Pedagogika społeczna 1500-PEDSP-1-DM

Przedmiot ujmuje charakterystykę pedagogiki społecznej jako dyscypliny naukowej oraz jej związki z innymi naukami. Zadaniem przedmiotu jest zaznajomienie studentów z koncepcjami wychowawczymi w ujęciu diachronicznym (prekursorzy i twórcy dyscypliny) oraz ukazanie aktualnego stanu badań oraz współczesnych problemów pedagogiki społecznej. Znajomość metod pracy społeczno-wychowawczej pogłębia refleksję nad problematyką społeczno-wychowawczą różnych środowisk wychowawczych oraz wskazuje sposoby przydatne do ich rozwiązywania. Zagrożenia lokalne i globalne oraz sytuacje ryzyka dla jednostek, grup i środowiska. Kryzys więzi społecznych i wartości. Dysfunkcjonalność instytucji i państwa. Tak zaplanowane zajęcia w formie wykładów i ćwiczeń pozwalają studentowi poznać naukową wiedzę dotyczącą środowiska, światopoglądu, a także podstawowych elementów warsztatu pedagoga społecznego. W pełnym opisie zajęć wyodrębniono następujące zagadnienia:

Wykład:
1. Status naukowy i obszar zainteresowań pedagogiki społecznej (wymiary: humanistyczny, społeczno-kulturowy i aksjologiczny) – 2 godz.
2. Terminologia pedagogiki społecznej. Wyjaśnienie znaczenia kluczowych pojęć z zakresu pedagogiki społecznej: środowisko wychowawcze, siły społeczne, kapitał ludzki, kapitał społeczny, zaufanie, opieka, pomoc, wsparcie, profilaktyka, ratownictwo, służba społeczna – 2 godz.
3. Podstawowe środowiska wychowawcze. Typologia środowisk wychowawczych – 1 godz.
4. Charakterystyka wybranych środowisk wychowawczych: A. Rodzina, jej struktura i funkcje. Rodzina w obliczu zagrożeń współczesnego świata. Alternatywne formy życia rodzinnego we współczesnym świecie; B. Grupa rówieśnicza – organizacja, struktura i funkcje. Grupy nieformalne i formalne. Młodzież w sytuacji zmian społeczno-kulturowych – problemy, zagrożenia i wyzwania; C. Środowisko lokalne – pojęcie, struktura i funkcje. Charakterystyka wybranych środowisk lokalnych – miasto, wieś. Edukacja i animacja społeczna w środowisku lokalnym – możliwości, bariery, propozycje – 4 godz.
5. Rodzina, szkoła i środowisko lokalne – możliwości współdziałania, integracja oddziaływań pedagogicznych szkoły i rodziny – 1 godz.
6. Pedagogika społeczna wobec wyzwań teraźniejszości: A. Ubóstwo, bezdomność, głód – definicje, obszary i dynamika zjawisk; B. Bezrobocie w Polsce – definicja, obszar, dynamika zjawiska, uwarunkowania.; C. Społeczeństwo starzejące się – problemy i wyzwania – 2 godz.
7. Uchodźcy i migranci – aspekty prawne i społeczne. Najważniejsze aspekty pracy w środowisku międzykulturowym – formy i mechanizmy pomocy. Integracja uchodźców w Polsce. Działania na rzecz dzieci uchodźców– 1 godz.
8. Doświadczenie kryzysu (autorytetu, świata wartości, więzi, instytucji) jako zadanie dla pedagogiki społecznej – 1 godz.
9. Organizacje pozarządowe – III sektor, typy organizacji pozarządowych, ich rola w społeczeństwie demokratycznym. Społeczeństwo obywatelskie i jego specyfika w Europie Środkowej i Wschodniej, koncepcja globalnego społeczeństwa obywatelskiego – 1 godz.

Ćwiczenia
1. Rodzina jako środowisko kształtowania systemu wartości i postaw – 1 godz.
2. Teoretyczne i praktyczne modele pracy społecznej – 1 godz.
3. Środowisko życia jako obszar pracy pedagoga społecznego – 1 godz.
4. Pedagog społeczny jako profilaktyk wobec wybranych kwestii społecznych – 1 godz.
5. Etyczne aspekty działania pedagoga społecznego – 1 godz.
6. Dziecko chore (przewlekle) w rodzinie, szkole i środowisku rówieśniczym – opieka, wsparcie, formy i zasady pomocy – 2 godz.
7. Agresja i przemoc: rozpoznawanie, diagnoza i rozwiązywanie konfliktów – 4 godz.
8. Rola kontraktu profilaktycznego pomiędzy szkołą a uczniem i jego rodzicami – 1 godz.
9. Kryteria dojrzałości szkolnej – 1 godz.
10. Wpływ mediów na rozwój człowieka – 2 godz.

Całkowity nakład pracy studenta

Bilans pracy studenta: • przeczytanie dwóch lektur obowiązkowych (jedna do wyboru z literatury pomocniczej) wskazanych za zajęcia w formie wykładu = 30 godz. • przygotowanie do kolokwiów cząstkowych i zaliczenia wykładu = 30 godz. • aktywny udział studenta w ćwiczeniach = 15 godz. • bieżące przygotowywanie prac na ćwiczenia = 15 godz. Łączny nakład pracy studenta wynosi 90 godz., co odpowiada 3 punktom ECTS: 2 punkty ECTS za wykład (czas pracy studenta 60 godz.) oraz 1 punkt ECTS za ćwiczenia (czas pracy studenta 30 godzin).

Efekty uczenia się - wiedza

Wykład Student: W1: Definiuje kluczowe pojęcia z obszaru pedagogiki społecznej i wymienia jej głównych przedstawicieli – K_W01; K_W11; K_W13. W2: Zna typologię środowisk wychowawczych oraz problemy i pespektywy działania społecznego wobec zmieniającego się świata – K_W07; K_W10. Ćwiczenia Student: W1: Nazywa teoretyczne i praktyczne modele pracy społecznej – K_W04; K_W11; K_W13. W2: Zna kryteria dojrzałości szkolnej oraz zasady rozwiązywania konfliktów szkolnych – K_W07; K_W10.

Efekty uczenia się - umiejętności

Wykład Student: U1: Analizuje zjawiska społeczne pod względem ich wpływu na wychowanie dzieci młodzieży – K_U01; K_U02. U2: Prezentuje logicznie własne analizy dotyczące wybranych kwestii społecznych – K_U3; K_U06; K_U08. Ćwiczenia Student: U1: Analizuje wpływ mediów na rozwój człowieka – K_U01; K_U02. U2: Sporządza samodzielnie kontrakt profilaktyczny – K_U06; K_U08; K_U09.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Wykład Student: K1: Dostrzega konieczność podejmowania świadomych i profesjonalnych działań społecznych w celu wzbogacania środowiska wychowawczego – K_K03. K2: Rozstrzyga i profesjonalnie ocenia różnorakie wpływy wychowawcze zachodzące w środowisku społecznym – K_K02; K_K05. Ćwiczenia Student: K1: Dostrzega i promuje konieczność stosowania etyki w działaniu pedagoga społecznego –K_K04; K_K05.

Metody dydaktyczne

Konwencjonalny wykład informacyjny połączony z pogadanką oraz poszukującą metodą referatu. Metoda wykładu z zastosowaniem prezentacji multimedialnych. W uzasadnionych przypadkach zajęcia mogą być prowadzone zdalnie w formie synchronicznej.

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy
- pogadanka

Metody dydaktyczne poszukujące

- studium przypadku
- ćwiczeniowa
- giełda pomysłów

Metody dydaktyczne w kształceniu online

- metody służące prezentacji treści
- metody odnoszące się do autentycznych lub fikcyjnych sytuacji

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Student powinien posiadać elementarną wiedzę z zakresu wiedzy o społeczeństwie zdobytą na poziomie szkoły ponadpodstawowej (ponadgimnazjalnej): znajomość problemów społecznych współczesnego świata, a w szczególności zagadnień w zakresie aktualnych zadań wychowawczo-edukacyjnych w kontekście przemian społeczno-kulturowych.

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2024/25L:

Krzysztof Pilarz

W cyklu 2022/23L:

Wojciech Cichosz

Kryteria oceniania

Wykład
Metody oceniania (sprawdzania efektów):
Kolokwium ustne (bądź pisemne) z treści wykładu i literatury obowiązkowej: W1, W2, U2, U2, K1, K2.

Kryteria oceniania:
Student zalicza przedmiot, gdy otrzymał pozytywną ocenę na podstawie wyniku śródsemestralnych kolokwiów ustnych (bądź pisemnych) obejmujących treści zajęć i literatury obowiązkowej (maksymalna liczba punktów do zdobycia 50, do uzyskania pozytywnej oceny wymagane jest przynajmniej 30 punktów). Wykładowca może jednorazowo przyznać studentowi maksymalnie 5 punktów za jego bieżące zaangażowanie oraz wykazane treści rozszerzone i dopełniające. Ostateczną ocenę ustala się według następujących kryteriów:
45-50 punktów – bardzo dobry (5)
40-44 punktów – dobry plus (4,5)
36-39 punktów – dobry (4)
33-35 punktów – dostateczny plus (3,5)
30-32 punktów – dostateczny (3)
29 punktów i mniej – niedostateczny (2)

Ćwiczenia
Metody oceniania (sprawdzania efektów):
Kolokwium ustne (bądź pisemne) z treści ćwiczeń: W1, W2, U1, K1.
Wykonanie i omówienie przez studenta kontraktu profilaktycznego: U2.

Kryteria oceniania:
Student zalicza przedmiot, gdy:
a) uczestniczył w ćwiczeniach – obecność na zajęciach jest bezwzględnie obowiązkowa i warunkuje przystąpienie studenta do kolokwium. Nie dopuszcza się nieobecności nieusprawiedliwionej. Każda nieobecność musi być obowiązkowo usprawiedliwiona (np. zwolnienie lekarskie);
b) otrzymał pozytywną ocenę na podstawie wyniku kolokwium ustnego bądź pisemnego obejmującego treści zajęć (przyjmuje się formę przygotowania prac cząstkowych - maksymalna liczba punktów do zdobycia 30, do uzyskania pozytywnej oceny wymagane jest przynajmniej 18 punktów);
c) uzyskał pozytywną ocenę za przygotowanie i omówienie kontraktu profilaktycznego (maksymalna liczba punktów do zdobycia 20, do uzyskania pozytywnej oceny wymagane jest przynajmniej 12 punktów).
Student może w sumie uzyskać maksymalnie 50 punktów. Wykładowca może jednorazowo przyznać studentowi maksymalnie 5 punktów za jego bieżące zaangażowanie w ćwiczenia, sumienność i systematyczność pracy. Do zaliczenia semestru wymagane jest 30 punktów, które ustala się według następujących kryteriów:
45-50 punktów – bardzo dobry (5)
40-44 punktów – dobry plus (4,5)
36-39 punktów – dobry (4)
33-35 punktów – dostateczny plus (3,5)
30-32 punktów – dostateczny (3)
29 punktów i mniej – niedostateczny (2)

Zaliczenie i egzamin odbywają się w formie tradycyjnej.
Mogą być przeprowadzone online z wykorzystaniem platformy TEAMS, o ile Rektor UMK wyda dokument w tej sprawie (np. uwarunkowania epidemiczne).

Literatura

Literatura obowiązkowa w ramach wykładu:
Cichosz M., Pedagogika społeczna. Zarys problematyki, Kraków 2014.

Literatura dodatkowa:
Czapiński J., Panek T. (red.), Diagnoza społeczna 2007, Warszawa 2007.
Ejsmont M., Dyskursy pedagogiki społecznej: w pułapce kultury popularnej – między legitymizacją a dekulturacją, Gdańsk 2010.
Elsner D. (red.), Szkoła jako ucząca się organizacja. Szansa dla ambitnych, Chorzów 2003.
Frąckowiak P. (red.), Pedagogika społeczna i oblicza wychowania czasu przemian, Gniezno 2011.
Gliński P., Lewenstein B., Siciński A. (red.), Samoorganizacja społe¬czeń¬stwa polskiego: Trzeci sektor, Warszawa 2002.
Grzymała - Moszczyńska H., Uchodźcy: Podręcznik dla osób pracujących z uchodźcami, Kraków 2000.
Hrynkiewicz J., Przeciw ubóstwu i bezrobociu: lokalne inicjatywy obywatelskie, Warszawa 2002.
Jagieła J., Socjoterapia w szkole. Krótki poradnik psychologiczny, Kraków 2007.
Kawula S. (red.), Pedagogika społeczna. Dokonania - aktualność - perspektywy, Toruń 2003.
Kawula S., Pomocniczość i wsparcie – kategorie polityki społecznej, Olsztyn 2002.
Konopczyński M., Theiss W., Winiarski M. (red.), Pedagogika społeczna - przestrzenie życia i edukacji. Warszawa 2010.
Marynowicz-Hetka E., Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki, t. I-II, Warszawa 2009.
Mendel M., Partnerstwo rodziny, szkoły, gminy, Toruń 2000.
Piekarski J., Pilch T., Theiss W., Urbaniak-Zając D. (red.), Edukacja społeczna wobec problemów współczesnego człowieka i społeczeństwa, Łódź 2010.
Piekarski J., U podstaw pedagogiki społecznej. Zagadnienia teoretyczno – metodologiczne, Łódź 2007.
Pilch T. (red.), Pedagogika społeczna: Człowiek w zmieniającym się świecie, Warszawa 1995.
Pilch T., Lalak D., Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, Warszawa 1999.
Przecławska A., Theiss W. (red.), Pedagogika społeczna. Pytania o XXI wiek, Warszawa 2000.
Reczek – Zymróz Z., Współdziałanie pedagogiczne szkoły podstawowej ze środowiskiem lokalnym, Kraków 2009.
Sroczyński W., Wybrane zagadnienia pedagogiki społecznej: funkcja środowiskowa i socjalna, Siedlce 2011.
Szatur – Jaworska B., Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, Warszawa 2000.
Sztompka P., Zaufanie – fundament społeczeństwa, Kraków 2007.
Theiss W., Mała ojczyzna. Kultura, Edukacja, rozwój lokalny, Warszawa 2001.
Tyszka Z., Relacje i oddziaływania zachodzące między strukturą społeczną a rodziną, [w:] Rodziny polskie na progu lat 90-tych, Z. Tyszka (red.), Poznań 2001.
Winkler M., Pedagogika społeczna, Gdańsk 2009.
Wnuk – Lipiński E., Socjologia życia publicznego, Warszawa 2005.
Wojcieszke B., Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Warszawa 2002.

Literatura pomocnicza w ramach ćwiczeń:
Chudzicka-Czupa A., Bezrobocie. Różne oblicza wsparcia, Katowice 2004.
Dobrowolski P., Mądry I. (red.), Ubodzy i bezdomni, Katowice 1998.
Dyczewski L., Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze, Lublin 1994.
Goldman L., Jak rozmawiać z dziećmi, kiedy ktoś umiera, tłum. D. Rossowski, Łódź 2012.
Gordon T., Wychowanie bez porażek w szkole, Warszawa 1995.
Kawula S. (red.), Pedagogika społeczna: dokonania, aktualność, perspektywy. Podręcznik akademicki dla pedagogów, Toruń 2001.
Kosmalska B., Szkoła, telewizja, popkultura w perspektywie pedagogiki społecznej: o upozorowanym nieporządku, Gdańsk 2010.
Kozdrowicz E., Przecławska A. (red.), Absolwent pedagogiki dziś. Perspektywa teorii i praktyki pedagogiki społecznej, Warszawa 2006.
Maciarz A., Dziecko przewlekle chore, Warszawa 2006.
Piekarski J. (red.), Edukacja społeczna wobec problemów współczesnego człowieka i społeczeństwa, Łódź 2010.
Piekarski J. , Urbaniak-Zając D. (red.), Ciągłość i zmiana w teorii pedagogiki społecznej: wybrane zagadnienia, Łódź 2011.
Szulist J., Cichosz W. (red), Opieka nad osoba starszą. Studium moralno-społeczne, Peplin 2018.
Woynarowska B. (red.), Uczniowie z chorobami przewlekłymi, Warszawa 2010.
Ziółkowska B., Dziecko chore w domu, w szkole i u lekarza. Jak wspomagać rozwój dzieci przewlekle chorych?, Gdańsk 2010.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1500-PEDSP-1-DM w USOSweb