Ekofizjologia
1600-Lek22EKOF-J
Przedmiot ma na celu przekazanie studentom wiedzy teoretycznej z zakresu wszechstronnie ujętych aspektów medycznych, ekofizjologicznych i biotechnologicznych, wykorzystywanych w walce z chorobami odśrodowiskowymi i w zakresie biotechnologii medycznej. Ważne znaczenie dla odpowiedniej interpretacji tego zagadnienia mają aspekty stanowiące zakres wykładów i seminariów:
Wykorzystanie metod ekofizjologicznych w medycynie. Wybrane przykłady zastosowania metod doświadczalnych związanych ze zdrowiem człowieka. Procesy biogeochemiczne w środowisku i ich związek ze stanem organizmu. Oddziaływanie atmosfery na zdrowie człowieka. Łańcuchowe reakcje fotochemiczne. Oddziaływanie promieniowania na zdrowie i kondycję organizmu. Udział aerozolu atmosferycznego w transferze jonów i efekty w organizmie.
Medyczne i ekofizjologiczne aspekty reakcji biogeochemicznych w hydrosferze. Wpływ procesów biogeochemicznych w litosferze na kształtowanie zdrowia i kondycji organizmu człowieka. Odpady jako źródło zanieczyszczeń środowiska i stanu kondycji organizmu (utylizacja odpadów, metody ograniczania ilości odpadów, biotechnologie i odzyskiwanie surowców i energii z odpadów w aspekcie zdrowia człowieka). Zastosowanie metod biotechnologicznych w medycynie i ekofizjologii człowieka.
Wykorzystanie odpowiedniej metodologii regulacji stanów fizjologicznych komórki. Oddziaływanie związków chloro- i fosfo-organicznych. Wykorzystanie mikroorganizmów biodegradujących w łańcuchu troficznym człowieka. Medyczne i środowiskowe aspekty uwarunkowane inwazjami pasożytów u człowieka (kontrola inwazji pasożytniczych, leki przeciwpasożytnicze i mechanizmy ich działania, lekooporność pasożytów i przyczyny jej powstawania, mechanizmy lekooporności, metody wykrywania lekooporności, immunoprofilaktyka inwazji pasożytniczych u człowieka). Szczepionki przeciwko pasożytom – biotechnologiczne metody zwalczania pasożytów. Preparaty genowe i leczenie genami (genoterapia). Wykorzystanie komórek macierzystych. Metody wykrywania pasożytów chorobotwórczych w środowisku. Biotechnologiczne metody identyfikacji i zwalczania pasożytów w wodzie i glebie.
Medyczne, fizjologiczne i biochemiczne aspekty obrony organizmu człowieka przed substancjami toksycznymi. Wybór, absorpcja i powstawanie kompleksów zawierających metale (dostępność biologiczna jonów metali). Enzymy uczestniczące w detoksykacji. Regulacja genów detoksykacji. Generowanie i wykorzystywanie gradientów stężenia jonów metali. Generowanie gradientów jonowych. Transport jonów przez kanały jonowe. Receptor acetylocholinowy. Kanały sodowe bramkowane przez napięcie. Wiązanie jonów metali i kompleksów z centrami aktywnymi biocząsteczek. Wybór i włączanie jonów metali w aktywne miejsca białek. Wiązanie jonów i kompleksów metali z kwasami nukleinowymi. Promowanie przez biopolimery oddziaływań metal-ligand.
Rola reaktywnych form tlenu jako substratów reakcji enzymatycznych. Nieenzymatyczne reakcje obronne organizmu wobec stresu środowiskowego. Znaczenie białek stresowych w procesach obronnych organizmu. Lipoperoksydacja jako mechanizm obronny wobec stresorów środowiska. Indukcja biosyntezy białek przez reaktywne formy tlenu. Zmiany prawidłowego kodowania układów białkowych i enzymatycznych. Reaktywne formy tlenu jako mediatory i regulatory szlaków metabolicznych. Mechanizmy obrony organizmu przed reaktywnymi formami tlenu (białka stresowe, antyoksydanty enzymatyczne i nieenzymatyczne). Monooksygenazy, cytochromy, fosfatazy. Znaczenie lipoperoksydacji. Utlenianie kwasów tłuszczowych. Mechanizmy naprawy DNA. Mitochondria i mechanizmy immunologiczne. Układ odpornościowy człowieka w zróżnicowanych warunkach stresu środowiskowego. Mechanizmy kształtowania się reakcji immunologicznych (ekofizjologicznych) w środowiskach zdegradowanych. Efektywność układu immunologicznego w obronie organizmu. Fizjologiczne i biochemiczne metody obrony organizmu człowieka przed substancjami toksycznymi. Granice możliwości obrony wobec środowiskowych czynników stresogennych.
Obrona organizmu przed toksykantami (stres oksydacyjny, mutagenne działanie reaktywnych form tlenu, znaczenie obronne reaktywnych form tlenu). Reaktywne formy tlenu a stany patologiczne organizmu. Reaktywne formy tlenu a leki. Reaktywne formy tlenu a szkodliwe działanie czynników środowiskowych. Wykorzystanie metod biotechnologicznych w kształtowaniu równowagi pro-antyoksydacyjnej organizmu. Rola reaktywnych form tlenu jako substratów reakcji enzymatycznych. Indukcja biosyntezy białek i układów enzymatycznych przez reaktywne formy tlenu. Reaktywne formy tlenu jako mediatory i regulatory metabolizmu. Możliwości wykorzystania biotechnologii w regulacji stanów fizjologicznych komórki.
Biokatalizatory; możliwości wykorzystania, znaczenie w medycynie. Zastosowanie biokatalizatorów w ekofizjologii: Biokatalizatory jako naturalny narząd zmysłu. Biokatalizatory wykorzystywane w kontroli produkcji żywności, kosmetyków i leków. Biokatalizatory wykorzystujące impulsy elektryczne, fale elektromagnetyczne, ultradźwięki i środki selektywne. Biosensory czułe na mutageny. Biokatalizatory elektrod enzymatycznych i optod wykorzystujących fluorescencję. Przetworniki elektrochemiczne. Biosensory wykorzystujące preparaty komórkowe z szerokozakresową czułością. Biokatalizatory chemiczne w ekotoksykologii i farmakologii.
Ekologia fizjologiczna i medyczna. Bioenergetyka i bioklimatologia ekofizjologiczna i medyczna. Biochemiczno-ekologiczne oddziaływania organizmów, stany patofizjologiczne. Znaczenie biogeochemii w ekofizjologii i medycynie. Bioakumulacja pierwiastków w środowisku; ekofizjologiczne uwarunkowania kondycji organizmu. Koszty utrzymania heterotrofów, rola krwi, związki ze środowiskiem. Oddziaływanie środowiska poprzez przewód pokarmowy, oddychanie i skórę; uwarunkowania kondycji organizmu. Zmiany patofizjologiczne w organizmie jako ekofizjologiczne reakcje na zmiany degradacyjne w środowisku. Wchłanianie i transfer ksenobiotyków w organizmie. Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego na zdrowie i kondycję organizmu. Adaptacje do środowisk zanieczyszczonych. Przekształcenia biogeochemiczne w środowisku spowodowane antropopresją; wpływ na stan zdrowia i kondycję organizmu. Problemy promieniowania; skażenie radioaktywne. Hałas i wibracje w środowisku. Losy ksenobiotyków w organizmie. Niebezpieczne związki organiczne. Mutagenne i kancerogenne działanie ksenobiotyków. Powstawanie i oddziaływanie mutacji chromosomowych i polimorfizmów genetycznych. Ekofizjologia nerek, wątroby i płuc wobec zagrożeń środowiska. Znaczenie pro-antyoksydacyjnych układów enzymatycznych dla kształtowania kondycji organizmu. Wpływ barier biogeochemicznych na obieg materii i przepływ energii w organizmie.
Wpływ czynników stresowych na przebieg torów metabolicznych. Znaczenie interakcji pierwiastków na poziomach troficznych; uwarunkowania medyczne i ekofizjologiczne. Transport jonów przez kanały jonowe; uwarunkowania medyczne i środowiskowe. Znaczenie jonów pierwiastków i związków chemicznych w kształtowaniu odpowiedzi ekofizjologicznej u człowieka. Chemiczne procesy proekologiczne w środowiskach antropogenicznych. Medyczne i środowiskowe uwarunkowania makroelementów. Środowiskowe uwarunkowania chorób pasożytniczych; mechanizmy obronne. Strategie adaptacji metabolicznych człowieka wobec czynników fizykochemicznych środowiska.
Przebieg zmian odśrodowiskowych w zależności od uwarunkowań środowiska (WHO), tj. tzw. czynników zewnętrznych i wewnętrznych (ciężki, słaba odpowiedź lub braku odpowiedzi na rutynowe leczenie, wystąpienie chorób nowych, niezwykle rzadkich lub całkowicie eradykowanych, chorób o nietypowych cechach lub u szczepionej populacji (modyfikacje genetyczne). Wykrywanie i potencjalne znaczenie przyczyn i symptomów chorób odśrodowiskowych w aspekcie medycznym, problemy współczesne.
|
W cyklu 2022/23L:
Przedmiot ma na celu przekazanie studentom wiedzy teoretycznej z zakresu wszechstronnie ujętych aspektów medycznych, ekofizjologicznych i biotechnologicznych, wykorzystywanych w walce z chorobami odśrodowiskowymi i w zakresie biotechnologii medycznej. Ważne znaczenie dla odpowiedniej interpretacji tego zagadnienia mają aspekty stanowiące zakres wykładów i seminariów:
Wykorzystanie metod ekofizjologicznych w medycynie. Wybrane przykłady zastosowania metod doświadczalnych związanych ze zdrowiem człowieka. Procesy biogeochemiczne w środowisku i ich związek ze stanem organizmu. Oddziaływanie atmosfery na zdrowie człowieka. Łańcuchowe reakcje fotochemiczne. Oddziaływanie promieniowania na zdrowie i kondycję organizmu. Udział aerozolu atmosferycznego w transferze jonów i efekty w organizmie.
Medyczne i ekofizjologiczne aspekty reakcji biogeochemicznych w hydrosferze. Wpływ procesów biogeochemicznych w litosferze na kształtowanie zdrowia i kondycji organizmu człowieka. Odpady jako źródło zanieczyszczeń środowiska i stanu kondycji organizmu (utylizacja odpadów, metody ograniczania ilości odpadów, biotechnologie i odzyskiwanie surowców i energii z odpadów w aspekcie zdrowia człowieka). Zastosowanie metod biotechnologicznych w medycynie i ekofizjologii człowieka.
Wykorzystanie odpowiedniej metodologii regulacji stanów fizjologicznych komórki. Oddziaływanie związków chloro- i fosfo-organicznych. Wykorzystanie mikroorganizmów biodegradujących w łańcuchu troficznym człowieka. Medyczne i środowiskowe aspekty uwarunkowane inwazjami pasożytów u człowieka (kontrola inwazji pasożytniczych, leki przeciwpasożytnicze i mechanizmy ich działania, lekooporność pasożytów i przyczyny jej powstawania, mechanizmy lekooporności, metody wykrywania lekooporności, immunoprofilaktyka inwazji pasożytniczych u człowieka). Szczepionki przeciwko pasożytom – biotechnologiczne metody zwalczania pasożytów. Preparaty genowe i leczenie genami (genoterapia). Wykorzystanie komórek macierzystych. Metody wykrywania pasożytów chorobotwórczych w środowisku. Biotechnologiczne metody identyfikacji i zwalczania pasożytów w wodzie i glebie.
Medyczne, fizjologiczne i biochemiczne aspekty obrony organizmu człowieka przed substancjami toksycznymi. Wybór, absorpcja i powstawanie kompleksów zawierających metale (dostępność biologiczna jonów metali). Enzymy uczestniczące w detoksykacji. Regulacja genów detoksykacji. Generowanie i wykorzystywanie gradientów stężenia jonów metali. Generowanie gradientów jonowych. Transport jonów przez kanały jonowe. Receptor acetylocholinowy. Kanały sodowe bramkowane przez napięcie. Wiązanie jonów metali i kompleksów z centrami aktywnymi biocząsteczek. Wybór i włączanie jonów metali w aktywne miejsca białek. Wiązanie jonów i kompleksów metali z kwasami nukleinowymi. Promowanie przez biopolimery oddziaływań metal-ligand.
Rola reaktywnych form tlenu jako substratów reakcji enzymatycznych. Nieenzymatyczne reakcje obronne organizmu wobec stresu środowiskowego. Znaczenie białek stresowych w procesach obronnych organizmu. Lipoperoksydacja jako mechanizm obronny wobec stresorów środowiska. Indukcja biosyntezy białek przez reaktywne formy tlenu. Zmiany prawidłowego kodowania układów białkowych i enzymatycznych. Reaktywne formy tlenu jako mediatory i regulatory szlaków metabolicznych. Mechanizmy obrony organizmu przed reaktywnymi formami tlenu (białka stresowe, antyoksydanty enzymatyczne i nieenzymatyczne). Monooksygenazy, cytochromy, fosfatazy. Znaczenie lipoperoksydacji. Utlenianie kwasów tłuszczowych. Mechanizmy naprawy DNA. Mitochondria i mechanizmy immunologiczne. Układ odpornościowy człowieka w zróżnicowanych warunkach stresu środowiskowego. Mechanizmy kształtowania się reakcji immunologicznych (ekofizjologicznych) w środowiskach zdegradowanych. Efektywność układu immunologicznego w obronie organizmu. Fizjologiczne i biochemiczne metody obrony organizmu człowieka przed substancjami toksycznymi. Granice możliwości obrony wobec środowiskowych czynników stresogennych.
Obrona organizmu przed toksykantami (stres oksydacyjny, mutagenne działanie reaktywnych form tlenu, znaczenie obronne reaktywnych form tlenu). Reaktywne formy tlenu a stany patologiczne organizmu. Reaktywne formy tlenu a leki. Reaktywne formy tlenu a szkodliwe działanie czynników środowiskowych. Wykorzystanie metod biotechnologicznych w kształtowaniu równowagi pro-antyoksydacyjnej organizmu. Rola reaktywnych form tlenu jako substratów reakcji enzymatycznych. Indukcja biosyntezy białek i układów enzymatycznych przez reaktywne formy tlenu. Reaktywne formy tlenu jako mediatory i regulatory metabolizmu. Możliwości wykorzystania biotechnologii w regulacji stanów fizjologicznych komórki.
Biokatalizatory; możliwości wykorzystania, znaczenie w medycynie. Zastosowanie biokatalizatorów w ekofizjologii: Biokatalizatory jako naturalny narząd zmysłu. Biokatalizatory wykorzystywane w kontroli produkcji żywności, kosmetyków i leków. Biokatalizatory wykorzystujące impulsy elektryczne, fale elektromagnetyczne, ultradźwięki i środki selektywne. Biosensory czułe na mutageny. Biokatalizatory elektrod enzymatycznych i optod wykorzystujących fluorescencję. Przetworniki elektrochemiczne. Biosensory wykorzystujące preparaty komórkowe z szerokozakresową czułością. Biokatalizatory chemiczne w ekotoksykologii i farmakologii.
Ekologia fizjologiczna i medyczna. Bioenergetyka i bioklimatologia ekofizjologiczna i medyczna. Biochemiczno-ekologiczne oddziaływania organizmów, stany patofizjologiczne. Znaczenie biogeochemii w ekofizjologii i medycynie. Bioakumulacja pierwiastków w środowisku; ekofizjologiczne uwarunkowania kondycji organizmu. Koszty utrzymania heterotrofów, rola krwi, związki ze środowiskiem. Oddziaływanie środowiska poprzez przewód pokarmowy, oddychanie i skórę; uwarunkowania kondycji organizmu. Zmiany patofizjologiczne w organizmie jako ekofizjologiczne reakcje na zmiany degradacyjne w środowisku. Wchłanianie i transfer ksenobiotyków w organizmie. Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego na zdrowie i kondycję organizmu. Adaptacje do środowisk zanieczyszczonych. Przekształcenia biogeochemiczne w środowisku spowodowane antropopresją; wpływ na stan zdrowia i kondycję organizmu. Problemy promieniowania; skażenie radioaktywne. Hałas i wibracje w środowisku. Losy ksenobiotyków w organizmie. Niebezpieczne związki organiczne. Mutagenne i kancerogenne działanie ksenobiotyków. Powstawanie i oddziaływanie mutacji chromosomowych i polimorfizmów genetycznych. Fizjologia nerek, wątroby i płuc wobec zagrożeń środowiska. Znaczenie pro-antyoksydacyjnych układów enzymatycznych dla kształtowania kondycji organizmu. Wpływ barier biogeochemicznych na obieg materii i przepływ energii w organizmie.
Wpływ czynników stresowych na przebieg torów metabolicznych. Znaczenie interakcji pierwiastków na poziomach troficznych; uwarunkowania medyczne i ekofizjologiczne. Transport jonów przez kanały jonowe; uwarunkowania medyczne i środowiskowe. Znaczenie jonów pierwiastków i związków chemicznych w kształtowaniu odpowiedzi ekofizjologicznej u człowieka. Chemiczne procesy proekologiczne w środowiskach antropogenicznych. Medyczne i środowiskowe uwarunkowania makroelementów. Środowiskowe uwarunkowania chorób pasożytniczych; mechanizmy obronne. Strategie adaptacji metabolicznych człowieka wobec czynników fizykochemicznych środowiska.
Przebieg zmian odśrodowiskowych w zależności od uwarunkowań środowiska (WHO), tj. tzw. czynników zewnętrznych i wewnętrznych (ciężki, słaba odpowiedź lub braku odpowiedzi na rutynowe leczenie, wystąpienie chorób nowych, niezwykle rzadkich lub całkowicie eradykowanych, chorób o nietypowych cechach lub u szczepionej populacji (modyfikacje genetyczne). Wykrywanie i potencjalne znaczenie przyczyn i symptomów chorób odśrodowiskowych w aspekcie medycznym, problemy współczesne.
|
Całkowity nakład pracy studenta
1. Nakład pracy związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich wynosi:
– udział w wykładach: 15 godz.
- udział w seminariach: 15 godz.
- przeprowadzenie zaliczenia: 4 godz.
Nakład pracy studenta związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich wynosi 34 godz., co odpowiada 1,36 pkt. ECTS.
2. Bilans nakładu pracy studenta:
- udział w wykładach: 15 godz.
- udział w seminariach: 15 godz.
- przygotowanie do zajęć (w tym czytanie wskazanej literatury): 8 godz.
- przygotowanie do zaliczenia i zaliczenie: 8 + 4 = 12 godz.
Łączny nakład pracy studenta wynosi 50 godz., co odpowiada 2,0 pkt. ECTS.
3. Nakład pracy studenta związany z prowadzonymi badaniami naukowymi:
- czytanie wskazanej literatury naukowej: 6 godz.
- udział w wykładach (z uwzględnieniem wyników badań oraz opracowań naukowych z zakresu ekofizjologii): 6 godz.
- udział w seminariach (z uwzględnieniem wyników badań oraz opracowań naukowych z zakresu ekofizjologii): 6 godz.
- przygotowanie do zajęć (z uwzględnieniem opracowań naukowych z zakresu ekofizjologii): 4 godz.
- przygotowanie do zaliczenia (z uwzględnieniem opracowań naukowych z zakresu ekofizjologii): 3 godz.
Łączny nakład pracy studenta związany z prowadzonymi badaniami naukowymi wynosi 25 godz., co odpowiada 1,0 pkt. ECTS.
4. Czas wymagany do przygotowania się i do uczestnictwa w procesie oceniania:
- przygotowanie do zaliczenia i zaliczenie: 8 + 4 = 12 godz.
Łączny nakład pracy studenta związany z przygotowaniem się do uczestnictwa w procesie oceniania wynosi 12 godz., co odpowiada 0,46 pkt. ECTS.
5. Bilans nakładu pracy studenta o charakterze praktycznym:
- udział w seminariach: 6 godz.
Łączny nakład pracy studenta o charakterze praktycznym wynosi 6 godz., co odpowiada 0,24 pkt. ECTS.
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się – wiedza:
student zna i rozumie:
W1_czynniki kształtujące równowagę genetyczną populacji (C.W8.)
W2_korzyści i zagrożenia wynikające z modyfikacji genetycznej organizmów (C.W10.)
W3_zasady promocji zdrowia, jej zadania i główne kierunki działania, ze szczególnym uwzględnieniem znajomości roli elementów zdrowego stylu życia oraz istoty zaburzeń ekofizjologicznej równowagi człowieka (D.W14.).
W4_sposoby identyfikacji i badania czynników ryzyka, wady i zalety różnego typu badań ekofizjologicznych, epidemiologicznych oraz miary świadczące o obecności zależności przyczynowo-skutkowej (G.W2).
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się – umiejętności:
student potrafi:
U1_opisywać strukturę demograficzną ludności i na tej podstawie oceniać problemy zdrowotne populacji (G.U1.).
U2_zbierać informacje na temat obecności czynników ryzyka chorób zakaźnych i przewlekłych, prezentować je na forum naukowym oraz planować działania profilaktyczne na różnym poziomie zapobiegania (G.U2).
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Efekty uczenia się – kompetencje społeczne:
student wykazuje:
K1_znajomość zasad koleżeństwa zawodowego i umiejętność współpracy w zespole specjalistów, w tym z przedstawicielami innych zawodów medycznych, także w środowisku wielokulturowym i wielonarodowościowym (K_K06)
K2_dostrzegania i rozpoznawania własnych ograniczeń, dokonywania samooceny deficytów i potrzeb edukacyjnych oraz dążenie do samodoskonalenia (K_K07)
K3_podejmowania działań wobec pacjenta w oparciu o zasady etyczne, profesjonalizm i odpowiedzialność pracy ze świadomością społecznych uwarunkowań i ograniczeń wynikających z choroby (K_K08)
Metody dydaktyczne
Wykłady:
- wykład informacyjny
- wykład konwersatoryjny
- dyskusja dydaktyczna
- analiza przypadków
Seminaria:
- konwersatoria i dyskusja
- seminaria problemowe
- analiza przypadków (forma dyskusji dydaktycznej)
- równoległe ćwiczenia audytoryjne
Metody dydaktyczne eksponujące
- pokaz
Metody dydaktyczne podające
- opis
- wykład problemowy
- tekst programowany
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
Metody dydaktyczne poszukujące
- referatu
- klasyczna metoda problemowa
- studium przypadku
- ćwiczeniowa
- seminaryjna
Metody dydaktyczne w kształceniu online
- metody służące prezentacji treści
- metody oparte na współpracy
- metody wymiany i dyskusji
- metody integracyjne
- metody rozwijające refleksyjne myślenie
Rodzaj przedmiotu
przedmiot obligatoryjny
Wymagania wstępne
Przed rozpoczęciem nauki student powinien posiadać wiedzę i umiejętności w zakresie podstaw medycyny, podstaw biologii, ekologii, biotechnologii i chemii.
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Ukierunkowana obserwacja czynności studenta podczas wykonywania zadań – W1-W4, U1-U2, K1-K3 (skala 0-10; >60%).
Zaliczenie końcowe – W1-W4, U1-U2.
Próg zdawalności:
≥ 60% zaliczone
< 60% niezaliczone
Przedłużona obserwacja (skala 0-10; >60%): K1-K3.
Warunkiem przystąpienia do ustnego zaliczenia końcowego jest aktywne uczestnictwo we wszystkich wykładach i seminariach oraz pozytywna ocena w zakresie kompetencji społecznych.
Praktyki zawodowe
Literatura
Literatura podstawowa:
- van Loon G.W., Duffy S.J. 2007. Chemia środowiska. PWN, Warszawa.
- Mutschler E., Geisslinger G., Kroemer H.K., Schafer-Korting M. Farmakologia i toksykologia. 2018. Wyd. Med. Urban & Partner, Wrocław.
Literatura uzupełniająca:
- Freeland J.R. 2008. Ekologia molekularna. PWN. Warszawa.
Czytelnia on-line Biblioteki Medycznej CM UMK:
- EBSCO (USOS, Centralny Punkt Logowania, Katalog Biblioteki Uniwersyteckiej)
http://www.biblio.cm.umk.pl/index.php?id=czytelnia_online
National Center for Biotechnology Information
advances science and health by providing access to biomedical and genomic information:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
|
W cyklu 2022/23L:
Literatura podstawowa:
- van Loon G.W., Duffy S.J. 2007. Chemia środowiska. PWN, Warszawa.
- Mutschler E., Geisslinger G., Kroemer H.K., Schafer-Korting M. Farmakologia i toksykologia. 2018. Wyd. Med. Urban & Partner, Wrocław.
Literatura uzupełniająca:
- Freeland J.R. 2008. Ekologia molekularna. PWN. Warszawa.
|
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i
terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: