Problemy, światowy dorobek i współczesne trendy rozwojowe teologii systematycznej - Synodalność w życiu i misji Kościoła. Rozwiązania pastorlane na podstawie dokumentu końcowego synodu o synodalności 1571-PSN-PST

Sobór Watykański II zaprezentował nowy model eklezjologii, który aktualnie pogłębiany jest przez Papieża Franciszka w jego nauce o synodalności. Synod (od gr. synodeuein – odbywać wspólną drogę) jest zebraniem biskupów, kapłanów i wiernych świeckich w sprawach dotyczących funkcjonowania Kościoła. W pierwszych wiekach Kościoła nie istniało wyraźne rozróżnienie na synody i sobory (łac. concilia), i często używano tych nazw zamiennie z czasem dzieląc sobory na powszechne i lokalne (regionalne lub później narodowe). W starożytności chrześcijańskiej sobory regionalne lub lokalne możemy traktować jako synody. Instytucja synodu/soboru narodziła się z potrzeby naradzenia się przez kierujących wspólnotami chrześcijańskimi w sprawach dotyczących wiary i moralności życia (disciplina).
Funkcje soborów i synodów w starożytności były zasadniczo trzy: dogmatyczna (definiowanie prawd wiary), liturgiczna (ustalenie zasad i przepisów liturgicznych) i prawna (ustalenia dotyczące dyscypliny kościelnej). Prawdy wiary definiowano głównie na siedmiu soborach powszechnych, które określiły fundamenty chrystologii, natomiast kwestie liturgiczne lub prawne rozstrzygano często na synodach regionalnych, które położyły fundamenty pod rozwiązania dostosowane później do nowych warunków.
Soborom i synodom od starożytności do dziś przyświecała zawsze zasada, by jak najpełniej wyrazić prawdę nauki Chrystusowej zawartą w Piśmie Świętym i żywej Tradycji Kościoła, traktowanej w Kościele Katolickim jako źródło nauczania w sprawach wiary i moralności. W tym sensie mamy do czynienia niewątpliwie z hermeneutyką ciągłości. Nigdy nie było tak, że w Kościele powszechnym ogłaszano jakąś prawdę wiary, np. bóstwo Jezusa Chrystusa, Syna Bożego wcielonego, a następnie za kilka wieków ją odwoływano. Śledząc nauczanie Kościoła na soborach i synodach powszechnych dostrzegamy ciągłe crescendo ku coraz głębszemu i pełniejszemu wyjaśnieniu prawd wiary.
Ekumeniczny Sobór Watykański II w Konstytucji dogmatycznej Lumen gentium ukazuje wizję natury i misji Kościoła jako komunii, w której odnaleźć można teologiczne przesłanki istotnego ożywienia synodalności: misteryjna i sakramentalna koncepcja Kościoła; jego natura jako Ludu Bożego pielgrzymującego w dziejach do niebiańskiej ojczyzny, którego wszyscy członkowie są obdarzeni taką samą godnością dzieci Bożych na mocy chrztu i obdarzeni są tą samą misją; doktryna na temat sakramentalności episkopatu i kolegialności w hierarchicznej komunii z biskupem Rzymu.
Dekret Christus Dominus podkreśla podmiotowość Kościoła partykularnego i wzywa biskupów do sprawowania opieki duszpasterskiej nad powierzonym im Kościołem w komunii z prezbiterium, przy pomocy powołanego w tym celu senatu lub rady kapłanów, oraz do sformułowania zaproszenia do ustanowienia w każdej diecezji rady duszpasterskiej, składającej się z księży, zakonników i świeckich. Wyraża także życzenie, aby na poziomie komunii między Kościołami w danym regionie ożywić czcigodną instytucję Synodów prowincjalnych i zachęca do promowania Konferencji Episkopatu. Dekret Orientalium Ecclesiarum kładzie nacisk na instytucję patriarchalną i jej synodalną formę w odniesieniu do Katolickich Kościołów wschodnich.
W celu ponownego ożywienia praktyki synodalnej na poziomie Kościoła powszechnego, święty Paweł VI ustanowił Synod Biskupów. Chodzi o „stałą Radę Biskupów” na poziomie Kościoła powszechnego, podlegającą bezpośrednio władzy papieża, która ma za zadanie informowanie papieża oraz służenie mu radą. „Może również posiadać głos decydujący, jeżeli zostanie mu to przyznane przez Papieża”.
Synodalność to zatem wspólne kroczenie chrześcijan z Chrystusem i podążanie ku Królestwu Bożemu, w jedności z całą ludzkością. Jest ona ukierunkowana na misję, pociąga za sobą:gromadzenie się na różnych poziomach życia kościelnego, słuchanie siebie nawzajem, dialog, rozeznawanie wspólnotowe, budowanie konsensusu stanowiącego wyraz obecności Chrystusa w Duchu i podejmowanie decyzji w zróżnicowanej współodpowiedzialności.
Synodalność jest drogą odnowy duchowej i reformy strukturalnej, aby uczynić Kościół bardziej uczestniczącym i misyjnym, to znaczy, aby uzdolnić go do kroczenia z każdym mężczyzną i każdą kobietą, jaśniejąc światłością Chrystusa.
Synodalność nie jest wartością samą w sobie, ale ma na celu misję, którą Chrystus powierzył Kościołowi w Duchu Świętym. Ewangelizacja jest „pierwszorzędnym i naturalnym posłannictwem Kościoła” oraz „łaską i właściwym powołaniem Kościoła; wyraża najprawdziwszą jego właściwość” (Evangeli nuntiandi, 14). Synodalność i misja są ze sobą ściśle powiązane: misja oświeca synodalność, a synodalność prowadzi do misji.