Toksykologia sądowa
1700-A5-TOSS-SJ
Przedmiot jest realizowany w formie wykładów i laboratoriów.
Wykłady mają na celu zapoznanie studentów z toksycznością wybranych trucizn w tym pestycydów, rozpuszczalników organicznych (ze szczególnym uwzględnieniem alkoholu etylowego), metali, gazów, trucizn pochodzenia naturalnego (roślinnego, zwierzęcego), leków, narkotyków. Program wykładów obejmuje zagadnienia związane ze sposobami diagnozowania zatruć: zasady pobierania prób materiału biologicznego oraz, tzw. dowodów rzeczowych do badań
w toksykologii sadowej oraz metody identyfikacji i oznaczania ilościowego substancji toksycznych (metody chromatograficzne, spektrofotometryczne, immunologiczne, testy szybkiej identyfikacji) do celu diagnostyki zatruć. Prezentowane są tematy i zagadnienia dotyczące: wpływu procesów gnilnych zachodzących w materiale biologicznym na wynik analizy i jego interpretację, alkohologii sądowo-lekarskiej, kryminogennego działania alkoholu i jego zagrożenia w ruchu drogowym, toksykologii związków narkotycznych, dopalaczy, problemów opiniodawczych w toksykologii sadowej, przypadków zatruć
w praktyce toksykologicznej.
Laboratoria są częściowo powiązane z zagadnieniami omawianymi na wykładach. Mają na celu zapoznanie z metodami izolacji trucizn z materiału biologicznego, technikami analitycznymi wykorzystywanymi w badaniach toksykologicznych (chromatografia cienkowarstwowa, chromatografia gazowa, chromatografia cieczowa
ze spektrometrią mas), zasadami pobierania materiału biologicznego do badań toksykologicznych dla celów sądowych. Pozwalają na wypracowanie umiejętności pracy indywidualnej i zespołowej oraz nabycie umiejętności praktycznych potrzebnych do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego. Ponadto, mają na celu wypracowanie nawyku samokształcenia.
Seminaria:
– nie dotyczy.
Całkowity nakład pracy studenta
1. Nakład pracy związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich wynosi:
- udział w wykładach: 15 godzin
- udział w laboratoriach: 15 godzin
- udział w seminariach: nie dotyczy
- konsultacje z nauczycielem akademickim: 3 godziny
- egzamin teoretyczny: 1 godzina.
Nakład pracy związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich wynosi
34 godziny, co odpowiada 1,36 punktu ECTS.
2. Bilans nakładu pracy studenta:
- udział w wykładach: 15 godzin
- udział w laboratoriach: 15 godzin
- udział w seminariach: nie dotyczy
- przygotowanie do laboratoriów: 3 godziny
- czytanie wskazanej literatury naukowej: 6 godzin
- konsultacje z nauczycielem akademickim: 3 godziny
- przygotowanie do zaliczenia i zaliczenie pisemne: 2 + 1= 3 godziny
- przygotowanie do egzaminu i egzamin: 4 + 1 = 5 godzin.
Łączny nakład pracy studenta związany z realizacją przedmiotu wynosi 50 godzin, co odpowiada 2 punktom ECTS.
3. Nakład pracy związany z prowadzonymi badaniami naukowymi:
- czytanie wskazanej literatury naukowej:
6 godzin
- konsultacje (z uwzględnieniem opracowań naukowych z zakresu aktualnego stanu wiedzy dotyczącego toksykologii sądowej) – 1 godzina
Łączny nakład pracy studenta związany z prowadzonymi badaniami naukowymi wynosi 7 godzin, co odpowiada 0,28 punktu ECTS.
4. Czas wymagany do przygotowania się i do uczestnictwa w procesie oceniania:
- przygotowanie do zaliczenia i zaliczenie pisemne: 2 + 1= 3 godzin
- przygotowanie do egzaminu i egzamin: 4 + 1 = 5 godzin.
Łączny nakład pracy studenta związany z przygotowaniem do uczestnictwa w procesie oceniania wynosi 8 godzin,
co odpowiada 0,32 punktu ECTS.
5. Bilans nakładu pracy studenta o charakterze praktycznym:
- udział w laboratoriach: 15 godzin
- przygotowanie do laboratoriów (w zakresie praktycznym) 3 godziny
- konsultacje z nauczycielem akademickim: 1 godzina
- przygotowanie do zaliczenia i zaliczenie pisemne: 2 godziny
- przygotowanie do egzaminu: 4 godziny.
Łączny nakład pracy studenta o charakterze praktycznym wynosi 25 godzin, co odpowiada 1 punktowi ECTS.
6. Bilans nakładu pracy studenta poświęcony zdobywaniu kompetencji społecznych w zakresie laboratoriów. Kształcenie w dziedzinie afektywnej poprzez proces samokształcenia:
- konsultacje z nauczycielem akademickim: 1 godzina.
Łączny czas pracy studenta potrzebny do zdobywania kompetencji społecznych w zakresie laboratorium wynosi
1 godzina, co odpowiada 0,04 punktu ECTS.
7. Czas wymagany do odbycia obowiązkowej praktyki:
- nie dotyczy.
Efekty uczenia się - wiedza
Student zna i rozumie:
W1: podstawowe definicje i pojęcia toksykologiczne z zakresu toksykologii ogólnej i szczegółowej (w tym trucizna, ksenobiotyk, zatrucie, dawka, stężenie, narażenie, klasa toksyczności), zna klasyfikację trucizn, przedstawia rodzaje i przyczyny zatruć oraz drogi narażenia, przedstawia aspekty interakcii ksenobiotyków. E.W28.
W2: przepisy prawne izumie ich znaczenie w aspekcie analiz toksykologicznych przeprowadzanych dla celów sądowych. E.W28.
W3: wykładniki patomorfologiczne zatruć i ich znaczenie diagnostyczne w ocenie toksykologiczno-sądowej. E.W28.
W4: procesy tanatochemicznej degradacji i omawia ich znaczenie w diagnostyce chemicznej zatruć. E.W28.
W6: właściwości fizykochemiczne i chemiczne trucizn i ich wpływ na toksyczność dla organizmów żywych. E.W29.
W7: zależności między strukturą związków chemicznych a reakcjami toksycznymi zachodzącymi w organizmie człowieka. E.W29.
W8: mechanizmy działania trucizn i przedstawia skutki ich działania na organizm człowieka. E.W29.
W9: zasady pobierania, transportu i przechowywania materiału biologicznego pobranego od osób żywych i w czasie sekcji zwłok do badań toksykologicznych oraz zna wpływ czynników przedlaboratoryjnych i laboratoryjnych na wynik. E.W30.
W10: sposoby przygotowywania materiału biologicznego do badań (odbiałczanie, odtłuszczenie, hydroliza, techniki ekstrakcyjne). E.W30.
Efekty uczenia się - umiejętności
Student potrafi:
U1: ocenić wartość diagnostyczną badań toksykologicznych i ich przydatność w procesie diagnostycznym w określeniu stopnia zatrucia. E.U19.
U2: zgodnie z zasadami laboratoryjnej toksykologii sądowej opartej na dowodach naukowych i w oparciu o możliwości diagnostyczne metod analitycznych, zaproponować optymalny dobór badań toksykologicznych ułatwiający postawienie właściwej diagnozy. E.U20.
U3: interpretować wyniki badań toksykologicznych celem wykluczenia bądź potwierdzenia zatrucia. E.U21, E.U26.
U4: ocenić skutki działania substancji toksycznych (lotnych związków organicznych, alkoholu etylowego, leków, narkotyków, dopalaczy, metali, pestycydów) w organizmie człowieka. E.U23.
U5: dobrać odpowiedni materiał biologiczny do badań toksykologicznych i wybrać odpowiednie metody analityczne do jego oznaczenia, celem potwierdzenia zatrucia. E.U24.
U6: wykonać jakościowe i ilościowe badania toksykologiczne stosowane w toksykologii sądowej (szybkie testy przesiewowe, testy barwne, metody chromatograficzne). E.U25.
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Student gotów jest do :
K1: odpowiedzialności związanej z decyzjami podejmowanymi w ramach działalności zawodowej, dbania o bezpieczeństwo własne, otoczenia, współpracowników. E.K01.
K2: współpracy z członkami zespołu, stosowania zasad koleżeństwa zawodowego, odpowiedzialności za wyniki wspólnych działań. E.K02.
Metody dydaktyczne
Wykłady:
- wykład informacyjny (konwencjonalny) z prezentacją multimedialną.
Laboratoria:
- metoda obserwacji;
- ćwiczenia praktyczne;
- analiza wyników toksykologicznych;
- metoda klasyczna problemowa;
- metoda pokazu;
- dyskusja okrągłego stołu.
Rodzaj przedmiotu
przedmiot obligatoryjny
Wymagania wstępne
Do realizacji opisywanego przedmiotu niezbędne jest posiadanie podstawowych wiadomości z zakresu chemii. Ponadto, student powinien posiadać wiedzę i umiejętności zdobyte w ramach przedmiotów: biochemii i farmakologii.
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Podstawą do zaliczenia przedmiotu Toksykologia sądowa jest przestrzeganie zasad ujętych w Regulaminie Dydaktycznym Katedry Medycyny Sądowej.
Egzamin końcowy teoretyczny składa się z 60 pytań: testowych (odpowiedź jednokrotnego wyboru) dotyczących wiedzy zdobytej podczas wykładów (do 50% pytań) oraz laboratorium. Za każdą prawidłową odpowiedź student uzyskuje jeden punkt.
Do uzyskania pozytywnej oceny konieczne jest zdobycie 36 (60%) punktów.
Laboratoria:
Kolokwium, sprawdziany pisemne: zaliczenie na ocenę na podstawie testu (test pisemny: pytania otwarte ((tylko na sprawdzianach pisemnych, wejściówkach) i zamknięte jednokrotnego wyboru) z wiedzy zdobytej na wykładach i laboratoriach.
W przypadku zaliczeń pisemnych (testy na wejściówkach, kolokwiach i egzaminie) uzyskane punkty przelicza się
na oceny według następującej skali:
Procent punktów Ocena
92-100% Bardzo dobry
84-91% Dobry plus
76-83% Dobry
68-75% Dostateczny plus
60-67% Dostateczny
0-59% Niedostateczny
Egzamin : ≥ 60% (W1-W10, U1- U6).
Kolokwium: ≥ 60% (W2, W3, W4, W7, W8, U1-U6).
Raporty/ karty pracy: ≥ 60% (W5, W8, W9, W10, U1, U3, U4, K1, K2).
Praktyki zawodowe
Program kształcenia nie przewiduje odbycia praktyk zawodowych
Literatura
Literatura obowiązkowa:
1. Seńczuk W. Toksykologia współczesna. PZWL, Warszawa 2005
2. Brandys J. Toksykologia. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999
3. Piotrowski J. Podstawy toksykologii. WNT, Warszawa 2006
4. Witkiewicz Z, Kałużna-Czaplińska J. Podstawy chromatografii i technik elektromigracyjnych. WNT, Warszawa 2012
5. Teresiński G. Medycyna Sądowa t.2, PZWL 2020 od cyklu kształcenia 2024/2025
Literatura uzupełniająca:
1. DiMaio V, DiMaio D. Medycyna sądowa. Urban & Partner, Wrocław 2003
2. Moffat AC. Clarke’s Isolation and identification of drug in pharmaceuticals, body fluids, and post-mortem material. The Pharmaceutical Press, London 2001
3. Raszeja S, Nasiłowski W, Markiewicz J. Medycyna sądowa. PZWL, Warszawa 1990
4. Gubała W. Toksykologia alkoholu wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 1997
5. Kościelniak P, Piekoszewski W. Chemia sądowa. Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2002
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i
terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: