Historia filozofii starożytnej (moduł uzupełniający) 2402-F-S2-HFS

Kurs jest poświęcony historii filozofii starożytnej od Talesa z Miletu (VII/VI w. p.n.e.) po szkołę neoplatońską z jej głównym przedstawicielem Plotynem z Lykopolis (II/III w. n.e.). Rozpoczyna się omówieniem historycznych uwarunkowań, w jakich narodziła się filozofia, odpowiadając na pytanie „Kim są Grecy?” i opisując takie zjawiska jak kultura minojska, kultura mykeńska, Dorowie, „wieki ciemne”, „wielka kolonizacja”. Omówione zostają również podstawowe zagadnienia zachowanych źródeł filozoficznych, przedstawiona zostaje literatura przedmiotu oraz wyróżnione okresy filozofii greckiej. W części wykładów poświęconych okresowi presokratejskiemu w filozofii omówiona zostaje szkoła z Miletu, pitagorejczycy, Heraklit, Ksenofanes i Parmenides, Zenon z Elei, Empedokles i Anaksagoras, atomiści i sofistyka. Omówienie filozofii okresu klasycznego rozpoczyna przedstawienie postaci i myśli Sokratesa. Postawione zostaje pytanie o tzw. „kwestię sokratejską”, czyli wiarygodność zachowanych trzech przedstawień Sokratesa. Następnie na podstawie tzw.
„dialogów sokratycznych” omawiana jest postać i myśl Sokratesa w wersji platońskiej. Kilka kolejnych wykładów poświęconych jest różnym aspektom myśli Platona. Rozpoczyna je omówienie platońskiej koncepcji etycznej na podstawie dialogu Gorgiasz, platońskiej koncepcję duszy opisanej w Gorgiaszu, Fajdrosie, Fedonie i Państwie, teorii idei na podstawie ks. VI i VII Państwa oraz Uczty i Fajdrosa, utopii idealnego państwa na podstawie dialogu Państwo, a kończy problem tzw. „niepisanej nauki” (agrapha dogmata). Wielką koncepcję Arystotelesa przedstawia cykl wykładów, który rozpoczyna zagadnienie Arystotelesowej metafizyki (pochodzenie nazwy, podstawowe pojęcia metafizyczne, „pierwszy poruszyciel”), a następnie omówienie wybranych zagadnień fizyki, nauki o duszy (władze duszy, umysł czynny) i etyki Arystotelesa (koncepcja złotego środka, człowiek „słusznie dumny”). Omówienie filozofii okresu hellenistycznego obejmuje opis głównych założeń szkoły stoickiej (okresy szkoły stoickiej, myśl Marka Aureliusza), epikurejskiej (Epikur, Lukrecjusz) i sceptycznej (Pyrron z Elidy, Sekstus Empiryk). Kurs kończy się ogólną charakterystyką myśli późno antycznej, przede wszystkim filozofii Plotyna z
Lykopolis (Enneady).

Całkowity nakład pracy studenta

Całkowity nakład pracy wynosi 250 h w tym: godziny kontaktowe i wirtualne synchroniczne: 120 h (60 h ćwiczeń i 60 h wykładów) praca własna w formie samodzielnej lektury i przygotowania do zajęć - 50 h - praca własna (przygotowanie zadań domowych , rozwiązywanie testów elearningowych etc.) - 50 h - przygotowanie do

Efekty uczenia się - wiedza

Student/studentka zna i rozumie: K_W01: w zaawansowanym stopniu rolę refleksji filozoficznej prowadzonej w okresie starożytności obszaru grecko-rzymskiego w kształtowaniu kultury europejskiej. K W02: w zaawansowanym stopniu metody interpretacji tekstu filozoficznego na przykładzie lektury fragmentów filozofów presokratejskich, dzieł Platona i Arystotelesa, fragmentów dzieł okresu hellenistycznego i tekstów okresu Cesarstwa Rzymskiego (Marek Aureliusz, Sekstus Empiryk, Plotyn). Ma świadomość zależności zachodzącej pomiędzy zawartymi w tekstach ideami, wskazuje na zachodzące pomiędzy nimi podobieństwa i różnice. K W03: w zaawansowanym stopniu podstawową terminologię filozoficzną w języku polskim. wraz z jej odpowiednikami w języku greckim i łacińskim. K_W04: wybrane nurty filozofii starożytnej, ich głównych przedstawicieli i ich najważniejsze dokonania (w aspekcie historycznym i systematycznym), w zakresie historycznym od Talesa z Miletu po Plotyna z Lykopolis. K_W05: w zaawansowanym stopniu idee i argumenty klasycznych teorii filozoficznych oraz ma świadomość historycznego charakteru kształtowania się idei filozoficznych na przykładzie myśli starożytnej. Zna główne źródła wiedzy o filozofii antycznej, jej podział na okresy, ich specyfikę, główne nurty filozoficzne, ich przedstawicieli oraz poglądy. Ma świadomość powstawania, zanikania i odradzania się idei w nowym kontekście historyczno-kulturowym. Dostrzega związek między sytuacją historyczno-kulturową a myślą filozoficzną. K_W01 (s2): w pogłębionym stopniu terminologię filozoficzną w języku polskim wraz z ich greckimi i łacińskimi odpowiednikami oraz ewentualnym odniesieniem tych pojęć do późniejszej tradycji filozoficznej oraz kultury współczesnej. Efekty dodatkowe w wyniku zastosowania ICT - przedstawienie prezentacji wzbogaconej o multimedia lub filmów porządkuje i uatrakcyjnia przedstawienie historycznego rozwoju kultury Grecji - forma testu (Quiz) następująca po prezentacji daje możliwość sprawdzenia poziomu zrozumienia przekazywanych treści - różnorodność pojawiających się w kursie zasobów umożliwia wizualizację dokonań kultury antycznej, dzięki czemu historia przestaje być tylko fragmentem przeszłości

Efekty uczenia się - umiejętności

UMIEJĘTNOŚCI: potrafi K_U01: wykorzystać posiadaną wiedzę filozoficzną oraz znajomość języków obcych, by analizować informacje związane z głównymi doktrynami oraz pojęciami wypracowanymi w okresie starożytności grecko-rzymskiej K_U02: wykorzystać posiadaną wiedzę filozoficzną do interpretacji tekstu filozoficzny w jego specyficznym kontekście związanym z kulturą i historią starożytnej Grecji i Rzymu, analizować argumenty zawarte w tekstach, które uwarunkowane są specyfiką historii i kultury świata antycznego. Potrafi wskazać przykłady ewolucji pojęć filozoficznych. Przedstawia przykłady różnic i podobieństw pomiędzy starożytnym a współczesnym znaczeniem pojęć filozoficznych. Potrafi wskazać znaczenie formy literackiej tekstu dla jego interpretacji oraz wykorzystać podstawowe formy (mowa, pochwała, mowy przeciwstawne, dialog). K_U03: formułować w mowie i na piśmie antyczne problemy filozoficzne, identyfikuje ich kluczowe tezy i założenia, potrafi je przedstawić w sposób syntetyczny , przypisać do obszarów dyskusji filozoficznych, wskazać mocne i słabe strony, argumentować na rzecz jednych i dokonać krytyki innych, wskazać na ich historyczny bądź aktualny charakter. K_U05: posługiwać się argumentacją filozoficzną wypracowaną w okresie antyku, by komunikować się z otoczeniem. Wskazać na różnice w ich znaczeniu starożytnym i współczesnym, wskazać ewolucję ich znaczeń, powiązać z danym filozofem czy nurtem filozoficznym, przedstawić ich oryginalne (greckie lub łacińskie) brzmienie. K_U01 (s2): wykorzystać wiedzę filozoficzną na temat starożytności oraz znajomość języków obcych oraz podstawowych kategorii filozoficznych w j. greckim i łacińskim by wyszukiwać, analizować, ocenić informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych. Efekty dodatkowe w wyniku zastosowania ICT - aktywność Wiki stwarza możliwość kreatywnego wykorzystania zdobywanej wiedzy i praktycznego jej zastosowania w samodzielnej i grupowej pracy studentów - aktywność Zadanie domowe stwarza możliwość twórczego rozwinięcia i zastosowania zdobytej wiedzy i umiejętności - wykorzystanie aktywności Słownika pojęć pozwala na budowanie bazy pojęć i uporządkowanie terminologii historycznej i filozoficznej - wykorzystanie Forum pozwala na wzbogacenie materiału do zajęć o nadsyłane przez studentów linki, teksty i materiały multimedialne

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

KOMPETENCJE SPOŁECZNE: Student/studentka jest gotów do K_K01 krytycznej oceny posiadanej wiedzy i przyswajanych treści, bazując na znajomości argumentów i postaw wypracowanych w okresie antyku. K_K02 otwartości na nowe idee i zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów, dokonania analizy dowolnych przekonań, wskazania na ich źródło i charakter, wyliczenia mocnych i słabych stron. W efekcie ocenia i dokonuje krytycznego wyboru idei. K_K06: krzewienia i praktykowania dbałości o dorobek i tradycję filozoficzną, bazując na znajomości doktryn i pojęć filozoficznych starożytności grecko-rzymskiej, mając świadomość ich recepcji i obecności w kulturze współczesnej. K_K06 krzewienia i praktykowania dbałości o dorobek i tradycję filozofii, mając świadomości bazowego znaczenia antycznego zespołu idei dla kultury europejskiej. Efekty dodatkowe w wyniku zastosowania ICT - możliwość wspólnej edycji pojęć czy haseł przy użyciu Wiki i Słownika pojęć uczy umiejętności pracy w zespole oraz tworzenia komplementarnych struktur i kompozycji - nacisk położony na aktywności zmierzające do wskazania dziedzictwa kultury antycznej i filozofii we współczesnym świecie tworzy świadomość ciągłości kultury europejskiej i związku przeszłości z teraźniejszością

Metody dydaktyczne

W konstrukcji kursu wykorzystane zostały podstawowe funkcjonalności platformy Moodle: Zasoby: etykiety, pliki (materiały wideo, pliki tekstowe, pliki graficzne, materiały audio), łącza internetowe, strony Aktywności: forum, wiki, quiz, słownik pojęć, zadanie, plik, kwestionariusz Zostały one ujęte w powtarzalną formułę MODUŁOWĄ, która w sposób przejrzysty i konsekwentny odniesiona została do każdego tematu. Główną zasadą kursu jest to, iż żaden z tematów nie wymaga uprzedniego przygotowania się przez studenta. Każdy, gdy tylko temat zostaje udostępniony, ma możliwość przeglądania udostępnionych materiałów. Poszczególne moduły kursu są z zasady otwarte: student ma możliwość wielokrotnego i nieograniczonego w czasie przeglądania plików kursu, wielokrotnego rozwiązywania testów, swobodnego edytowania słownika pojęć czy komponowania tekstów w Wiki, dokonywania wpisów na forum, zamieszczania własnych oryginalnych prac i rezultatów nauki czy brania udziału w dowolnej dyskusji. Dzięki tej regule otwartości kursu i zawartych w nim tematów student ma możliwość swobodnego przeglądania, odtwarzania, przypominania sobie dowolnych tematów i dowolnego materiału – nie jest zatem ograniczony czasem trwania zajęć jak ma to miejsce w przypadku zajęć tylko i wyłącznie kontaktowych. Zajęcia mają charakterystyczną dla całego kursu strukturę MODUŁOWĄ, na którą składa 6 MODUŁÓW STAŁYCH: MODUŁ HISTORYCZNY zawiera przedstawienie podstawowych informacji historycznych w plikach video lub w plikach w formacie flash MODUŁ SPRAWDZAJĄCY zawiera test sprawdzający zrozumienie wiadomości historycznych w formie aktywności quizu. MODUŁ DYSKUSYJNO-PRAKTYCZNY zawiera aktywności pozwalające studentom na przedstawienie własnego zdania, zabranie głosu w dyskusji, rozwinięcie nowych wątków i utrwalenie umiejętności związanych z tematem przy użyciu wiki oraz słownika pojęć. MODUŁ UZUPEŁNIAJĄCY stanowi propozycję dalszej lektury czy poszerzania wiedzy, zawierając materiał, który prowadzący uważa za ciekawy. Mogą zostać tu wykorzystane dowolne zasoby: łącza, pliki tekstowe i multimedialne. MODUŁ ZADANIA DOMOWEGO ma umożliwiać wykazanie się inwencją, utrwalenie umiejętności i nabytej wiedzy przy użyciu aktywności zadanie. MODUŁ FORUM TEMATYCZNEGO daje możliwość wzbogacenia zajęć o dodatkowe materiały poprzez forum.

Metody dydaktyczne eksponujące

- inscenizacja
- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- opowiadanie
- wykład konwersatoryjny
- opis
- tekst programowany
- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Metody dydaktyczne poszukujące

- ćwiczeniowa
- giełda pomysłów
- biograficzna

Metody dydaktyczne w kształceniu online

- metody ewaluacyjne
- metody oparte na współpracy

Rodzaj przedmiotu

przedmiot fakultatywny

Wymagania wstępne

Podstawowe wiadomości na temat kultury starożytnej Grecji i Rzymu

Koordynatorzy przedmiotu

Zbigniew Nerczuk

Kryteria oceniania

Żeby zaliczyć kursy konieczne jest spełnienie wymagań odnoszących się do ćwiczeń oraz wykładu do przedmiotu.

WYMAGANIA DO WYKŁADÓW:
Do zaliczenia kursu konieczne jest przystąpienie do egzaminu pisemnego (możliwa jest jedna poprawka) i uzyskanie pozytywnej oceny z egzaminu do dnia 19 września. Egzamin ma formę testu i odbywa się po zakończeniu wykładów w semestrze letnim. Test zawiera kilkadziesiąt pytań szczegółowych, mających na celu sprawdzenie stopnia pamięciowego przyswojenia materiału, rozumienia pojęć filozoficznych, definiowania i umiejętności kojarzenia oraz porównywania nauczanych treści, a także szereg pytań o charakterze opisowym (zdefiniuj, zinterpretuj, przedstaw w formie przekrojowej). Pytanie opisowe o charakterze przekrojowym i problemowym ma sprawdzić zarówno umiejętność syntetyzowania i zwięzłego, encyklopedycznego ujęcia problemu (do 20 wersów odpowiedzi), jak i umiejętność sprawnej wypowiedzi pisemnej z zachowaniem reguł ortografii, interpunkcji oraz stylistyki.

Uzyskanie 50 procent punktów wyznacza próg zdania egzaminu.

Test ma za zadanie sprawdzenie efektywności, w jakiej przyswojona została wiedza i nabyte umiejętności. Nacisk w konstruowaniu testu – zgodnie z historycznym charakterem przedmiotu – położony jest na element erudycyjny polegający na pamięciowym opanowaniu i zrozumieniu treści nauczania dotyczących wymaganego zakresu, który jednak musi być wsparty umiejętnością kojarzenia, porównywania, interpretacji oraz odniesienia do współczesności treści związanych z przedmiotem.
Materiał testu obejmuje wiedzę przekazywaną na wykładach oraz znajomość obowiązkowych opracowań oraz tekstów źródłowych (zob. Literatura).

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

Wymagana:

Obowiązkowe opracowania:

G. Reale, Historia filozofii starożytnej, t. I, Lublin 1993 (lub inne wydanie) - okres presokratejski oraz klasyczny
W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. I, Filozofia starożytna i średniowieczna, (wyd. dowolne) - omówienie okresu hellenistycznego oraz okresu cesarstwa.

Obowiązkowe teksty źródłowe:

Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów (w odniesieniu do omawianych filozofów) (wyd. dowolne) Platon, Obrona Sokratesa, Eutyfron, Kriton, Protagoras, Gorgiasz, Fedon, Fajdros, Uczta, Państwo
Arystoteles, Metafizyka ks. L, O duszy ks. II i III, Etyka Nikomachejska ks. I, Marek Aureliusz, Rozmyślania,
Sekstus Empiryk, Zarysy Pirrońskie, ks. I,
Plotyn, Enneady, ks. VI.

Literatura uzupełniająca dla osób pragnących poszerzyć swoją wiedzę: Filozofia presokratejska:
Dembińska-Siury D., Człowiek odkrywa człowieka, Warszawa 1991. Gajda J., Filozofia przedplatońska, Warszawa 2007.
Gajda J., Pitagorejczycy, Warszawa 1996. Gajda J., Sofiści, Warszawa 1989.
Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej od Talesa do Platona, Warszawa 1995,
Kirk G.S, Raven J.E., Schofield M., Filozofia przedsokratejska, Warszawa-Poznań 1999. Leśniak K., Materialiści greccy w epoce presokratejskiej, Warszawa 1972.

Filozofia okresu klasycznego:
Krokiewicz A., Sokrates, Warszawa 1958. Krońska I., Sokrates, Warszawa 1985.
Leśniak K., Arystoteles, Warszawa 1989. Leśniak K., Platon, Warszawa 1968.
Stróżewski W., Wykłady o Platonie, Kraków 1992. Guthrie W.K.C., Sokrates, Warszawa 2000.

Szkoły hellenistyczne:
Joachimowicz L., Seneka, Warszawa 1977. Joachimowicz L., Sceptycyzm grecki, Warszawa 1972.
Tatarkiewicz W., Historia estetyki, t. I, T.1 Estetyka starożytna Wrocław 1960. Leśniak K., Lukrecjusz, Warszawa 1985.

Filozofia okresu cesarstwa:
Dembińska-Siury D., Plotyn, Warszawa 1995,
Hadot P., Plotyn albo prostota spojrzenia, Kęty 2004. Krokiewicz A., Arystoteles, Pyrron, Plotyn, Warszawa 1974.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2402-F-S2-HFS w USOSweb