Historia filozofii 2402-F-S2-1L-HF

Kurs jest poświęcony historii filozofii starożytnej i średniowiecznej od Talesa z Miletu (VII/VI w. p.n.e.) po myśl Wilhelma Ockhama (XIV w.). W swej części starożytnej rozpoczyna się omówieniem historycznych uwarunkowań, w jakich narodziła się filozofia, odpowiadając na pytanie „Kim są Grecy?”. Omówione zostają również podstawowe zagadnienia zachowanych źródeł filozoficznych, przedstawiona zostaje literatura przedmiotu oraz wyróżnione okresy filozofii greckiej. W części wykładów poświęconych okresowi presokratejskiemu w filozofii omówiona zostaje szkoła z Miletu, pitagorejczycy, Heraklit, Ksenofanes i Parmenides, Zenon z Elei, Empedokles i Anaksagoras, atomiści i sofistyka. Omówienie filozofii okresu klasycznego rozpoczyna przedstawienie postaci i myśli Sokratesa. Omówienie myśli Platona rozpoczyna przedstawienie platońskiej koncepcji etycznej, platońskiej koncepcję duszy, teorii idei, utopii idealnego państwa, a kończy problem tzw. „niepisanej nauki” (agrapha dogmata). Wielką koncepcję Arystotelesa rozpoczyna zagadnienie Arystotelesowej metafizyki (pochodzenie nazwy, podstawowe pojęcia metafizyczne, „pierwszy poruszyciel”), a następnie omówienie wybranych zagadnień fizyki, nauki o duszy (władze duszy, umysł czynny) i etyki Arystotelesa (koncepcja złotego środka, człowiek „słusznie dumny”). Omówienie filozofii okresu hellenistycznego obejmuje opis głównych założeń szkoły stoickiej (okresy szkoły stoickiej, myśl Marka Aureliusza), epikurejskiej (Epikur, Lukrecjusz) i sceptycznej (Pyrron z Elidy, Sekstus Empiryk). Część starożytną kończy ogólna charakterystyka myśli późno antycznej, przede wszystkim filozofii Plotyna z Lykopolis (Enneady). Zajęcia poświęcone filozofii średniowiecznej mają za zadanie przedstawienie szerokiego obrazu myśli chrześcijańskiej w kolejnych fazach jej rozwoju. Kurs rozpoczyna przedstawienie charakterystyki filozofii chrześcijańskiej, w którym nacisk położony jest na specyfikę myśli chrześcijańskiej oraz różnice istniejące między niechrześcijańską filozofią antyczną a refleksją chrześcijańską. Filozofię średniowieczną rozpoczyna omówienie „praeparatio evangelica”, czyli tła kulturowego okresu, w którym narodziło się chrześcijaństwo. Kolejne dwa tematy przedstawiają podstawowe wiadomości na temat powstania i zawartości intelektualnej Ewangelii oraz działalności i myśli „apostoła pogan” św. Pawła. Szybko rozwijające się chrześcijaństwo już w II w. n.e. tworzy własną literaturę (apokaliptykę i apologetykę), która ma za zadanie obronę chrześcijaństwa oraz utwierdzenia w wierze. Przedstawienie okresu patrystycznego rozpoczyna omówienie postaci apologetów: św. Justyna oraz Tertuliana. W II i III wieku n.e. rozwija się pierwszy wielki „uniwersytet” chrześcijański, jakim jest szkoła aleksandryjska, z jej głównymi przedstawicielami: Klemensem Aleksandryjskim oraz Orygenesem. Przełomowy moment w rozwoju chrześcijaństwa stanowią wydarzenia IV wieku n.e. Edykt mediolański (313 r. n.e.) przyznaje chrześcijanom pełną wolność religijną, a sobór Nicejski (325 r. n.e.) stanowi ważny moment w tworzeniu się ortodoksji chrześcijańskiej. Największą postacią okresu wczesnego chrześcijaństwa jest św. Augustyn. W swych pismach Augustyn prowadzi rozważania na temat natury Boga, Trójcy św., stworzenia świata przez Logos. W swej koncepcji człowieka rozważa zagadnienie stosunku duszy do ciała, zagadnienie zła oraz grzechu, stosunku do cielesności, wagi miłości i łaski, koncepcji państwa bożego. Stopniowy zmierzch wielkości cesarstwa Rzymskiego, podział wielkiego imperium na cesarstwo Wschodnie i Zachodnie, najazdy barbarzyńców, a w końcu upadek Rzymu prowadzą do wielkich zmian w kulturze. W wieku V/VI n.e. działa „ostatni Rzymianin” Boecjusz, znawca literatury antycznej i tłumacz Arystotelesa. Szereg prac nieznanego autora, podszywającego się pod pierwszego biskupa Aten Dionizego Areopagitę stanowi olbrzymią skarbnicę motywów neoplatońskich odniesionych do chrześcijaństwa. Ostateczny upadek cesarstwa Zachodniego i związane z tym zmiany polityczne i kulturowe po okresie całkowitego załamania prowadzą do stworzenia nowego świata. Stopniowe odradzanie się kultury ma miejsce za rządów Karola Wielkiego („renesans karoliński”). Powstaje nowa rzeczywistość, której przejawem w obrębie filozofii jest nowa metoda określana mianem „scholastycznej” oraz cały szereg nowych problemów takich jak spór o uniwersalia czy spór między dialektykami i antydialektykami. W świat średniowiecza wprowadzają burzliwe koleje losu Abelarda. Przenosi on na grunt średniowieczny zagadnienie uniwersaliów,
tworzy również zręby metody scholastycznej. Św. Anzelm z Canterbury, nazywany „ojcem scholastyki”, podejmując próbę udowodnienia prawd wiary niezależnie od przekazu Pisma św., tworzy słynny dowód ontologiczny. Szczytowym osiągnięciem myśli scholastycznej jest dzieło św. Tomasza z Akwinu. Koncepcja Boga tożsamego w swej istocie z istnieniem oraz koncepcja człowieka jako nieodzownego złożenia duszy i ciała stanowią wielki przełom w myśli chrześcijańskiej i do dziś inspirują szerokiego grono zwolenników myśli św. Tomasza.