Prowadzony w cyklach: 2022/23L, 2023/24L, 2024/25L, 2025/26L

Kod ISCED: 0223

Punkty ECTS: 5

Język: polski

Organizowany przez: Instytut Filozofii (dla: Wydział Filozofii i Nauk Społecznych)

Filozofia współczesna niemiecka 2402-F-S1-3-WFN

1. Max Stirner - Jedyny i jego własność. Indywidualizm, antysystemowość, anarchizm; podstawy niemieckiego egzystencjalizmu; Stirner a Nietzsche

2. Filozofia A. Schopenahuera: rewizja myśli Kantowskiej, pytanie o noumen i źródła poznania, pytanie Leibniza "dlaczego raczej jest coś, aniżeli nic", wola; metafizyka woli jako podstawy istnienia rzeczywistości. Człowiek i wola; wolność woli, cierpienie. Czy można uniknąć cierpienia? Sztuka, religia, filozofia

3. Podstawowe pojęcia i zagadnienia myśli Nietzschego: pisma, tematy, ocena z perspektywy choroby; teoria prawdy i języka; Wagner i "Ludzkie, arcyludzkie", filolog Nietzsche i chrześcijaństwo - status religii; "Incipit tragedia", Zaratustra Nietzschego - człowiek i nad-człowiek, przemiana ducha, "O widmie i zagadce", czas jako problem moralny; genealogia i przewartościowanie wartości, "der Wille zur Macht" - Nietzsche i program "narodowych socjalistów". Problem recepcji filozofii Nietzschego

4. Materializm w XIX-wiecznej myśli niemieckiej (Feuerbach, Marx)

5. Hermeneutyka W. Diltheya - problem metody nauk humanistycznych; wyjaśnianie a rozumienie, koło hermeneutyczne, jedność struktury mentalnej twórcy, badacza i odbiorców, metoda hermeneutyczna, zadanie hermeneuty i hermeneutyki

6. Czym jest kultura i jak ją badać? Teoria O. Spenglera: kultura jako rodzaj bytu organicznego; dusze kultur i ich charakterystyka, obszar kulturowy, etapy życia kultur, człowiek - twórca czy uczestnik kultury? Kultura a cywilizacja, Zmierzch/upadek Zachodu. Charakterystyka kultury o duszy faustycznej, człowiek a technika

7. Szkoła marburska i jej przedstawiciele: H. Cohen, P. Natorp, N.Hartmann, E. Cassirer. Neokantyzm Cohena - konsekwencje teorii poznania Kanta; teoria nad-realności Natorpa, ontologia Hartmanna, teoria form symbolicznych Cassirera

8. M. Scheler, fenomenologia jako narzędzie badania życia osobowego; pojęcie osoby, projekt antropologii filozoficznej; teoria wartości a fenomenologia

9. Filozofia Heideggera: fenomenologia jako narzędzie badania tego, co dane; ontologia fundamentalna, problem metafizyki (byt) i egzystencji (bycie). "Bycie i czas" - analityka egzystencjalna, Dasein, bycie-w-świecie, Się, nieautentyczne i autentyczne bycie-tu-oto, bycie-ku-śmierci; zwrot; hermeneutyka Heideggera: kwestia języka jako problem filozofii; "Budować, mieszkać, myśleć" - człowiek a "List o humanizmie"; poezja i technika; dzieje

10. Filozofia egzystencji Jaspersa: ujęcie przedmiotowości i nieprzedmiotowości człowieka; egzystencja - rozjaśnianie w sytuacjach granicznych, wolność - historyczność - komunikacja; filozoficzne ujmowanie transcendencji - wiara, wiara filozoficzna; szyfry transcendencji; egzystencja zaangażowana; Jaspers a historia Niemiec w XX w.

11. Hermeneutyka Gadamera: przedmiot, metoda, odniesienie do tradycji; Gadamer a Heidegger; język jako to, co możemy rozumieć; sztuka rozumienia a sztuka - spontaniczność, czas, święto, gra jako konieczne warunki udanej rozmowy; hermeneutyka w świecie XX w.: dzieje oddziałujące; "Prawda i metoda" Gadamera

12. Filozoficzne aspekty teorii Freuda: struktura i geneza podmiotu; metoda badania niedostępnych treści podmiotowych; dynamika jawnego i ukrytego, redukcjonizm teorii; niejawne motywy działania podmiotu a religia, nauka, polityka, sztuka; Kartezjańskie pytanie o granicę jawy i snu: czy możemy wiedzieć, o czym nie wiemy? Kultura jako efekt i źródło cierpienia; fenomenologia i psychoanaliza - porównanie; metody i efekty

13. Freud i następcy: Anna Freud, Adler, Jung, Fromm, (Horney) - kryzys i nowe oblicze wiedzy o jednostce i "człowieku jak takim"; zarys dziejów psychoanalizy niemieckojęzycznej

14. Filozoficzne aspekty myśli C.G. Junga: rewizja Freudowskiej teorii podmiotu; nieświadomość kolektywna i archetypy jako psychologiczne dziedzictwo człowieka; typy psychologiczne a konflikty międzyludzkie i społeczne; funkcje psychiczne a świadomość i nieświadomość; psychika jako system samoregulacyjny; rytmy życiowe; sztuka i jej źródła

15. Społeczeństwo a jednostka - teoria Fromma; źródła teorii - szkoła frankfurcka i psychoanaliza Freuda; historyczno-społeczne uwarunkowania patologii psychicznych; nerwica jako forma adaptacyjna do życia w społeczeństwie; psychoanaliza a badanie i prognozowanie zjawisk polityczno-dziejowych; fenomen Stalina i Hitlera; "wojna w człowieku" i dążenie do szczęścia

Całkowity nakład pracy studenta

Zajęcia kontaktowe: 70 godz. (udział w wykładzie, udział w ćwiczeniach, konsultacje, zaliczenie ćwiczeń, egzamin) Praca indywidualna: 80 godz. (lektura tekstów, przygotowanie się do zajęć, przygotowanie się do zaliczenia i egzaminu) Razem: 150 godz.

Efekty uczenia się - wiedza

Studentka/student zna i rozumie: K_W01: w stopniu zaawansowanym rolę i wkład refleksji filozoficznej niemieckiego obszaru językowego w kształtowaniu współczesnej kultury K_W04: podstawowe nurty współczesnej filozofii niemieckiego obszaru językowego K_W05: teorie głównych przedstawicieli współczesnej filozofii niemieckiej K_W07: przykłady praktycznego zastosowania idei współczesnej filozofii niemieckiej i ich efekty

Efekty uczenia się - umiejętności

Studentka/student potrafi: K_U01: definiować i stosować podstawowe pojęcia współczesnej filozofii niemieckiej K_U02: analizować i oceniać wartość argumentów, racji i założeń poszczególnych filozofów niemieckich K_U03: stosować terminologię wprowadzoną przez współczesnych niemieckich filozofów K_U04: odtworzyć rozwiązania wybranych problemów współczesnej filozofii niemieckiej K_U05: stosować terminologię prezentując określone stanowisko współczesnej filozofii niemieckiej

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Studentka/student jest gotów do: K_K01: krytycznej oceny posiadanej wiedzy o współczesnej filozofii niemieckiej i oceny jej treści K_K02: prezentowania własnego stanowiska i podejmowania dyskusji na temat współczesnych nurtów filozofii niemieckiego obszaru językowego

Metody dydaktyczne

Wykład i ćwiczenia wymagają użycia odmiennych metod. Szczegóły znajdą Państwo w dziale "wykład" i "ćwiczenia".

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy
- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Zaliczenie pełnego kursu "Historii filozofii nowożytnej".

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2023/24L:

Tomasz Kupś
Jolanta Żelazna

W cyklu 2024/25L:

Tomasz Kupś
Jolanta Żelazna

W cyklu 2022/23L:

Jolanta Żelazna

W cyklu 2025/26L:

Tomasz Kupś
Jolanta Żelazna

Kryteria oceniania

Egzamin ustny, sprawdzający:

- wiedzę z zakresu wykładu,

- umiejętność posługiwania się terminologią właściwą dla filozofii niemieckiej,

- rozumienie problematyki wprowadzonej przez poszczególnych filozofów,

- rozumienie wpływu poglądów filozofów na zjawiska dziejowe (i vice versa).

Praktyki zawodowe

brak

Literatura

Klasyczne teksty z zakresu współczesnej filozofii niemieckiego obszaru językowego:

A. Schopenhauer, Poczwórne źródło twierdzenia o podstawie dostatecznej, Warszawa 1904 (reprint Klubu Otryckiego 1984); Świat jako wola i przedstawienie, BKF 1994, t. I,

M. Stirner, Jedyny i jego własność, BKF 1995,

F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Warszawa 1905, Z genealogii moralności, Warszawa - Kraków 1913,

W. Dilthey, Typy światopoglądów i ich rozwinięcie w systemach metafizycznych w: O istocie filozofii, BKF 1987; Powstanie hermeneutyki w: Pisma estetyczne, BKF 1982,

K. Marx, O pracy wyobcowanej w: Dzieła, t. 1, Warszawa 1960; Fetyszyzm towarowy w: Kapitał t. I, Warszawa 1957-59,

O. Spengler, Historia, kultura, polityka, Warszawa 1980; A. Kołakowski - Spengler, Warszawa 1981 (wybór pism),

M. Heidegger, Bycie i czas, BWF 1994; Budować mieszkać myśleć, Warszawa 1977,

K. Jaspers, Wprowadzenie do filozofii, 1995; Szyfry transcendencji, Wiara filozoficzna, Toruń 1995 (obydwa tytuły),

M. Scheler, Stanowisko człowieka w kosmosie w: Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, BKF 1987; O cudzym Ja w: Istota i formy sympatii, BKF 1980,

A. Schweitzer, Wybór pism w: Ija Lazari-Pawłowska, Schweitzer, Warszawa 1976,

E. Cassirer, Czym jest człowiek w: Esej o człowieku, Warszawa 1977; H. Buczyńska - Cassirer, Warszawa 1963; J. Ożarowski - Droga rozwojowa marburskiej doktryny etycznej, Warszawa 1998,

H.-G. Gadamer, Prawda i metoda, Kraków 1993,

S. Freud, Wstęp do psychoanalizy, Warszawa 1984; Z. Rosińska - Freud, Warszawa 1993,

J. Jacobi, Psychologia C. G. Junga, Warszawa 1996; Z. Rosińska - Jung, Warszawa 1982,

E. Fromm, Ucieczka od wolności, Warszawa 1993; R. Funk - Erich Fromm, Wrocław 1999,

Literatura pomocnicza:

W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 3, wyd. dowolne,

F. Copleston, Historia filozofii, t. VII, Warszawa 1995; t. VIII, Warszawa 1989; t. IX, Warszawa 1991,

H. Schnädelbach, Filozofia w Niemczech 1831-1933, Warszawa 1992,
M. Inwood, Heidegger, PWN Warszawa 2023

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2402-F-S1-3-WFN w USOSweb