Filozofia samotności 2400-OG-FSAM
Wykład służy zapoznaniu studentów z pokaźnym dorobkiem filozoficznych artykulacji problemu samotności na przestrzeni wieków, od starożytności po współczesność. Porządek prezentacji poszczególnych treści zachowuje symetrię między ujęciem chronologicznym i problemowym, z naciskiem na to ostatnie. Treści historyczne stanowią w nim bowiem tło i pretekst do możliwie wiążącej, jednoznacznej i konkluzywnej problematyzacji fenomenu samotności. Podczas wykładu studenci mają okazję zapoznać się z ujednoznacznioną i ustrukturyzowaną siatką pojęciową, aplikowalną nie tylko do filozoficznych, lecz także pozafilozoficznych badań nad samotnością. W toku wykładu studenci poznają samotność charakteryzowaną jako pojęcie (logika samotności) i jako zjawisko (fenomenologia samotności); przedstawiona im zostaje definicja samotności z intencją poddania jej dyskusji pod kątem ewentualnej weryfikacji, korekty bądź uzupełnienia. Dla urozmaicenia treści wykładu i większego zainteresowania studentów naukowymi aspektami problemu samotności, co najmniej cztery jednostki dydaktyczne przeznacza się na omówienie podstaw psychologii samotności, przekonując tym samym słuchaczy do interdyscyplinarnego charakteru badań nad samotnością (których zintegrowany zespół nazywam monoseologią; nazwa ta przyjęła się już w polskiej nauce i funkcjonuje np. na terenie pedagogiki w postaci „monoseologia pedagogiczna”), w obliczu którego filozofia samotności jawi się jako subdyscyplina pomocnicza. Uczestnicy wykładu mają okazję zdobywać niezbędną, a równocześnie unikalną wiedzę, kształtować umiejętności (diagnostyczno-ocenne) i kompetencje społeczne w zakresie warunków i strategii definiowania samotności, klasyfikacji typów samotności, należytego uzusu prawidłowo zorganizowanej siatki pojęciowej, związanej z zagadnieniem samotności, interdyscyplinarnego charakteru problemu samotności (w tym podstaw psychologii samotności, socjologii samotności, pedagogiki samotności, (społeczno-kulturowej i filozoficznej) antropologii samotności, aksjologii samotności oraz teologii samotności); zdobywane przez studentów wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne obejmują także pojęcie samotności jako jednostki chorobowej o strukturze i przebiegu psychosomatycznym, społeczno-kulturowe aspekty samotności oraz jej etyczne kwalifikacje. Zasadnicze treści wykładu zbudowane są wokół autorskiej heurystyki samotności, w ramach której studenci dowiadują się o istnieniu dwóch metanarracji filozofii samotności: indywidualistycznej i komunionistycznej, z których każda rozpada się na stanowiące symetryczne przeciwieństwa nurty. Uczestnicy zajęć mają sposobność i obowiązek (z którego są rozliczani podczas odpowiednio sprofilowanego egzaminu, regularnych wypowiedzi w trakcie zajęć oraz prac pisemnych) po-znać sumaryczną charakterystykę każdego z nurtów. Są nimi odpowiednio: w obszarze metanarracji indywidualistycznej – nurt ontoegzystencjalny, nurt kontemplatywny oraz nurt libertalny; w obszarze metanarracji komunionistycznej – nurt kolektywistyczny, nurt praktycystyczny oraz nurt dialogalny.
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne podające
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
Metody dydaktyczne poszukujące
- studium przypadku
Rodzaj przedmiotu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Metody i kryteria oceniania:
- pytania testowe na egzaminie
- liczba głosów w dyskusji podczas zajęć
- wysoka frekwencja z dopuszczeniem maksymalnie dwóch niewymagających usprawiedliwienia ani odpracowania nieobecności w semestrze
Kryteria oceniania:
bdb. (5,0) - od 91%-100%
db.+ (4,5) - 85-90%
db. (4,0) - 71%-84%
dst.+ (3,5) - 65%-70%
dst. (3,0) - 51%-64%
ndst. (2,0) - 0-50%
Praktyki zawodowe
Nie dotyczy.
Literatura
LITERATURA OBOWIĄZKOWA:
Bierdiajew M., Rozważania o egzystencji. Filozofia samotności i wspólnoty, przeł. H. Paprocki, Wydawnictwo ANTYK, Kęty 2002.
Baczko B., Rousseau: samotność i wspólnota, PWN, Warszawa 1964, wyd. 2: Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009.
McGraw J., Samotność. Studium psychologiczne i filozoficzne, przeł. A. Hankała, PTHP, Warszawa 2000.
Dołęga Z., Rozumienie samotności przez dzieci i młodzież, „Psychologia Wychowawcza” 1997, nr 3.
Domeracki P., Tyburski W. (red.), Zrozumieć samotność. Studium interdyscyplinarne, Wydawnictwo UMK, Toruń 2006.
Dubas E., Edukacja dorosłych w sytuacji samotności i osamotnienia, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2000.
Kmiecik-Baran K., Człowiek w sytuacjach samotności a poczucie osamotnienia, „Zdrowie Psychiczne” nr 3–4, Warszawa 1992.
Kmiecik-Baran K., Poczucie osamotnienia – charakterystyka zjawiska, „Przegląd psychologiczny” nr 4 (1984).
Schaff A., Alienacja jako zjawisko społeczne, KiW, Warszawa 1999.
Storr A., Samotność: powrót do jaźni, przeł. Jerzy Prokopiuk, Przemysław Jan Sieradzan, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2010.
LITERATURA PONADOBOWIĄZKOWA:
Dybeł K., Samotność w literaturze średniowiecznej Francji, Wyd. UJ, Kraków 2009.
Bobko A., Kant, czyli Krytyka Samotnego Rozumu, „Znak” nr 4, Kraków 1991.
Bursztyka P., Kaczyński M., Sosnowski M., Uzdański G., Miłość i samotność. Wokół myśli Sørena Kierkegaarda, UW, Warszawa 2007.
Czapiński J., Cywilizacja osobnych, [w:] „Charaktery” grudzień 2003, nr 12 (83).
Czerwiński M., Samotność sztuki, PIW, Warszawa 1978.
Dołęga Z., Samotność młodzieży – analiza teoretyczna i studia empiryczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003.
Barański J., Samotność i nostalgia. Szkice z filozofii kultury, Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2000.
Domeracki P., Elzenbergowski arystokratyzm ducha, [w:] Włodzimierz Tyburski, Ryszard Wiśniewski (red.), Elzenberg. Tradycja i współczesność, WN UMK, Toruń 2009 (ss. 211–231).
Domeracki P., Samotność moralna – moralność samotności. Wybrane konteksty, [w:] K. Kalka i A. Papuziński (red.), Etyka wobec współczesnych dylematów, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2006, (ss. 85–108).
Domeracki P., Samotność podmiotu moralnego jako sytuacja graniczna, [w:] D. Probucka (red.), Etyka wobec sytuacji granicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007, (ss. 303–313).
Domeracki P., Wokół pojęcia alienacji ekologicznej, [w:] „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” nr 12, Interdyscyplinarny rocznik filozoficzno-naukowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2006, (ss. 193–205).
Domeracki P., Z dziejów filozoficznych zamyśleń nad samotnością, „Kultura i Edukacja” nr 3/2004 (ss. 35–47).
Domeracki P., Związki samotności z kontemplacją w perspektywie filozoficzne, „Kultura i Edukacja” nr 1/2008 (ss. 7–34).
Dyczewski L., Osamotnienie i jego przezwyciężanie, AUL, „Folia Pedagogica et Psychologica” nr 14 (1986).
Fijewski P., Tajemnica pustki wewnętrznej, Warszawa 1998.
Fijewski P., Zerwane więzi, [w:] „Więź” nr 10, Warszawa 1997.
Fromm E., O sztuce miłości, przeł. A. Bogdański, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2002 oraz inne jego prace.
Gadacz T., O samotności. O spotkaniu. Wypisy z ksiąg filozoficznych, Znak, Kraków 1995.
Gadacz T., O ulotności życia, Znak, Kraków 2002.
Gadacz T., Samotność po Auschwitz. Od samotności ontologicznej do samotności wobec Boga u Emmanuela Lévinasa, „Znak” 1991, nr 4.
Gajda Janusz, Samotność i kultura, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
Gajda Janusz, Wartości w życiu człowieka: prawda, miłość, samotność, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1997.
Imiona samotności, [w:] „Więź” nr 10, Warszawa 1997.
Jędraszewski M., Humanizm i samotność. Sartre – Levinas, [w:] T. Gadacz, J. Migasiński (red.), Levinas i inni, WFiS UW, Warszawa 2002.
Kaczmarek K., Rozumienie samotności i jej wychowawcze aspekty na przestrzeni epok, [w:] „Studia Edukacyjne” nr 1, Wydawnictwo UAM, Poznań 1995.
Klimowicz G., Przeciwko bezradnej samotności, Warszawa 1988.
Kłoczowski J. A., Między dialogiem a samotnością, [w:] tegoż, Filozofia dialogu, W drodze, Poznań 2005, s. 135–144.
Kłoczowski J. A., Między samotnością a wspólnotą. Wstęp do filozofii religii, Biblos, Tarnów 1994.
Kmiecik-Baran K., Osamotnienie w okresie dorastania, [w:] „Zdrowie Psychiczne” nr 1–2, Warszawa 1993.
Kalniuk T., Pustelnictwo i jego obrazy literackie (w ujęciu etnologicznym), [w:] „Okolice”, Kwartalnik Etnologiczny UMK w Toruniu, nr 1–2/2004.
Kobierzycki T., Samotność i rozwój, Zeszyty Naukowe WSP w Olsztynie, Prace Psychologiczne, z. 2, „Psychologia rozwoju”, cz. 2, Olsztyn 1998.
Korzeniewski B., Separacja nie jest samotnością. Levinasa koncepcja autonomii podmiotu, [w:] P. Orlik (red.), Meandry podmiotowości, Wydawnictwo Naukowe IF UAM, Poznań 2001.
Korzeniowski K., Ku pojęciu alienacji, „Przegląd Psychologiczny” nr 2 (1986).
Korzeniowski K., O dwóch psychologicznych podejściach do problematyki alienacji. Próba syntezy, „Przegląd Psychologiczny” nr 1 (1990).
Kozielecki J., Człowiek wielowymiarowy, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998.
Kozłowski W., Samotność i osamotnienie, „Życie Szkoły” nr 5-6 (1996).
Kruczyński W., Wirus samotności, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.
Matusiak A. (red.), Samotność chciana i niechciana, Wydawnictwo eSPe, Kraków 2002.
McGraw J., Głód bliskości/sensu, [w:] „Zdrowie Psychiczne nr 1-2, PTHP, Warszawa 1995.
McGraw J., Samotność i choroba: psychiczna, somatyczna i psychosomatyczna, [w:] „Zdrowie Psychiczne” nr 1-2, Warszawa 1994.
Merton T., Chrześcijańska samotność, „Znak” nr 4, Kraków 1991.
Oleszkowicz Anna, Uparte zatupywanie samotności, [w:] „Charaktery” grudzień 2003, nr 12 (83).
Pawłowska R., Jundziłł E., Pedagogika człowieka samotnego, wyd. 2 poszerzone, Wydawnictwo GWSH, Gdańsk 2003.
Rembowski J., Przyczynek do zjawiska samotności, „Problemy Rodziny”, 1991.
Rembowski J., Psychologiczne badania nad samotnością, „Psychologia Wychowawcza”, 1991.
Rembowski J., Samotność, UG, Gdańsk 1992.
Riesman D., Glazer N., Denney R., Samotny tłum, przeł. J. Strzelecki, PWN, Warszawa 1971.
Seweryniak H., Dobra i zła samotność, [w:] „Więź” nr 10, Warszawa 1997.
Szczepański J., Samotność i osamotnienie, w: tegoż, Sprawy ludzkie, „Czytelnik”, Warszawa 1980.
Szulakiewicz M., Między samotnością a dialogiem: epistemologiczne i dialogiczne podstawy filozofii człowieka, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, Rzeszów 1992.
Szyszkowska M. (red.), Samotność i osamotnienie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988.
Šlosar J., Wyobcowanie w refleksji egzystencjalnej i psychoanalitycznej, [w:] H. Promieńska (red.), Etyka wobec problemów współczesnego świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003.
Tietze H. G., Czas samotności. Życie po rozstaniu, Warszawa 1995.
Twardowska-Rajewska J. (red.), Przeciw samotności, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2005.
Zawada M., Zaślubiny z samotnością, Kraków 1999.
Uwagi
W cyklu 2021/22Z:
Zalecane (nieobligatoryjne): historia filozofii: starożytność – współczesność, antropologia filozoficzna. UWAGA! EGZAMIN odbędzie się w formie testu jednokrotnego wyboru (wyłącznie z treści wykładów) zostanie przeprowadzony z wykorzystaniem aplikacji do przeprowadzania testów w witrynie internetowej Dysk Google. Link dostępu do testu zostanie przekazany studentom w dniu egzaminu za pośrednictwem poczty USOS. |
W cyklu 2022/23Z:
Zalecane (nieobligatoryjne): historia filozofii: starożytność – współczesność, antropologia filozoficzna. UWAGA! EGZAMIN odbędzie się w formie testu jednokrotnego wyboru (wyłącznie z treści wykładów) zostanie przeprowadzony z wykorzystaniem aplikacji do przeprowadzania testów w witrynie internetowej Dysk Google. Link dostępu do testu zostanie przekazany studentom w dniu egzaminu za pośrednictwem poczty USOS. |
W cyklu 2023/24Z:
Zalecane (nieobligatoryjne) prerekwizyty: historia filozofii: starożytność – współczesność, antropologia filozoficzna. UWAGA! EGZAMIN odbędzie się STACJONARNIE w formie TESTU jednokrotnego wyboru (wyłącznie z treści wykładów) zostanie przeprowadzony z wykorzystaniem aplikacji do przeprowadzania testów w witrynie internetowej Dysk Google. Link dostępu do testu zostanie przekazany studentom w dniu egzaminu za pośrednictwem poczty USOS. |
W cyklu 2024/25Z:
Zalecane (nieobligatoryjne) prerekwizyty: historia filozofii: starożytność – współczesność, antropologia filozoficzna. UWAGA! EGZAMIN odbędzie się STACJONARNIE w formie TESTU jednokrotnego wyboru (wyłącznie z treści wykładów) zostanie przeprowadzony z wykorzystaniem aplikacji do przeprowadzania testów w witrynie internetowej Dysk Google. Link dostępu do testu zostanie przekazany studentom w dniu egzaminu za pośrednictwem poczty USOS. |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: