Światopogląd i ideologia 2400-OG-SiI

Konwersatorium ma na celu systematyczną, historyczną i problemową prezentację światopoglądu. W części systematycznej omawiane są sposoby rozumienia światopoglądu, jego znaczenie i typy. W części historycznej mowa jest o powstaniu pojęcia światopoglądu i wiedzy o światopoglądzie (Kant, niemiecki idealizm, Schleiermacher), jego pierwotnej funkcji, i jej kolejnych przeobrażeniach. W części problemowej omawiane są warianty światopoglądów naturalnych oraz przykłady „fabrykowania” światopoglądów („światopogląd naukowy”, „światopogląd marksistowski” itp.). Wyjaśnione zostają różnice pomiędzy światopoglądem, ideologią i obrazem świata (światem zamienionym w obraz świata). Omawiane są przykłady konfliktów światopoglądów i sporów ideologicznych (lewica vs prawica, nauka vs wiara, partykularyzm vs uniwersalizm, okcydentalizm vs orientalizm itp.).
Przewiduje się, że istotną częścią zajęć jest dyskusja (na wskazany wcześniej, temat lub tekst przewodni). W szczególności chodzi o zachęcenie do konfrontacji i poznania takich tematów, stanowisk i punktów widzenia, które rzadko pojawiają się w centrum akademickiej dyskusji.
Zajęcia są wspomagane przez materiały udostępniane na Moodle.

W cyklu 2025/26L:

Jak w "Podstawowych informacjach o przedmiocie".

Zakres temató:
1. Co to jest światopogląd?
2. Typologia światopoglądów.
3. Światopogląd vs obraz świata.
4. Ideologia.
5. Walka światopoglądów (komunizm vs nazizm, lewica vs prawica, uniwersalizm vs partykularyzm, liberalizm vs konserwatyzm itp.)

Całkowity nakład pracy studenta

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (godz.): - udział w konserwatorium – 30 godzin, - konsultacje – 5 godzin. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (godz.): - samodzielna lektura – 20 godzin, - przygotowanie do zaliczenia – 10 godzin, Łącznie: 65 godz. (3 pkt. ECTS).

Efekty uczenia się - wiedza

Student: W1 - posiada podstawową wiedzę historyczną i systematyczną na temat światopoglądu. W2 - rozumie rolę jaką w kulturze odgrywa światopogląd i jego pokrewne warianty. W3 - zna podstawowe przykłady światopoglądów naturalnych i „fabrykowanych”.

Efekty uczenia się - umiejętności

Student: U1 - potrafi problematyzować najważniejsze typy światopoglądu. U2 - potrafi zestawiać i porównywać światopogląd z światoobrazem i ideologią.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student: K1 - kulturalnie i z szacunkiem wobec adwersarza i jego stanowiska potrafi podejmować dyskusję na tematy światopoglądowe.

Metody dydaktyczne

Zajęcia mają formę konwersatorium, ale przewiduje się również dyskusję (udział w dyskusji jest dobrowolny, ale ma wpływ na ostateczną ocenę i zaliczenie zajęć).

Metody dydaktyczne podające

- wykład problemowy
- opis
- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa

Wymagania wstępne

Brak.

Koordynatorzy przedmiotu

Tomasz Kupś

Kryteria oceniania

Podstawą zaliczenia jest:
- aktywność podczas zajęć (dyskusja w drugiej części zajęć),
- samodzielna wypowiedź ustna, podejmująca twórczo jedno z omawianych zagadnień (analiza fragmentu tekstu),

Kryteria oceniania:
- aktywność stanowi 50% oceny,
- zaliczenie ustne stanowi 50% oceny.
Część ustna odbędzie się we wskazanej sali dydaktycznej, w budynku Uniwersytetu.

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy.

Literatura

WYBRANA LITERATURA:
Bocheński Józef, Sens życia, PHILED, Kraków 1993.
Bocheński Józef, Lewica, religia, sowietologia, AWM, Warszawa 1996.
Delsol Chantal, Nienawiść do świata. Totalitaryzmy i ponowoczesność, przeł. Marek Chojnacki, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2023.
Delsol Chantal, Zmierzch uniwersalności. Postmodernistyczny Zachód i jego oponenci, globalny konflikt paradygmatów, przeł. Krystyna Belaid, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2022.
Dilthey Wilhelm, O istocie filozofii i inne pisma, przeł. Elżbieta Paczkowska-Łagowska, PWN, Warszawa 1987.
Engels Fryderyk, Anty-Düring, (dowolne wydanie, np. internetowe).
Feuerbach Ludwig, O istocie chrześcijaństwa, przeł. Adam Landman, PWN, Warszawa 1959.
Heidegger Martin, „Czas światoobrazu”, przeł. Krzysztof Wolicki, w: tenże, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, wybrał, opracował i wstępem opatrzył Krzysztof Michalski, Czytelnik, Warszawa 1977.
Heidt Jonathan, Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?, przeł. Agnieszka Nowak-Młynikowska, Smak Słowa, Sopot 2014.
Hicks R.C. Stephen, Zrozumieć postmodernizm. Sceptycyzm i socjalizm od Rousseau do Foucaulta, przeł. Piotr Kostyło i Katarzyna Nowak, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2016.
Jaspers Karl, Filozofia, t. 1: Filozoficzna orientacja w świecie, przeł. Mirosław Żelazny, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2019.
Kołakowski Leszek, Główne nurty marksizmu, (dowolne wydanie).
Kołakowski Leszek, Obecność mitu, (dowolne wydanie).
Le Bon Gustaw, Psychologia tłumu, przeł. Bolesław Kaprocki, PWN, Warszawa 1986.
Marcuse Herbert, „Tolerancja represyjna”, przeł. Ewa Ołomińska-Krawiec, w: Języki przemocy, red. Łukasz Musiał, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2014.
Marks Karol, Tezy o Feuerbachu, (dowolne wydanie, np. internetowe)
Marks Karol, Przyczynek do krytyki heglowskiej filozofii prawa, (fragmenty, dowolne wydanie, np. internetowe)
Marks Karol, Ideologia niemiecka, (fragmenty, dowolne wydanie, np. internetowe)
Nietzsche Fryderyk, Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm, przeł. Bogdan Baran, Inter Esse, Kraków 1996.
Nietzsche Fryderyk, „O prawdzie i kłamstwie w pozamoralnym sensie”, w: tenże, Pisma pozostałe 1862-1875, przeł. Bogdan Baran, Inter-Esse, Kraków 1993.
Orwell George, Folwark zwierzęcy, przeł. Bartłomiej Zborski, (dowolne wydanie).
Scheler Max, „Światopogląd filozoficzny”, w: tenże, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, przeł. Stanisław Czerniak i Adam Węgrzecki, PWN, Warszawa 1987.
Scheler Max, „Teoria światopoglądów, socjologia i kształtowanie światopoglądu”, w: tenże, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, przeł. Stanisław Czerniak i Adam Węgrzecki, PWN, Warszawa 1987.
Scruton Roger, Głupcy, oszuści i podżegacze. Myśliciele nowej lewicy, przeł. Filip Filipowski, Zysk i S-ka, Poznań 2018.
Scruton Roger, Jak być konserwatystą, przeł. Tomasz Bieroń, Zysk i S-ka, Poznań 2016.
Scruton Roger, Kultura jest ważna. Wiara i uczucie w osaczonym świecie, przeł. Tomasz Bieroń, Zysk i S-ka, Poznań 2010.
Scruton Roger, Zielona filozofia. Jak poważnie myśleć o naszej planecie, przeł. Justyna Grzegorczyk i Rafał Paweł Wierzchosławski, Zysk i S-ka, Poznań 2017.
Simmel Georg, Filozofia życia. Cztery rozdziały metafizyczne, przeł. Monika Tokarzewska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2008.
Stawiszyński Tomasz, Powrót fatum, Znak Litera Nova, Kraków 2024.

W cyklu 2025/26L:

Jak w "Podstawowych informacjach o przedmiocie".

Uwagi

W cyklu 2025/26L:

Zajęcia będą realizowane w jednej z sal Collegium Humanisticum.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2400-OG-SiI w USOSweb