Cnoty, przywary, wciórności, wartości- z genealogii języka moralności i etyki 2400-OG-CPWW
Wykład stanowi autorską próbę przyjrzenia się historycznej złożoności języka moralności, przeprowadzenia kolejnej swoistej „genealogii” języka etyki oraz próbę zbadania relacji tego procesu do kształtowania się różnorodnych koncepcji etycznych.
Zapleczem teoretycznym są kategorie genealogii i narracji, zapożyczone z koncepcji F. Nietzschego (genealogia moralności), A. MacIntyre’a („nieskończenie długa historia etyki”), Ch. Taylora (etyka w narracji, człowiek jako samointerpretujące się zwierzę).
Dodatkowym, ale bardzo istotnym elementem wykładu będzie ponadto afirmacja rodzimej tradycji językowej i bogactwa polskiego języka opisującego zjawiska moralne, połączona z tropieniem zagubionych wątków tego słownika (np. cnota, mierność, wciórność, gnuśność) oraz związane z nią wyzwania, np. translacyjne. Rozpoznane zostaną trudności i zagrożenia, np. w postaci pokusy projekcji współczesnych znaczeń na pojęcia historyczne, zjawiska etymologizacji (folk etymology) oraz interferencji różnych narracji (etycznej wobec psychologicznej, socjologicznej i medycznej).
Spis kolejno realizowanych tematów (z uwagi na genealogiczny charakter wykładu Prowadzący zastrzega sobie możliwość rozbudowania poszczególnych wątków w toku wykładu):
1. Wprowadzenie: genealogia moralności i etyka hermeneutyczna. Metafora-narzędzie: lamus – lapidarium – laboratorium
2. Antyczne korzenie słownika europejskiej etyki: ethos, etyka, mores, arete
3. Cnoty i przywary - ujęcie Arystotelesa
4. Przywary i grzechy główne
6. Genealogia przywary lenistwa (acedia → gnuśność, → melancholia → depresja)
7. Pojęcia etyczne z przedrostkiem "eu-"
8. Genealogia pojęcia "prowizorka" w kontekście etyki tymczasowej Kartezjusza. "Prowizorka moralna" Michela de Montaigne'a
9. Etymologizacja albo "folk etymology" czyli dlaczego filozofowie etymologizują
10. Projekt badania małych cnót i przywar. Przypadek humoru
11. Trzy małe przywary - fornalstwo, kabotynizm i grubiaństwo
12. Studium przyjaźni jako przytomności, przypowieści i przygodności.
13. Google ngram viewer jako narzędzie pomocnicze badań zasobów leksykalnych i ewolucji słownika etyki
14. Podsumowanie cyklu zajęć i przygotowanie do zaliczenia.
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne podające
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Przedmiot kończy się zaliczeniem na ocenę. Wstępnym warunkiem przystąpienia do zaliczenia przedmiotu jest obecność na zajęciach, z dopuszczeniem dwóch nieobecności, niewymagających usprawiedliwienia. Podstawową formą zaliczenia jest test pisemny, formą dodatkową (nieobligatoryjną) – praca semestralna na uzgodniony z prowadzącym temat. Przygotowanie poprawnej merytorycznie pracy, w zależności od jej trójstopniowej oceny wpływa na ostateczną ocenę z kursu (+0,5/1/1,5 oceny).
Zakres materiału obowiązującego na egzaminie obejmuje wyłącznie treści wykładu.
Wymagany próg zaliczenia na ocenę dostateczną – 50%, pozostałe oceny wg zakresów, dla całkowitej skali 30 pkt.:
0-15 ndst
16-18 dst
19-20 dst+
21-23 db
24-25 db+
26 i więcej bdb
Zaliczenie testu na ocenę pozytywną jest obligatoryjne.
Test pisemny – W1, W2, W4, U1, U2, U3
Literatura
LITERATURA ZALECANA
Arystoteles, O cnotach i wadach, przeł. L. Regner, [w:] idem, Dzieła wszystkie, t. 5, PWN, Warszawa 1996, s. 496–505.
Bańkowski Andrzej, Etymologiczny słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 2000.
Boryś Wiesław, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008
Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985.
Bruyére Jean de la, Charaktery, czyli przymioty Teofrasta z obyczaiami tego wieku, przeł. F. Podoski, Warszawa 1787.
Domeracki P., Jaranowskim M. Zdrenka M., Sześć cnót mniejszych, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012.
Goliński Janusz K., Peccata capitalia. Pisarze staropolscy o naturze grzechu ludzkiej i grzechu, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2002.
Klibansky Raymond, Panofsky Erwin, Saxl Fritz, Saturn i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody i medycyny, religii oraz sztuki, przeł. A. Kryczyńska, Universitas, Kraków 2009
Linde Samuel B., Słownik języka polskiego, W drukarni Zakładu Ossolińskich, Warszawa 1857.
Mroczkowska Joanna Petry, Siedem grzechów głównych dzisiaj, Znak, Kraków 2004.
Nietzsche F., Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, przeł. L. Staff, Nakład J. Mortkowicza, Warszawa 1905–1906
Ossowska Maria, Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1970.
Silbermann Alphonse, Grovelling and Other Vices: the Sociology of Sycophancy, transl. L. Löb, Athlone Press, London 2000.
Sobotka, P., Etymologizowanie i etymologia, Bell Studio, Warszawa 2015.
Teofrast, Charaktery, przeł. I. Dąmbska, [w:] idem, Pisma, PWN, Warszawa 1963, t. 1, s. 340–370.
Zdrenka M., O gnuśności. Studium lenistwa i jego kontekstów, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012.
Zdrenka M., Podszepty pochopnego Hermesa, czyli dlaczego filozofowie ulegają pokusie etymologizacji, w: M. Woźniczka, M. Perek, Apokryficzność (w) filozofii. Nie/anty/pozaortodoksyjne dyskursy filozoficzne, AJD, Częstochowa 2017, s. 157–171.
Zdrenka M., The Provisional Moral Code (la morale provisoire) or the Permanent Ethical Stop-gap? Inspiration from Descartes and Montaigne, „Ruch Filozoficzny” 2016, vol. LXXII, No. 4, p. 85–101.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: