyjnej różnorodne sposoby organizowania środowiska uczenia się i nauczania, z uwzględnieniem specyficznych potrzeb i możliwości poszczególnych dzieci lub uczniów oraz grupy; K_U04 Absolwent potrafi dobierać, tworzyć, testować i modyfikować materiały, środki oraz metody adekwatnie do celów wychowania i kształcenia; K_U14 Absolwent potrafi skutecznie wykorzystywać w pracy z dzieckiem lub uczniem informacje uzyskane na jego temat od specjalistów (psychologa, logopedy, pedagoga, lekarza) i rodziców lub opiekunów dziecka lub ucznia; K_U15 Absolwent potrafi poprawnie posługiwać się językiem ojczystym oraz wykazywać troskę o kulturę i etykę wypowiedzi własnej, dzieci lub uczniów

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student/ka potrafi wykorzystywać różne kanały komunikacji w procesie nawiązywania relacji interpersonalnych K_K01 Absolwent jest gotów do posługiwania się normami etycznymi w działalności zawodowej, kierując się szacunkiem dla godności człowieka; K_K02 Absolwent jest gotów do formowania właściwych zachowań i postaw dzieci lub uczniów, w tym wobec kultury i sztuki; K_K03 Absolwent jest gotów do budowania relacji wzajemnego zaufania między wszystkimi podmiotami procesu wychowania i kształcenia, w tym rodzicami i opiekunami dziecka lub ucznia oraz włączania ich w działania sprzyjające efektywności edukacji; K_K05 Absolwent jest gotów do porozumiewania się z osobami pochodzącymi z różnych środowisk i o różnej kondycji emocjonalnej, dialogowego rozwiązywania konfliktów oraz tworzenia dobrej atmosfery dla komunikacji w grupie przedszkolnej i w klasie szkolnej oraz poza nimi; K_K06 Absolwent jest gotów do trafnego rozpoznawania specyfiki środowiska lokalnego i regionalnego oraz podejmowania współpracy na rzecz dobra dzieci lub uczniów i tego środowiska; K_K07 Absolwent jest gotów do projektowania i wdrażania działań mających na celu edukację aksjologiczną i wychowanie do wartości – wprowadzanie dzieci lub uczniów w świat wartości

Metody dydaktyczne

wykład - wykład informacyjny i problemowy konwersatorium - wykład konwersatoryjny, analiza tekstów, referat, dyskusja

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Metody dydaktyczne poszukujące

- referatu

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Podstawowa wiedza z zakresu pedagogiki ogólnej, psychologii ogólnej, wiedzy o kulturze i rozwoju człowieka oraz jego uwarunkowaniach.

Koordynatorzy przedmiotu

Jarosław Horowski

Kryteria oceniania

Warunkiem zaliczenia jest opanowanie podstawowej wiedzy z zakresu teorii wychowania oraz umiejętności formułowania wypowiedzi na temat różnych ujęć procesu wychowania, ich założeń antropologicznych, teleologii oraz metodyki, również w odniesieniu do poszczególnych dziedzin wychowania.

Konwersatorium zakończone zostanie ustnym lub pisemnym kolokwium (5 pytań, każda z odpowiedzi oceniana na 0-4 punktów, w sumie 20 punktów). W trakcie zajęć można zdobyć 10 punktów za prezentację oraz dodatkowe punkty za aktywność (doliczone do końcowej punktacji).

Warunkiem zaliczenia jest uzyskanie 16 punktów (ocena dostateczna - 3,0). Aby zdobyć wyższą ocenę, należy uzyskać: 20 pkt. - 3,5; 22 pkt. - 4,0; 25 pkt. - 4,5; 27 pkt. - 5,0.

Egzamin sprawdzający wiedzę z wykładu (ustny lub pisemny w zależności od obowiązujących przepisów sanitarnych) polegać będzie na udzieleniu odpowiedzi na 6 pytań otwartych (x max. 5 punktów = max. 30). Punktacja identyczna jak w przypadku konwersatorium.

Nieobecność na połowie zajęć - bez względu na przyczyny - uniemożliwia realizację efektów uczenia się i uzyskanie zaliczenia.

Literatura

Lektura obowiązkowa:
Adorno, T., Wychowanie po Oświęcimiu, Znak 3 (1978), s. 353-366.
Delsol, Ch., Nienawiść do świata. Totalitaryzmy i ponowoczesność, Warszawa 2017 (s. 5-27).
Dewey, J., Demokracja i wychowanie, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1972 (s. 113-153).
Gadacz, T., Wychowanie jako spotkanie osób, w: F. Adamski (red.), Wychowanie personalistyczne, Kraków 2005, s. 213-221.
Gaweł, A., Wychowanie „co do ciała i zdrowia” w realiach społeczeństwa somatycznego, Paedagogia Christiana 2/36 (2015), s. 65-78.
Horowski, J., Wspólnota przestrzenią odkrywania sensu życia. Implikacje teorii socjologicznej Margaret S. Archer, Teologia i Moralność 2 (2019), s. 9-22.
Horowski, J., Wstyd a rozwój moralny – o antropologicznych fundamentach neotomistycznej teorii wychowania moralnego, Polska Myśl Pedagogiczna 2 (2016), s. 231-244.
Jeziorański, M., Relacja wychowawcza w ujęciu wybranych koncepcji antropologicznych, Paedagogia Christiana 2/36 (2015), s. 43-64.
Kunowski, S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 2000 (s. 164-181).
Łobocki, M., Wychowanie moralne w zarysie, Kraków 2009 (s. 13-70).
Maritian, J., Od filozofii człowieka do filozofii wychowania, w: F. Adamski (red.), Człowiek – wychowanie – kultura. Wybór tekstów, Kraków 1993, s. 61-79.
Nawroczyński, B., Życie duchowe. Zarys filozofii kultury, Kraków-Warszawa 1947 (s. 11-23, 257-270).
Nowak, M., Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa 2008 (s. 19-57, 287-302).
Ostrowska, U., Aksjologiczne podstawy wychowania, w. B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu, t. 1, Gdańsk 2006, s. 391-415.
Petrykowski, P. Społeczno-kulturowe aspekty podstaw wychowania, Olsztyn 2006 (s. 100-107).
Schoenebeck, H. von, Antypedagogika, Warszawa 2007 (s. 17-81).
Schulz, R., Wykłady z pedagogiki ogólnej, t. 1: Perspektywy światopoglądowe w wychowaniu, Toruń 2003 (s. 114-127).
Śliwerski, B., Pedagogika ogólna. Podstawowe prawidłowości, Kraków 2012 (s. 144-153, 198-203, 219-223).
Tarnowski, J., Jak wychowywać?, Warszawa 1993 (s. 11-15, 104-147).
Woroniecki, J., Długomyślonść jako właściwa cnota wychowawcy, w: tenże, W szkole wychowania. Teksty wybrane, Lublin 2008, s. 239-255.
Znaniecki, F., Socjologia wychowania, t. 2: Urabianie osoby wychowanka, Warszawa 1973 (s. 82-130, 377-389).
Lektura uzupełniająca:
Chudy, W., Pedagogia godności. Elementy etyki pedagogicznej, Lublin 2009.
Debesse, M., Etapy wychowania, Warszawa (dowolne wydanie).
Denek, K., Przyszczypkowski K., Urbański-Korż R., Aksjologiczne podstawy edukacji, Poznań – Toruń 2001.
Gurycka, A., Struktura i dynamika procesu wychowania, Warszawa 1979.
Gutek, G., Filozofia dla pedagogów, Gdańsk 2007.
Horowski, J., Sprawności czy kompetencje moralne?, Paedagogia Christiana 1/29 (2012), s. 191-208.
Horowski, J., Włączenie do wspólnoty jako metoda wychowania moralnego – perspektywa pedagogiki neotomistycznej, Seminare 40/1 (2019), s. 105-117.
Kostyło, P., Edukacja patriotyczna w szkołach publicznych, Filozofia Edukacji 1 (2019), s. 57-74.
Kwieciński, Z., Śliwerski, B. (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1-2 (dowolne wydanie).
Łobocki, M., Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2004.
Muszyński, H., Zarys teorii wychowania (dowolne wydanie).
Nalaskowski, A., Rozważania o chaosie i wychowaniu, Studia z Teorii Wychowania 2 (2013), s. 22-38.
Petrykowski, P., Podstawy teorii wychowania. Wprowadzenie w problematykę, Włocławek 2003.
Petrykowski, P., Wprowadzenie do podstaw teorii wychowania, Toruń 1997.
Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z., Psychologia wychowawcza, t. 1-2, Warszawa 1994.
Schulz, R., Szkice z pedagogiki ogólnej, Toruń 2016.
Sośnicki, K., Istota i cele wychowania, Warszawa, wydanie 1964 lub 1967.
Śliwerski, B., Współczesne teorie i nurty wychowania (dowolne wydanie).
Tchorzewski, A. de, Wstęp do teorii wychowania, Kraków 2018.
Zarzecki, L., Teoretyczne podstawy wychowania. Teoria i praktyka w zarysie, Jelenia Góra 2012.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2403-PE-117-s1 w USOSweb