Prowadzony w cyklach: 2022/23Z, 2022/23L, 2023/24Z, 2023/24L, 2024/25Z, 2024/25L

Kod Erasmus: 08.2

Kod ISCED: 0221

Punkty ECTS: 4

Język: polski

Organizowany przez: Wydział Teologiczny

Teologia moralna szczegółowa - sakramentologia moralna 1500-TMORA8-4-DM

Chrześcijanin realizuje swoje życiowe powołanie dzięki obecności i działaniu Jezusa Chrystusa. Jednym ze sposobów tej obecności są sakramenty święte, które towarzyszą poszczególnym etapom i sytuacjom życia chrześcijańskiego. Inicjacja życia chrześcijańskiego poprzez chrzest, bierzmowanie i Eucharystię, jego ustawiczne wspomaganie i uzdrawianie poprzez sakrament pokuty i pojednania oraz sakrament chorych, wreszcie jego realizacja w różnych formach życia nakierowanego na bycie z innymi i dla innych w małżeństwie i kapłaństwie, domaga się otwarcia i współpracy chrześcijanina z sakramentalnym darem. Inaczej mówiąc, sakramenty nie działają automatycznie, lecz domagają się zaangażowania i przyjęcia ofiarowanej przez Boga łaski. Podjęcie konkretnych zadań, które przyniosą owoce w życiu chrześcijanina możliwe jest wtedy, gdy człowiek dostrzeże zbawczą inicjatywę Boga i wielkość daru płynącego z poszczególnych sakramentów. Stąd mocno akcentowana perspektywa daru i zadania. Odkrywanie daru dokonuje się poprzez sięganie do podstawowego źródła refleksji teologicznomoralnej – do Biblii, aby w tej perspektywie dostrzec działania Chrystusa, które uobecniane są dzięki poszczególnym sakramentom.

Na treści programowe składają się następujące zagadnienia ujęte w cztery bloki:

I. Zagadnienia wstępne sakramentologii moralnej
Określenie sakramentu
Znaczenie perspektywy „dar – zadanie” w refleksji nad sakramentami
Dokumenty Kościoła służące refleksji nad sakramentalnym wymiarem życia moralnego

II. Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego
Chrzest (radykalna nowość życia chrześcijańskiego, udział w potrójnej misji Chrystusa i powszechne powołanie do świętości, problem chrztu dzieci)
Eucharystia (zbawcza obecność Jezusa Chrystusa, pokarm codziennego życia i źródło siły ofiarnej miłości, zadatek życia wiecznego, adoracja Najświętszego Sakramentu)
Bierzmowanie (dopełnienie łaski Chrztu świętego, uzdolnienie do aktywnego uczestnictwa w życiu Kościoła przez pełniejsze otwarcie się na Ducha Świętego i Jego dary, interioryzacja prawa moralnego, obowiązek świadczenia o Chrystusie oraz uświęcanie siebie i świata)

III. Sakramenty uzdrowienia
Sakrament pokuty i pojednania (Jezus jako lekarz duszy i ciała, wezwanie do nawrócenia i pokuty, akty penitenta, odpusty)
Sakrament chorych (uzdrowienia Jezusa jako znaki zbawczej obecności Boga, chrześcijański sens ludzkiego cierpienia)

IV. Sakramenty w służbie komunii
Małżeństwo (zamysł Boży w odniesieniu do małżeństwa, zadania małżeństwa chrześcijańskiego, odpowiedzialne rodzicielstwo, wychowanie w odniesieniu do ludzkiej płciowości, problem homoseksualizmu)
Sakrament święceń (dwojaki udział w jedynym kapłaństwie Chrystusa, specyfika kapłaństwa urzędowego, stopnie sakramentu święceń i troska o powołania)

Całkowity nakład pracy studenta

Łączny nakład pracy studenta wynosi 100 godzin, co odpowiada 4 punktom ECTS, w tym 50 godzin w ramach wykładu (2 ECTS) oraz 50 godzin w ramach ćwiczeń (2 ECTS). Szczegółowy nakład pracy studenta związany z wykładem to: - Udział w wykładach = 28 godz. - Indywidualne konsultacje i egzamin + 2 godz. - Lektura obowiązkowa oraz przygotowanie do egzaminu = 20 godz. Szczegółowy nakład pracy studenta związany z ćwiczeniami to: - Udział w ćwiczeniach = 14 godz. - Lektura obowiązkowa, przygotowanie do sprawdzianów pisemnych oraz wystąpienia podczas ćwiczeń = 35 godz.

Efekty uczenia się - wiedza

Po ukończeniu przedmiotu student: W1: definiuje sakrament i wyjaśnia jego znaczenie odwołując się do określenia zawartego w Katechizmie Kościoła Katolickiego – K_W03, K_W21 W2: wyjaśnia sformułowanie „sakramentalny wymiar życia moralnego chrześcijanina” – K_W01 W3: wyjaśnia znaczenie perspektywy „dar – zadanie” dla refleksji teologicznomoralnej nad sakramentami – K_W01 W4: wskazuje na teksty biblijne dotyczące poszczególnych sakramentów (ich zapowiedź, ustanowienie i realizację w Kościele) – K_W07 W5: wskazuje na współczesne dokumenty Kościoła służące teologicznomoralnej refleksji nad sakramentami – K_W12 W6: wyjaśnia na czym polega sakramentalny dar w świetle różnych nazw oraz modlitw liturgicznych odnoszących się do poszczególnych sakramentów – K_W07 W7: wskazuje na konkretne postawy, działania i zadania chrześcijanina, których realizację umożliwiają poszczególne sakramenty – K_W07

Efekty uczenia się - umiejętności

U1: analizuje wybrane dokumenty Kościoła pod kątem obecności perspektywy daru i zadania w odniesieniu do poszczególnych sakramentów i ukazuje moralne konsekwencje sakramentalnego obdarowania – K_U01

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1: Proponuje i wyjaśnia, jak wykorzystać treści dokumentów Kościoła w celu zachęcenia do owocnego korzystania z sakramentów – K_K02

Metody dydaktyczne

Wykład z prezentacją multimedialną

Metody dydaktyczne podające

- wykład konwersatoryjny
- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Przed rozpoczęciem nauki student powinien mieć wiedzę zdobytą na wykładach z Teologii moralnej fundamentalnej (rok III) i Teologii moralnej szczegółowej (rok IV). W przypadku zajęć realizowanych zdalnie konieczny będzie dostęp do Internetu oraz aktywowanie konta Microsoft Teams (na stronie internetowej UMK: zakładka STUDENCI / USŁUGI INFORMATYCZNE / Usługi - Office365). Link do grupy zajęciowej "Sakramentologia moralna 2024-2025": https://teams.microsoft.com/l/channel/19%3AEwuuewCJDCL1tshsTytxFMwn7qmvSoW6iIfx3IkcDes1%40thread.tacv2/?groupId=f517ec6a-0188-4892-a16e-2acf46e1779e&tenantId=e80a627f-ef94-4aa9-82d6-c7ec9cfca324

Koordynatorzy przedmiotu

Zbigniew Wanat

Kryteria oceniania

I. Metody oceniania
Metodami oceniania efektów osiągniętych przez studenta są:
- egzamin ustny obejmujący treść wykładów oraz literatury obowiązkowej, która nie była przedmiotem sprawdzianów podczas ćwiczeń (warunkiem przystąpienia do egzaminu jest pozytywna ocena z ćwiczeń): W1-W7, U1, K1.
- pisemne sprawdziany, które obejmują treść wybranych pozycji literatury obowiązkowej: W4-W7, U1.
- pisemna wypowiedź ukazującą sakramentalny dar i zadanie: W3, U1, K1.
- obserwacja udziału studenta w dyskusji podczas ćwiczeń: W7, U1, K1.

II. Kryteria oceniania egzaminu
Student otrzymuje z egzaminu ocenę:
- bardzo dobrą (5), gdy ma bardzo dobrą wiedzę opartą na treści wykładów i lekturze obowiązkowej, poszerzoną dzięki lekturze uzupełniającej;
- dobrą plus (4,5), gdy ma bardzo dobrą wiedzę opartą na treści wykładów i lekturze obowiązkowej;
- dobrą (4), gdy ma dobrą wiedzę opartą na treści wykładów i literaturze obowiązkowej (pewne braki dotyczą precyzyjnego wskazania na teksty biblijne);
- dostateczną plus (3,5), gdy ma nie pełną wiedzę opartą na treści wykładów i lekturze obowiązkowej
(braki dotyczą wskazania na niektóre ważne teksty biblijne lub opisu niektórych aspektów sakramentalnego obdarowania lub ukazania istotnych zadań moralnych wynikających z konkretnego sakramentu);
- dostateczną (3), gdy ma jedynie podstawową wiedzę opartą na treści wykładów lub lekturze obowiązkowej (braki dotyczą znajomości niektórych zagadnień wstępnych, wskazania na ważne teksty biblijne lub opisu niektórych aspektów sakramentalnego obdarowania lub ukazania istotnych zadań moralnych wynikających z konkretnego sakramentu);
- niedostateczną (2), gdy ma niedostateczną wiedzę (istotne braki dotyczą znajomości zagadnień wstępnych: definicji i samego tylko rozumienia sakramentalnego znaku, znaczenia perspektywy „dar – zadanie” w refleksji moralnej nad sakramentami lub znajomości podstawowych tekstów biblijnych lub choćby ogólnego ukazania niektórych zadań moralnych wynikających z sakramentalnego daru).

Tezy do egzaminu:
1. Katechizmowa definicja sakramentu
2. Znaczenie perspektywy „dar – zadanie” w refleksji moralnej nad sakramentami
3. Dokumenty Kościoła służące refleksji nad sakramentalnym wymiarem życia moralnego
4. Biblijny fundament refleksji moralnej nad sakramentem chrztu
5. Udział świeckich w potrójnym urzędzie Jezusa Chrystusa w świetle adh. Christifideles laici
6. Świętość jako powołanie chrześcijanina
7. Biblijny fundament refleksji moralnej nad sakramentem bierzmowania
8. Dar Ducha Świętego a dary i owoce Ducha Świętego
9. Grzech przeciw Duchowi świętemu w świetle encykliki Dominum et Vivificantem
10. Biblijny fundament refleksji moralnej nad sakramentem Eucharystii
11. Bogactwo sakramentalnego obdarowania w świetle wielu nazw sakramentu Eucharystii
12. Adoracja jako odpowiedź na sakramentalne obdarowanie
13. Biblijny fundament refleksji moralnej nad sakramentem pokuty i pojednania
14. Akty penitenta a „pięć warunków dobrej spowiedzi”
15. Dar odpustu jako środek duchowego i moralnego rozwoju
16. Biblijny fundament refleksji moralnej nad sakramentem chorych
17. Sens cierpienia w świetle Listu Salvifici doloris
18. Znaczenie Światowego Dnia Chorego
19. Biblijny fundament refleksji moralnej nad sakramentem małżeństwa
20. Zadania rodziny chrześcijańskiej w świetle adhortacji Familiaris consortio
21. Odpowiedzialne rodzicielstwo
22. Biblijny fundament refleksji moralnej nad sakramentem święceń
23. Udział w kapłaństwie Chrystusa jako dar chrzcielny i jako dar sakramentu święceń
24. Troska o powołania kapłańskie jako forma odpowiedzi na dar sakramentu święceń w świetle adh. Pastores dabo vobis

III. Kryteria oceniania ćwiczeń
Warunkiem otrzymania oceny pozytywnej z ćwiczeń jest udział w zajęciach (obecność jest obowiązkowa, nieobecność należy usprawiedliwić, np. okazując zwolnienie lekarskie).

Na ocenę składa się wynik sprawdzianów pisemnych (maksymalnie 25 punktów), ocena za wypowiedź ukazującą sakramentalny dar i zadanie (maksymalnie 3 punktów) oraz dodatkowe punkty za aktywny udziału w zajęciach (maksymalnie 7).

Student otrzymuje ocenę odpowiednio do uzyskanych punktów:
- bardzo dobrą (5) - od 26 do 30 punktów
- dobrą plus (4,5) - przynajmniej 23, ale mniej niż 26 punktów
- dobrą (4) - przynajmniej 20, ale mniej niż 23 punkty
- dostateczną plus (3,5) - przynajmniej 17, ale mniej niż 20 punktów
- dostateczną (3) - przynajmniej 14, ale mniej niż 17 punktów
- niedostateczną (2) - mniej niż 14 punktów

Praktyki zawodowe

Nie dotyczy.

Literatura

I. Literatura obowiązkowa:
- Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 1076-1134; 1210-1666
- Jan Paweł II, Adh. Christifideles laici, nr 1-17
- Jan Paweł II, Enc. Dominum et Vivificantem, nr 1-26
- Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 26-58
- Jan Paweł II, Adh. Reconciliatio et paenitentia
- List. apost. Salvifici doloris
- Paweł VI, Enc. Humanae vitae
- Jan Paweł II, Adh. Familiaris consortio
- Papieska Rada ds. Rodziny, Ludzka płciowość: prawda i znaczenie, nr 1-25, 65-76, 112-144.
- Kongregacja nauki Wiary, List Homosexualitatis problema
- Jan Paweł II, Adh. Pastores dabo vobis, rozdz. I-IV

II. Literatura pomocnicza
- Greniuk F., Sakramenty źródłem zobowiązań moralnych, RTK 34 (1987) n. 3, 5-21.
- Jan Paweł II, List do Rodzin
- Kokoszka A., Zobowiązujące znaki łaski. Sakramentologia moralna, cz. 1, Tarnów 1995.
- Kokoszka A., Zobowiązujące znaki łaski. Sakramentologia moralna, i cz. 2, Tarnów 1998.
- Maliński M., Po co sakramenty. Być chrześcijaninem – być człowiekiem, wyd. 3, Wrocław 1985.
- Olejnik S., Teologia moralna życia osobistego, Włocławek 1999.
- Romaniuk K., Sakramentologia biblijna, Warszawa 1991.
- Schneider T., Znaki bliskości Boga. Zarys sakramentologii, tłum. J. Tyrawa, Wrocław 1995.
- Sobolewski Z., Pojednajcie się z Bogiem. Teologicznomoralne i pastoralne aspekty sakramentu pokuty i pojednania, Pelplin 2015.
- Sztuka spowiadania. Poradnik, red. J. Augustyn, wyd. 3 rozszerzone, Kraków 2012.
- Testa B., Sakramenty Kościoła, tłum. L. Balter, Poznań 1998.
- Wanat Z., Odpowiedzialne rodzicielstwo w dobie absolutyzowania wolności, w: Rodzina sercem cywilizacji miłości. W dwudziestą rocznicę publikacji Listu do rodzin św. Jana Pawła II, red. Z. Wanat, I. Werbiński, Toruń 2014, s. 67-86.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1500-TMORA8-4-DM w USOSweb