Prowadzony w cyklach: 2022/23Z, 2023/24Z, 2024/25Z, 2025/26Z

Kod ISCED: 0388

Punkty ECTS: 2

Język: polski

Organizowany przez: Instytut Badań Informacji i Komunikacji (dla: Wydział Filozofii i Nauk Społecznych)

Techniki i standardy dostępności informacji 2401-AI-TIS-1MW-s2

https://moodle.umk.pl/course/view.php?id=1202

W społeczeństwie informacyjnym, którego jesteśmy członkami, niezwykle cennym towarem jest informacja. Są jednak grupy, dla których dostęp do niej jest z różnych względów utrudniony. Te grupy mniejszościowe często poddawane są dyskryminacji, spychane w strukturze statusu społecznego, słowem podlegają wykluczeniu społecznemu. Do grup zagrożonych wykluczeniem zaliczyć można osoby z niepełnosprawnościami, przewlekle chore, bezrobotne, o niskim wykształceniu i dochodach, w kryzysie bezdomności, niedostosowane społecznie (w tym osadzone w więzieniach i aresztach śledczych), uzależnione, mniejszości narodowe i etniczne, mniejszości seksualne, ludzi mieszkających poza dużymi aglomeracjami, dzieci i młodzież ze środowisk zaniedbanych, a także osoby w wieku senioralnym. Grup określanych mianem wykluczonych jest wiele, różna jest też etiologia wykluczenia. Bezsprzeczne jednak pozostaje ich prawo do korzystania z informacji. Laboratorium ma za zadanie przedstawienie barier w dostępie do standardowych form przekazu treści na jakie napotykają osoby zaliczane do grup wykluczonych. Na największe napotykają osoby niepełnosprawne i w wieku senioralnym. Następnie omawiane są specjalne formaty dokumentów, z których korzystają osoby niepełnosprawne. Prezentowane są wydawnictwa brajlowskie, materiały large print, tzw. twin-vision books, audiobooki, materiały łatwe w czytaniu, książki ze znakami języka migowego. Ponadto w trakcie zajęć omawiana jest technologia audiodeskrypcji, z której korzystają osoby niewidome, transkrypcji adresowanej do osób niesłyszących oraz tyflografiki przygotowywanej z myślą o osobach z niepełnosprawnością wzroku. W ostatnich dwudziestu latach nastąpił gwałtowny rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych, które pozwoliły osobom niepełnosprawnym, chorym, w wieku senioralnym, o ograniczonych kompetencjach czytelniczych na samodzielny dostęp do informacji. Dlatego na zajęciach prezentowane są najważniejsze technologie informacyjno-komunikacyjne umożliwiające samodzielny dostęp do informacji. Omawiane zatem są takie urządzenia jak monitory brajlowskie, syntezatory mowy, powiększalniki ekranowe, lupy, programy powiększające znaki na ekranie, programy udźwiękawiające i ubrajlawiające, alternatywne myszy i klawiatury. Szczególny nacisk zostanie położony na technologie i standardy regulujące tworzenie dostępnej informacji.

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (godz.): - udział w laboratorium – 15 godz. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (godz.): - przygotowanie do laboratorium – 15 godz. - pisanie prac, projektów – 15 godz. - czytanie literatury – 15 godz. Razem: 60 godz. = 2ECTS

Efekty uczenia się - wiedza

Student rozpoznaje potrzeby informacyjne (w zakresie form przekazu) grup społecznych zagrożonych wykluczeniem informacyjnym. Ma wiedzę o mediach (jako nośnikach informacji), które adresowane są do osób napotykających bariery w dostępie do informacji.

Efekty uczenia się - umiejętności

Student analizuje różne formy prezentacji informacji zaprojektowane dla grup społecznych zagrożonych wykluczeniem informacyjnym. Potrafi dokonać kategoryzacji mediów (jako nośników informacji) według potrzeb różnych grup społecznych napotykających na bariery w dostępie do informacji, a także zaprojektować informację zgodnie z potrzebami wymienionych grup.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student ma świadomość roli mediów (jako nośników informacji) jakie pełnią w życiu grup społecznych napotykających na bariery w dostępie do informacji.

Metody dydaktyczne

- pokaz - opis - ćwiczeniowa - doświadczeń - referatu - studium przypadku

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- opis

Metody dydaktyczne poszukujące

- referatu
- doświadczeń
- studium przypadku
- ćwiczeniowa

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2025/26Z:

Małgorzata Fedorowicz-Kruszewska

W cyklu 2022/23Z:

Małgorzata Fedorowicz-Kruszewska

W cyklu 2024/25Z:

Krzysztof Wieniecki

Kryteria oceniania

Metody oceniania:
Obecność i aktywność na zajęciach laboratoryjnych (możliwa
nie więcej niż jedna nieobecność) – W1, W2, K1
Projekt/referat – U1
Wykonywanie zadań i ćwiczeń – W2, U2

Kryteria oceniania:
Aktywność na zajęciach laboratoryjnych - 10%
Wykonywanie zadań i ćwiczeń na zajęciach laboratoryjnych – 60%
Przygotowanie projektu/referatu – 30%

Zaliczenie na ocenę na podstawie: aktywności, wykonywania zadań i ćwiczeń, przygotowania projektu/referatu (oceniane wg następującej skali):
bdb – 90% i więcej
db plus+ – 80% do 89%
db– 70% do 79%
dst plus – 60% do 69%
dst – 50% do 59%
ndst– 49% i poniżej

Literatura

Literatura podstawowa:

1.Fedorowicz-Kruszewska M., Audiodeskrypcja – metoda udostępniania obrazu osobom z niepełnosprawnością wzrokową, Niepełnosprawność i Rehabilitacja 2011, nr 3, s. 76-86.

2. Fedorowicz-Kruszewska M., Cyrklaff M. J., Media w środowisku osób zagrożonych społecznym wykluczeniem, Toruń: Wydawnictwo WSB, 2016.

3.Filiciak M., Mazurek P., Growiec K., Korzystanie z mediów a podziały społeczne. Kompetencje medialne Polaków w ujęciu relacyjnym [online] Warszawa: Centrum Cyfrowe, 2013 [dostęp: 03.10.2025]. Dostępny w World Wide Web: http://ngoteka.pl/bitstream/handle/item/215/korzystanie%20z%20mediow%20a%20podzialy%20spoleczne.pdf?sequence=3

4.Kozłowski G. [i in.], Narzędzia do badania dostępności i tworzenia dostępnych stron, Warszawa: Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego, 2014.

5. Marcinkowski A., Marcinkowski P., WCAG. Podręcznik dobrych praktyk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.

6. Paszkiewicz D., Dębski J., Dostępność serwisów internetowych. Dobre praktyki w projektowaniu serwisów internetowych dostępnych dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji 2013.

7.Samouczek dla webmasterów i edytorów treści cyfrowych [online] [dostęp: 27.09.2025]. Dostępny w World Wide Web: http://pliki.szansadlaniewidomych.org/MAC/Samouczek.pdf

8.Standardy tworzenia audiodeskrypcji do produkcji audiowizualnych, opr. B. Szymańska, T. Strzymiński, [online] Białystok 2010 [dostęp: 03.10.2025]. Dostępny w World Wide Web: http://www.audiodeskrypcja.org.pl/index.php/standardy-tworzenia-audiodeskrypcji/do-produkcji-audiowizualnych

9.Włodarczyk K., Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w aktywizacji osób niepełnosprawnych, Warszawa: Fundacja Aktywizacja 2013.

10. Web Content Accessibility Guidelines 2.1 [online] [dostęp: 10.09.2025]. Dostępny w World Wide Web: https://www.w3.org/Translations/WCAG21-pl/.

11. P. Marcinkowski [i in.], Metoda oceny dostępności cyfrowej strony internetowej zgodnie z zasadami WCAG 2.1 [online] [dostęp 10.09.2025]. Dostępny w World Wide Web: https://www.widzialni.org/container/metoda-oceny-dostepnosci-cyfrowej-strony-internetowej-zgodnie-z-zasadami-wcag-2.1.pdf

16.Ziarek P., Cyfrowe nierówności a rozwój społeczeństwa informacyjnego, Nowe Media 2010, nr 1, s. 23-29.

Literatura uzupełniająca:

1.Fedorowicz-Kruszewska M., Biblioteczne zasoby cyfrowe jako niezbędny element współczesnego środowiska edukacyjnego studentów z niepełnosprawnością wzroku, e-mentor 2015, nr 3, s. 48-54.

2.Paplińska M., Brajl w nowoczesnych technologiach – kierunki przemian w edukacji i komunikacji niewidomych, [w:] Społeczeństwo równych szans. Tendencje i kierunki zmian, red. D. Gorajewska, Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, 2005, s. 174-181.

Uwagi

W cyklu 2022/23Z:

W semestrze zimowym 2022/2023 zajęcia mają formę stacjonarną.
Obowiązują następujące kryteria oceniania:
Aktywność na zajęciach laboratoryjnych - 10%
Wykonywanie zadań na zajęciach laboratoryjnych – 10%
Przygotowanie projektu/referatu zespołowego – 30%
Kolokwium w formie testu (pytania otwarte i zamknięte) – 50%

Przygotowanie projektu/referatu:
- zespoły kilkuosobowe
- zakres tematyczny, literatura, zasoby do wykorzystania – plik na Moodle
- referat/warsztaty (wygłaszany) oceniany będzie wg następujących kryteriów: wyczerpanie tematu (10 pkt.), poprawność merytoryczna (10 pkt.), wykorzystanie poleconych zasobów (5 pkt.), wykorzystanie innych zasobów (5 pkt.)
- prezentacja powinna być zaopatrzona w wykaz wykorzystanych opracowań i źródeł

Zaliczenie na ocenę na podstawie: aktywności, wykonywania zadań na zajęciach laboratoryjnych, przygotowania projektu/referatu oraz oceny z kolokwium (oceniane wg skali poniżej):

bdb – 90% i więcej
db plus+ – 80% do 89%
db– 70% do 79%
dst plus – 60% do 69%
dst – 50% do 59%
ndst– 49% i poniżej

Poprawa pisemnego testu ma formę ustną.

W cyklu 2023/24Z:

Zaliczenie na ocenę na podstawie: aktywności, wykonywania zadań na zajęciach laboratoryjnych, przygotowania projektu/referatu oraz oceny z kolokwium (oceniane wg skali poniżej):

bdb – 90% i więcej
db plus+ – 80% do 89%
db– 70% do 79%
dst plus – 60% do 69%
dst – 50% do 59%
ndst– 49% i poniżej

Poprawa pisemnego testu ma formę ustną.

W cyklu 2024/25Z:

Zaliczenie na ocenę na podstawie: aktywności, wykonywania zadań na zajęciach laboratoryjnych, przygotowania projektu/referatu oraz oceny z kolokwium (oceniane wg skali poniżej):

bdb – 90% i więcej
db plus+ – 80% do 89%
db– 70% do 79%
dst plus – 60% do 69%
dst – 50% do 59%
ndst– 49% i poniżej

Poprawa pisemnego testu ma formę ustną.

W cyklu 2025/26Z:

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2401-AI-TIS-1MW-s2 w USOSweb