Wykład monograficzny z teologii systematycznej - Chrystologia encyklik Jana Pawła II 1571-WMCHJP-PST

„A wy za kogo Mnie uważacie?” (Mt 16,15) – spośród wielu pytań, jakie Pan Jezus zadał swoim uczniom, to wysuwa się na plan pierwszy. Jego treści nie wyczerpały poprawne odpowiedzi udzielane na przestrzeni wieków. Jego doniosłości nie osłabiły także odpowiedzi błędne. Każdy człowiek, który słyszał o Jezusie z Nazaretu, musi udzielić odpowiedzi na pytanie zadane przez Niego w okolicach Cezarei Filipowej (por. Mt 16,13). Chrześcijanin w szczególności. Tak jak w przeszłości odpowiedź Pierwszego z Apostołów okazała się najważniejszą i najpełniejszą dla znajomości Osoby, a w konsekwencji znaczenia Dzieła Jezusa jako Odkupiciela, tak dziś odpowiedź dana przez następcę Piotra stanowi szczególny punkt odniesienia.

Pierwsza encyklika Jana Pawła II, Redemptor hominis, rozpoczyna się słowami: „Odkupiciel człowieka Jezus Chrystus jest ośrodkiem wszechświata i historii”. Wypowiedź ta, chociaż nie jest odpowiedzią sensu stricte na Jezusowe pytanie, jako taka może zostać rozpoznana i przyjęta. Stanowi jądro myślenia teologicznego Papieża. Wszystko ogniskuje się wokół Odkupiciela i niejako od Niego rozpoczyna. On jest w centrum ogarniającym początek i kres. Jego Osoba i Dzieło rozjaśnia historię przed Wcieleniem i po nim.

Wyznacznikiem całego pontyfikatu Jana Pawła II, i to od samego początku (16 X 1978) jest wydarzenie chrystologiczne – Wielki Jubileusz Wcielenia Syna Bożego. Temat ten jest centralny: w dokumentach, wystąpieniach, licznych podróżach apostolskich, spotkaniach z pielgrzymami, w apelach do społeczności międzynarodowej i politycznej, w dialogu ekumenicznym oraz międzyreligijnym, w różnych formach świętowania, w przygotowaniach i obchodach jubileuszowych uroczystości.

Odpowiedzi na pytanie o miejsce chrystologii w całym systemie teologicznym należy szukać w samej jej specyfice. Dlatego też chrystologia znajduje się w centrum teologii dogmatycznej, a w konsekwencji również w centrum każdej z dyscyplin teologicznych. Chrystus, będąc w centrum refleksji i życia chrześcijańskiego, nie koncentruje jednak uwagi na sobie samym. Cały jest ukierunkowany ku Ojcu i pełnieniu Jego woli (por. J 6,38) oraz ku człowiekowi, by miał on życie w obfitości (por. J 10,10). Papież w encyklice Fides et ratio, ukazując cele teologii jako podprowadzenie do „zrozumienia Objawienia i treści wiary”, wprowadza w jej centrum prawdę trynitarną. Dostęp do niej otwiera refleksja chrystologiczna, nierozerwalnie związaną z soteriologią. Chrystus prowadzi do Boga i do człowieka. Analogicznie chrystologia winna prowadzić do teologii i antropologii, a w konsekwencji, by zrealizowała swój zasadniczy cel, do Trójjedynego Boga i człowieka.

Podczas wykładu zostanie dokona analiza tytułów chrystologicznych zawartych w encyklikach z uwzględnieniem ich źródła, konteksty oraz perspektywy. W encyklikach Jana Pawła II znajdujemy tytuły biblijne, nadawane przez myśl teologiczną na przestrzeni wieków oraz autorstwa samego Papieża. W wielu przypadkach tytuły te są wieloczłonowe i przybierają postać krótkiej formuły wiary. Będziemy je traktować jako odrębne tytuły.

Tytuł, podobnie jak imię, nie jest prostym określeniem danej osoby, nazwą. Może i zazwyczaj zawiera dużo bogatszą treść. Samo zdefiniowanie tytułu nie jest proste i nie dla wszystkich oczywiste. Stąd też wynikają różnice w podawanej liczbie tytułów chrystologicznych, występujących w Nowym Testamencie. Przyjmuje się istnienie tytułów ontologicznych, mesjańskich, funkcyjnych. Dla celów niniejszej dysertacji pod pojęciem „tytuł chrystologiczny” będziemy rozumieli wszystkie imiona i określenia nadane Jezusowi z Nazaretu.

Działanie bytu zależy od jego natury, istoty (agere sequitur esse). Tytuł, nawet jeśli jest funkcyjny, a nie tylko ontologiczny, zawiera pewną prawdę o istocie bytu. Od tego, kim jest Jezus Chrystus, zależy Jego Dzieło i sens jego spełnienia. W polu widzenia pozostaną zatem słowa Papieża z encykliki Redemptoris missio: „Jeśli zatem jest czymś słusznym i pożytecznym rozważać różne aspekty tajemnicy Chrystusa, nie należy nigdy tracić z oczu Jego jedności”. Różnorodność tytułów chrystologicznych zwraca uwagę na bogactwo Osoby i Dzieła Jezusa Chrystusa z jednoczesnym podkreśleniem jego komplementarności.