Wstęp do filozofii I 2402-F-S1-1-WDF1
Specyfika filozofii przedstawiana jest na wybranych przykładach filozoficznych rozeznań i filozoficznych systemów oraz przez konfrontowanie refleksji filozoficznej z myśleniem potocznym i poznaniem naukowym. Prezentowane i dyskutowane są również przykładowe konsekwencje niektórych rozeznań filozoficznych.
Kolejność tematów i omawianych zagadnień może ulec zmianie w czasie realizacji zajęć. W zależności od potrzeb, możliwe jest również wprowadzenie dodatkowych treści, które pierwotnie nie były przewidziane. Materiały źródłowe, opracowania oraz zadania kontrolne są udostępniane na platformie Moodle:
Moodle: https://moodle.umk.pl/course/view.php?id=1397
Hasło: Wstęp1
Informacja o bieżących lekturach, tematach, zagadnienia do przygotowania lub zadaniach jest przekazywana pocztą elektroniczną UMK, za pośrednictwem systemu USOS.
Tematy i zagadnienia szczegółowe:
A) FILOZOFIA I JEJ ROZUMIENIE:
Tematy: 1. Co to jest filozofia?; 2. Źródła filozofii; 3. „Filozofia bez nauki” a filozofia akademicka.
Zagadnienia: filozofia (ujęcie Platona); źródła filozofii (ujęcie Jaspersa); początek vs źródło (Jaspers); filozofia jako historia filozofii; systemowa i problemowa historia filozofii (ujęcie Hartmanna); rozeznania (problemy) filozoficzne (Jaspers, Hartmann); zagadnienie postępu w filozofii (Jaspers, Hartmann); filozofia vs nauka (Wolniewicz, Russell).
B) CZŁOWIEK
Tematy: 4. Człowiek; 5. Rzeczywistość człowieka; 6. „Trzeci świat” i to, co pozaludzkie.
Zagadnienia: człowiek jako istota naturalna; quasi rzeczywistość ludzkiego świata (Ingarden); historyczność i „epoka osiowa”; koncepcja trzech światów (Popper).
C) BYT, SUBSTANCJA, RZECZYWISTOŚĆ
Tematy: 7. Demokryt (cz. 1: atom jako pierwotne rozeznanie); 8. Demokryt (cz. 2: konieczność i przypadek); 9. Demokryt (cz. 3: „śmiejący się Demokryt”).
Zagadnienia: substancja; atom, atomizm, monizm, dualizm; mechanicyzm (atomizm Demokryta); natura, naturalizm; związek przyczynowo-skutkowy (Demokryt, Hume); determinizm a wolność.
D) PRAWDA I POZNANIE:
Tematy: 10. Zagadka Heraklita; 11. Jaskinia Platońska.
Zagadnienia: logos (poznanie intelektualne a poznanie zmysłowe); logos i mit; poznanie „matematyczne” i przykłady wiedzy apriorycznej; poznawalność zjawisk; prawda (definicja klasyczna i etymologia); metafizyka i granice ludzkiego poznania.
E) REALNE I IDEALNE:
Tematy: 12. Czas i przestrzeń; 13. Zjawiska i rzeczy; 14. Immanencja i transcendencja.
Zagadnienia: zjawisko (jako zestaw własności odbieranych zmysłowo); rzecz (rzecz sama w sobie) jako czyste, teoretyczne założenie (substancja); subiektywność (podmiotowość); obiektywność (przedmiotowość); zmysłowość (podmiotowa jedność doznań zmysłowych); postrzeganie zmysłowe jako samoobserwacja (percepcja stanów wewnętrznych); zmysł zewnętrzny (przestrzeń); zmysł wewnętrzny (czas); różnica między zmysłem zewnętrznym i zmysłem wewnętrznym; egzystencja; transcendencja.
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne eksponujące
Metody dydaktyczne podające
- wykład konwersatoryjny
Metody dydaktyczne poszukujące
- referatu
Metody dydaktyczne w kształceniu online
- metody wymiany i dyskusji
Rodzaj przedmiotu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Zaliczenie wieloetapowe:
1) Ocena bieżącego przygotowania i aktywnego udziału w zajęciach (samodzielna wypowiedź, dyskusja, analiza i interpretacja tekstu źródłowego). Dopuszczalne są dwie nieobecności. [20% oceny]
2) Pisemne zadania kontrolne dotyczące zagadnień omawianych podczas konwersatorium (pytania sprawdzające; analiza fragmentu tekstu źródłowego; próba uzasadnienia rozstrzygnięcia problemu przez odwołanie się do klasycznej literatury filozoficznej). [20% oceny]
3) Samodzielna praca pisemna (esej) rozwijająca jeden z tematów omawianych podczas zajęć (na podstawie podanych tematów/cytatów). Pod względem formalnym praca musi spełniać następujące warunki: objętość od 1200 do 1500 słów; czcionka Times New Roman, 12 pkt.; odstęp 1,5 wiersza; przypisy dolne i bibliografia; tytuł, imię i nazwisko autora. [30% oceny]
Stosowanie systemów opartych na sztucznej inteligencji (np. GPT) jest dopuszczalne tylko w sposób określony w PIŚMIE OKÓLNYM Rektora UMK z dnia 16 stycznia 2024: file:///C:/Users/User/Downloads/PO.1.2024.pdf
4) Ustna „obrona” (pytania dotyczące pracy pisemnej i zagadnień związanych z tematem pracy). [30% oceny]
Studenci studiów drugiego stopnia, niezależnie od wybranego tematu, w pracy pisemnej muszą uwzględnić również dodatkowe lektury (Pieper, Hartmann, Kołakowski) oraz odnieść się do ich treści także podczas ustnego zaliczenia.
Praktyki zawodowe
Nie dotyczy.
Literatura
Teksty źródłowe:
Wybrane fragmenty tekstów źródłowych Arystotelesa, Berkeleya, Demokryta, Heideggera, Hume’a, Kartezjusza, Platona i in. Obowiązujące fragmenty tekstów znajdują się na stronie kursu, na platformie Moodle (por. wyżej):
Arystoteles, „Metafizyka”, tłum. Kazimierz Leśniak, w: tenże, Dzieła wszystkie, t. 2, Warszawa 1990 (lub inne wydanie), Księga Alfa, 980a–981b.
Berkeley George, „Traktat o zasadach poznania ludzkiego”, tłum. Jan Leszczyński, Warszawa 1956 (lub inne wydanie), część pierwsza, paragrafy: 1–46.
Heidegger Martin, „Pytanie o rzecz”, tłum. Janusz Mizera, Warszawa 2001 (fragmenty).
Hume Dawid, „Badania dotyczące rozumu ludzkiego”, tłum. Jan Łukasiewicz i Kazimierz Twardowski, Warszawa 2001 (lub inne wydanie), rozdział III: „O kojarzeniu się idei”, rozdział VII: „O idei związku koniecznego”.
Kartezjusz, „Rozprawa o metodzie”, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński (dowolne wydanie).
Leśniak Kazimierz, „Materialiści greccy w epoce przedsokratejskiej”, Warszawa 1972 (fragmenty pism Demokryta).
Platon, „Państwo”, tłum. Władysław Witwicki, Warszawa 1991 (lub inne wydanie), księgi VI i VII (509D–541B).
Platon, „Uczta”, tłum. Władysław Witwicki, Warszawa 1984, 201D–206E.
Zalecane podręczniki i opracowania:
Ajdukiewicz Kazimierz, „Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka”, Warszawa 1983 (lub inne wydanie).
Albert Karl, „O platońskim pojęciu filozofii”, tłum. Jerzy Drewnowski, Warszawa 1991.
Colli Giorgio, „Narodziny filozofii”, tłum. Stanisław Kasprzysiak, Kraków 1991.
Ferber Rafael, „Podstawowe pojęcia filozoficzne”, t. 1 i 2, tłum. Leszek Kusak i Adam Węgrzecki, Kraków 2008.
Heisenberg Werner Carl, „Fizyka a filozofia”, tłum. Stefan Amsterdamski, Warszawa 1965.
Ingarden Roman, „Książeczka o człowieku”, Kraków 1987.
Jaspers Karl, „Wprowadzenie do filozofii”, tłum. Anna Wołkowicz, Wrocław 1995.
Kołakowski Leszek, „Wielkie i małe kompleksy humanistów”, [w:] tenże, Kultura i fetysze, Warszawa 1989.
Kołakowski Leszek, „Z czego żyją filozofowi?”, w: tenże, „Światopogląd i życie codzienne”, Warszawa 1957, s. 7–28.
Martens Ekkehard, Schnädelbach Herbert (red.), „Filozofia. Podstawowe pytania”, red., tłum. Krystyna Krzemieniowa, Warszawa 1995
Nagel Thomas, „Co to wszystko znaczy? Bardzo krótkie wprowadzenie do filozofii”, tłum. Michał Szczubiałka, Warszawa 1993.
Okołowski Paweł, „Czym jest filozofia kultury? O specjalizacjach w filozofii”, w: tenże, „Filozofia i los. Szkice tychiczne”, Universitas: Kraków2015, s. 183–192.
Okołowski Paweł, „Wstęp do filozofii. Wykład prof. Bogusława Wolniewicza dla studentów i roku instytutu filozofii UW w roku akademickim 1985/1986”, Edukacja Filozoficzna 64/2017, s. 161–219. Zasób elektroniczny: http://www.edukacja-filozoficzna.uw.edu.pl/index_pliki/ef64/10_Okolowski.pdf
Ortega y Gasset Jose, „Galileizm historii”, [w:] tenże, „Wokół Galileusza”, tłum. E. Burska, Warszawa 1993
Popper Karl, „Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna”, tłum. Adam Chmielewski, Warszawa 2012.
Russel Bertrand, „Dzieje zachodniej filozofii”, tłum. Tadeusz Baszniak, Adam Lipszyc, Michał Szczubiałka, Warszawa 2012.
Savater Fernando, „Proste pytania”, tłum. Szymon Jędrusiak, Kraków 2000.
Wolniewicz Bogusław, „Nadchodzi czas filozofii”, w: tenże, „Filozofia i wartości. Rozprawy i wypowiedzi”, Warszawa 1993, s. 103–105.
Wolniewicz Bogusław, „O sytuacji we współczesnej filozofii”, w: tenże, „Filozofia i wartości. Rozprawy i wypowiedzi”, Warszawa 1993, s. 11–19.
Wolniewicz Bogusław, „Wstęp”, w: tenże, „Filozofia i wartości. Rozprawy i wypowiedzi”, Warszawa 1993, s. VII–X.
Zalecane słowniki i leksykony:
„Słownik pojęć filozoficznych”, red. Władysław Krajewski, Warszawa 1996.
„Powszechna encyklopedia filozofii”, red. Andrzej Maryniarczyk, Lublin 2000-2009.
Słowniki i leksykony dostępne w Internecie, w szczególności „Historische Wörterbuch der Philosophie” oraz „Stanford Encyclopedia od Philosophy”.
Studenci studiów drugiego stopnia pogłębiają swoją wiedzę, zapoznając się dodatkowo z następującymi lekturami:
Pieper Josef, „W obronie filozofii”, tłum. P. Waszczenko, Warszawa 1985.
Hartmann Nicolai, „Myśl filozoficzna i jej historia” [w:] tenże, „Myśl filozoficzna i jej historia. Systematyczna autoprezentacja”, tłum. Jan Garewicz, Toruń 1994.
Kołakowski Leszek, „Zakresowe i funkcjonalne rozumienie filozofii”, [w:] tenże, „Kultura i fetysze”, PWN, Warszawa 2002, s. 15–45.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: