Historia filozofii nowożytnej 2402-F-S1-2-HFN
Wykład z "Historii filozofii nowożytnej" odbywa się w semestrze zimowym i letnim.
W semestrze zimowym omówione zostaną następujące zagadnienia:
- charakterystyka początków nowożytności: uniwersytety, odkrycia naukowe, problemy wyznaniowe, "przewrót Kopernikański"
- wielkie systemy XVII-wiecznej filozofii europejskiej (zawierają m.in. przegląd stanowisk, idei, pojęć, polemik, inspiracji - Descartes, Spinoza, Leibniz),
- myśl Pascala,
- początki filozofii Oświecenia w myśli francuskiej (pojęcie natury i natury ludzkiej, prawo naturalne, teoria społeczeństwa, teizm, deizm - Wolter, Rousseau, Diderot),
- filozofia obszaru Wysp Brytyjskich w XVII i XVIII w. (Hobbes, Locke, Hume, Berkeley).
W semestrze letnim zasadniczym przedmiotem wykładu są:
- filozofia Immanuela Kanta (analizowana szczegółowo głównie w układzie problemowym z zachowaniem, na ile to możliwe, porządku chronologicznego),
- systemy filozofii idealistycznej (Hegla, Fichtego i Schellinga). Pobocznym tematem tych wykładów są przykłady recepcji oraz krytyki klasycznej filozofii idealistycznej (w szczególności w twórczość S. Kierkegaarda). W części początkowej (wprowadzającej) wykładów przedstawiona zostaje charakterystyka filozofii niemieckiej wieku XVIII, specyfika oświecenia niemieckiego na tle analogicznych nurtów europejskich tego czasu. W części końcowej zasygnalizowane zostają zmiany zapowiadające nowe nurty dziewiętnastowiecznej filozofii doby romantyzmu.
Wykładom towarzyszy prezentacja multimedialna, część pierwsza stanowi konwencjonalny wykład, w części końcowej dopuszcza się dyskusję służącą wyjaśnieniu bieżących wątpliwości słuchaczy.
Ćwiczenia:
Semestr zimowy:
Podczas ćwiczeń studenci poznają przekłady najważniejszych tekstów źródłowych nowożytnej filozofii europejskiej XVII i XVIII w., dowiadują się o ich oddziaływaniu na kulturę i historię Europy. Analiza tekstów i dyskusja ma za zadanie ukazać ciągłość występowania określonych problemów filozoficznych i zmienność ich rozwiązywania, zapoznaje studentów z podstawowymi pojęciami, interpretacjami systemów i problemów występujących w omawianej epoce.
Tematy ćwiczeń z "Historii filozofii nowożytnej" w semestrze zimowym:
1. Zajęcia wstępne, tematy organizacyjne, dotyczące warunków zaliczenia przedmiotu w całym cyklu;
2. Giordano Bruno, O przyczynie, początku i jedności, w: Pisma filozoficzne, KiW 1956, (dialogi II, III, V),
3. Rene Descartes, Medytacje o pierwszej filozofii, BKF 1958,
4. Benedictus de Spinoza, Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, BKF 1954, (ks. I i II),
5. Gottfried Wilhelm Leibniz, Monadologia, Toruń 1991; Wyznanie wiary filozofa, BKF 1969
6. Blaise Pascal, Myśli, PAX 1989 (lub inne wydanie),
7. Wielkie systemy filozofii XVII w. - idee, pojęcia, wpływy, polemiki - podsumowanie
8. Wolter, Powiastki filozoficzne, wydanie dowolne,
9. Jean Jacques Rousseau, Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi, w: Trzy rozprawy z filozofii społecznej, BKF 1956,
10. Denis Diderot, O wystarczalności religii naturalnej, Do młodych ludzi rozpoczynających studia nad filozofią naturalną, w: Wybór pism filozoficznych, Warszawa 1953.
11. Thomas Hobbes, Lewiatan, BKF 1954, rozdz. 1-7 i 13-18,
12. John Locke, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, BKF 1955 (ks. I, II do rozdz. XII włącznie),
13. George Berkeley, Traktat o zasadach poznania ludzkiego, BKF 1956,
14. David Hume, Badania dotyczące rozumu ludzkiego, BKF 1977,
15. Postaci i problemy filozofii brytyjskiej - podsumowanie
Podręczniki:
Copleston F., Historia filozofii, t. IV, Warszawa 1995; t. V, Warszawa 1997,
Kuderowicz Z., Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1989,
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. II, wyd. dowolne.
Tematy ćwiczeń z "Historii filozofii nowożytnej" w semestrze letnim:
1. Zajęcia informacyjne i organizacyjne (informacja o treści zakresie i treści zajęć oraz formie zaliczenia),
2. Immanuel Kant, Marzenia jasnowidzącego objaśnione przez marzenia metafizyki,
3. Immanuel Kant, Krytyka czystego rozumu, t. I, Przedmowa do pierwszego wydania, Przedmowa do drugiego wydania, Wstęp.
4. Immanuel Kant, Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka, Wstęp, Uwagi wstępne oraz Część pierwsza.
5. Immanuel Kant, Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka, Część druga.
6. Immanuel Kant, Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka, Część trzecia, Uwaga ogólna… i Zakończenie (do paragrafu 60)
7. Immanuel Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, Przedmowa i Rozdział I i II.
8. Immanuel Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, Rozdział III i Uwaga końcowa.
9. Johann Gottlieb Fichte, Powołanie człowieka, Część I i II, oraz Johann Gottlieb Fichte, Pierwsze wprowadzenie do teorii wiedzy,
10. Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Fenomenologia ducha, Przedmowa (I, II)
11. Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Fenomenologia ducha, t. 1 (s. 229-263): Wolność samowiedzy; stoicyzm, sceptycyzm i świadomość nieszczęśliwa.
12. Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Wykłady z filozofii dziejów (Warszawa 1958), t. 2, (s. 156-182, 294-359),
13. Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, System idealizmu transcendentalnego, Przedmowa, Wprowadzenie, Pierwszy rozdział główny ("O zasadzie idealizmu transcendentalnego"),
14. Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, Filozoficzne badania nad istotą ludzkiej wolności i sprawami z tym związanymi
15. Soren Kierkegaard, Bojaźń i drżenie, Problemat I: Czy może istnieć teleologiczne zawieszenie etyki? Problemat II: Czy istnieje absolutny obowiązek wobec Boga?
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne podające
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- opis
Metody dydaktyczne poszukujące
- klasyczna metoda problemowa
- ćwiczeniowa
Metody dydaktyczne w kształceniu online
- metody służące prezentacji treści
- metody wymiany i dyskusji
- metody odnoszące się do autentycznych lub fikcyjnych sytuacji
Rodzaj przedmiotu
Wymagania wstępne
Kryteria oceniania
Egzamin ustny z zakresu całego kursu (sem Z+L).
Egzamin sprawdza Państwa wiedzę dotyczącą faktów, umiejętność posługiwania się terminologią filozofii nowożytnej, określania problemów filozoficznych tej epoki i sposobów ich rozwiązywania przez poszczególnych myślicieli.
Uwaga: wykład w cyklu rocznym prowadzony jest przez trzech nauczycieli. Studenci sami wybierają, u którego z nich będą zdawać egzamin. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń z "Historii filozofii nowożytnej" w obydwu semestrach.
Aby zaliczyć ćwiczenia, powinni Państwo:
a) uczestniczyć w nich (dopuszcza się dwie nieobecności w semestrze)
Uwaga: opuszczenie >2 zajęć wiąże się z koniecznością odbycia konsultacji z prowadzącym ćwiczenia. Zgłoszenie się w tym celu w trakcie semestru gwarantuje, że to prowadzący ćwiczenia będą odpowiadać na Państwa pytania, wyjaśnią trudne/niejasne partie tekstu omawianego podczas opuszczonych zajęć. Zaliczanie zaległości w późniejszym terminie (po zakończeniu zajęć dydaktycznych w danym semestrze) będzie polegało na "odpytaniu" Państwa z lektury (pojęcia, problemy, rozwiązania problemów, inspiracje i wpływy filozofa na następców, itp.) przez prowadzącego ćwiczenia. Warto nie odkładać zaliczenia zaległości "na później" :)
b) wykazać się znajomością lektur (choćby przez stawianie pytań odnoszących się do trudnych/niejasnych partii tekstu albo uczestnicząc w dyskusji)
c) poprawnie rozwiązać e-zadania (sprawdzajcie Państwo U-mail).
Powyższe elementy składać się będą na końcową oceną semestralną.
Osoby, które bardzo dobrze (5) zaliczą ćwiczenia w obydwu semestrach (Z+L), zostaną zwolnione z egzaminu z "Historii filozofii nowożytnej".
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Wykład:
Literatura do wykładu w semestrze zimowym pokrywa się częściowo z lekturami omawianymi podczas ćwiczeń (zob. wyżej).
Opracowania szczegółowe:
Nowicki, A., Centralne kategorie filozofii Giordana Bruna, Warszawa 1962,
Kopania, J., Funkcje poznawcze Descartes'a teorii idei, Białystok 1988,
Rodis-Lewis, G., Kartezjusz i racjonalizm, Warszawa 2000,
Drozdowicz, Z., O racjonalności w filozofii nowożytnej. Wykłady, Poznań 2008,
Żelazna, J., Substancja jak światło? Wybrane pojęcia i problemy filozofii Spinozy, Toruń 2010,
Siemianowski, A., (red.) Odczytywanie myśli Pascala, Poznań 1997,
Gut, P., Leibniz. Myśl filozoficzna XVII wieku, Wrocław 2004,
Spaemann, R., Rousseau - człowiek czy obywatel. Dylemat nowożytności, Warszawa 2011,
Skrzypek, M., Filozofia Diderota, Warszawa 1996,
Grzeliński, A. Doświadczenie i rozum. Empiryzm Johna Locke'a, Toruń 2019,
Grzeliński, A. Kategorie "podmiotu" i "przedmiotu" w Dawida Hume'a nauce o naturze ludzkiej, Toruń 2005,
Grzeliński, A. Człowiek i duch nieskończony : immaterializm George'a Berkeleya, Toruń 2010.
Podręczniki:
Copleston F., Historia filozofii, t. IV, Warszawa 1995; t. V, Warszawa 1997,
Kuderowicz Z., Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1989,
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. II, wyd. dowolne,
Literatura pomocnicza do wykładu w semestrze letnim:
Jarosław Rolewski, Nowa metafizyka Kanta, Toruń 2002.
Mirosław Żelazny, Heglowska filozofia ducha, Warszawa 2000.
Mirosław Żelazny, Idea wolności w filozofii Kanta, Toruń 1994, 2003.
Mirosław Żelazny, Kant dla początkujących, Toruń 2008.
Mirosław Żelazny, Hegel dla początkujących, Toruń 2009.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: