Konwersatorium specjalistyczne: Kryzys uniwersytetu i zadanie krytyki: wprowadzenie do krytycznych badań uniwersytetu 2402-F-S1-KRUNI

1. UNIWERSYTET JAKO IDEA I INSTYTUCJA
• Zajęcia wprowadzające zostaną poświęcone klasycznym koncepcjom filozoficznym stojącym za ideą uniwersytetu oraz klasycznym modelom instytucji uniwersytetu. W trakcie zajęć pokażemy, że nasze rozumienie uniwersytetu musi czerpać inspirację zarówno z wyobraźni filozoficznej, jak i socjologicznej, gdyż żadna z nich z osobna nie jest zdolna do uchwycenia jego złożoności. Ten argument prześledzimy z kolei w odniesieniu do filozoficznych propozycji Immanuela Kanta i Johna Henry’ego Newmana, jak również koncepcji uniwersytetu Wilhelma von Humbolta, Uniwersytetu Napoleońskiego i Idei Multiwersytetu Clarka Kerra.

2. UNIWERSYTET W RUINIE – NARRACJE O UNIWERSYTECIE W KRYZYSIE
• Skala i tempo zmian zachodzących w sektorze szkolnictwa wyższego wśród wielu obserwatorów wywołało silne przeświadczenie, że uniwersytet znajduje się obecnie w głębokim kryzysie – jego materialna realizacja nie odpowiada już wyzwaniom, do których został powołany. Tym samym celem zajęć będzie przyjrzenie się najważniejszym narracjom na temat kryzysu uniwersytetu i refleksja nad jego genezą. W szczególności zapoznamy się z propozycją Billa Readingsa, przyglądając się dominacji dyskursu doskonałości z jednej strony, z drugiej zaś konsekwencjom wyczerpania się formuły państwa narodowego dla szkolnictwa wyższego.

3. PERSPEKTYWY BADAWCZE A ONTOLOGIA POLITYCZNA W BADANIACH SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
• Uniwersytet nie jest bytem zupełnie autonomicznym, ale głęboko zanurzonym w rzeczywistości historycznej, politycznej i ekonomicznej. To z kolei jak myślimy o tych wymiarach – jak je konceptualizujemy i co uznajemy w nich za prymarne - przekłada się bezpośrednio na sposób w jaki wyobrażamy sobie sam uniwersytet. Dlatego też celem niniejszych zajęć będzie wprowadzenie perspektywy ontologii politycznej jako narzędzia badawczego, które pozwala krytycznie przyjrzeć się założeniom stojącym u podstaw naszych sposobów rozumienia uniwersytetu.

4. DOBRO PUBLICZNE, DOBRA PUBLICZNE A DOBRA PRYWATNE
• Celem zajęć jest przybliżenie najczęściej wykorzystywanych w badaniach szkolnictwa wyższego koncepcji dobra publicznego i dóbr publicznych. W ich trakcie studenci zostaną zapoznani z ekonomiczną teorią dóbr publicznych Paula Samuelsona, jak również z polityczną koncepcją tego, co publiczne Johna Deweya. Wreszcie, w ramach podsumowania, przedstawiona zostanie synteza obu podejść w odniesieniu do systemów szkolnictwa wyższego dokonana przez Simona Marginsona.

5. WŁADZA I KONFLIKT W OBRĘBIE UNIWERSYTETU

• Naukę i uniwersytet ze swoimi pretensjami do uniwersalności często przedstawia się jako gładkie przestrzenie, niepoprzecinane konfliktami. W rzeczywistości również one nie są jednak wolne od stosunków władzy i konfliktów między różnymi grupami interesów. Dlatego też celem niniejszych zajęć będzie analiza tych stosunków w ich specyficznej dla uniwersytetu formie. W tym celu zapoznamy się z klasycznymi ujęciami uniwersytetu jako systemu politycznego (przede wszystkim koncepcją J. V. Baldridga) oraz położymy szczególny nacisk na rolę ruchów i protestów studenckich w kształtowaniu współczesnego krajobrazu szkolnictwa wyższego.

6. EKONOMIA POLITYCZNA SZKOLNICTWA WYŻSZEGO – KAPITALIZM AKADEMICKI
• Celem zajęć jest przedstawienie różnych, podstawowych ujęć teoretycznych rzeczywistości ekonomicznej szkolnictwa wyższego i jego dynamiki rozwojowej. Studenci zostaną zapoznani z koncepcjami: uniwersytetu przedsiębiorczego, kapitalizmu akademickiego, nowego zarządzania publicznego. Dodatkowym elementem zajęć będzie wprowadzenie perspektywy ekonomii politycznej i jej krytyki w kontekście refleksji nad ekonomiczną aktywnością zachodzącą w sektorze.

7. STATUS I PRESTIŻ W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM
• Celem zajęć jest omówienie roli i znaczenia mechanizmów dystrybucji prestiżu w ramach systemów nauki i szkolnictwa wyższego oraz przemian jakim z biegiem lat mechanizmy te ulegały. Zajęcia będą skupiać się na prestiżu jako mechanizmie informacyjnym ukierunkowującym samo-organizujący się rozwój systemu nauki, jak również na przemianach jakim mechanizm ten ulega w epoce powszechnego zastosowania wskaźników, kwantyfikacji prestiżu i funkcjonowania w kontekście dyskursów doskonałości naukowej.

8. GLOBALNE RANKINGI UNIWERSYTETÓW
• W trakcie zajęć przedstawiona zostanie historia globalnych rankingów uniwersytetów oraz konsekwencji ich pojawienia się w krajobrazie szkolnictwa wyższego. Przedstawieni zostaną główni aktorzy na rynku rankingów oraz metodologie, którym posługują się sporządzające je organizacje. Szczegółowo omówione zostaną również podstawowe linie krytyki tego zjawiska. Na koniec przedyskutowana zostanie funkcja globalnych rankingów uniwersytetów z punktu widzenia ekonomii politycznej sektora.

9. KONKURENCJA I WSPÓŁPRACA W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM
• Celem wykładu jest prezentacja standardowych ujęć mechanizmów konkurencyjnych w szkolnictwie wyższym oraz ich konsekwencji dla prowadzenia badań naukowych, jak również dla funkcjonowania pojedynczych instytucji szkolnictwa wyższego. Omówiony zostanie zarówno rosnący wpływ konkurencyjnego finansowania, jak również rola upowszechnienia się miar i wskaźników we wzmaganiu konkurencji na wszystkich poziomach systemu. Tak zarysowane tło zostanie skontrastowane z rosnącym znaczeniem współpracy w nauce w skali globalnej, to znaczy tego, co badacze pokroju Caroline Wagner nazywają nastaniem „epoki współpracy”.

10. RYNKI CZY KAPITAŁ W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM?
• Zajęcia mają celu przedstawienie teorii struktury rynków oraz procesów ich tworzenia w szkolnictwie wyższym. Teorie te zostaną skonfrontowane z filozoficzną argumentacją Simona Marginsona, mówiącego o niemożliwości istnienia kapitalistycznych rynków w sektorze szkolnictwa wyższego. Następnie zaprezentowana zostanie analiza tych koncepcji prowadzona z perspektywy krytyki ekonomii politycznej.

11. DOBRO WSPÓLNE, DOBRA WSPÓLNE, TO, CO WSPÓLNE

• W trakcie zajęć zostanie wprowadzone rozróżnienie między trzema obszarami pojęciowymi z porządku tego, co wspólne: dobra wspólnego, dóbr wspólnych i tego, co wspólne. Każde z tych pojęć zostanie następnie odniesione do sześciu wymiarów rzeczywistości szkolnictwa wyższego: ontologii, polityki, własności, ładu akademickiego, korzyści oraz finansowania. W kolejnym kroku zastanowimy się natomiast jakiego rodzaju wizje uniwersytetu ukrywają się za każdym z tych pojęć i w jaki sposób wizje te wyłamują się ze wcześniej poznanego podziału na to, co prywatne i na to, co publiczne.

12. ALIENACJA PRACY AKADEMICKIEJ

• Odwołując się do omawianych w toku poprzednich zajęć elementów, składających się na ekonomię polityczną sektora, w trakcie tego spotkania zastanowimy się nad ich bezpośrednimi konsekwencjami dla studentek i pracownic uniwersytetu. Do analizy tych konsekwencji zostanie natomiast wykorzystana marksowska koncepcja alienacji.

13. UNIWERSYTET W PERSPEKTYWIE FEMINISTYCZNEJ

• Uniwersytet jako jedna z kluczowych instytucji współczesnych społeczeństw nie tylko nie jest wolny od nierówności płciowych, ale zdaniem wielu badaczek niejednokrotnie przyczynia się do reprodukowania stosunków patriarchalnych. Celem zajęć będzie zatem zapoznanie się z feministycznymi krytykami stosunków społecznych w obrębie uniwersytetu, skupiając się przy tym na pracach dwóch amerykańskich teoretyczek – bell hooks i Judith Butler.

14. EPISTEMOLOGIE POŁUDNIA I DEKOLONIZACJA UNIWERSYTETU

• W trakcie zajęć studenci zapoznają się z koncepcją epistemobójstwa i epistemologii południa Boaventury de Sousa Santosa, które z kolei posłużą jako narzędzia teoretyczne do zrozumienia uwikłania uniwersytetu w historię kolonializmu i ustanawiania zachodniej hegemonii w obszarze produkcji wiedzy. W dalszej części zajęć rozważony zostanie z kolei postulat dekolonializacji uniwersytetu w odniesieniu do różnych obszarów jego funkcjonowania (dostęp do szkolnictwa wyższego i karier akademickich, zawartości sylabusów i metod nauczania, itd.).

15. PODSUMOWANIE – ZADANIE KRYTYKI I MOŻLIWOŚĆ ALTERNATYWY

• Celem spotkania jest podsumowanie całego cyklu zajęciowego, które to podsumowanie posłuży do wspólnej refleksji nad zadaniem krytyki w obliczu wyzwań, przed którymi stoi współczesny uniwersytet. Rozważając zadanie krytyki skupimy się na jej dwóch momentach – negatywnym i pozytywnym. Tym samym zastanowimy się nie tylko nad tym, które obszary rzeczywistości uniwersyteckiej domagają się interwencji, ale również postaramy się wyobrazić, jak mogłaby wyglądać alternatywa.