Patrologia 1500-PATR5-3-DM

Zagadnienia wprowadzające obejmują analizę pojęcia „ojciec Kościoła” w perspektywie biblijnej (1 Kor 4,15; Mt 23,8-9; Ef 3,14-15) i ustanowionej przez tradycję. Wyjaśnienie kwestii prawowierności nauki, świętości życia, uznanie Kościoła i „starożytności”. Rozróżnienie pomiędzy „patrologią” a „patrystyką”. Przekaz tekstów patrystycznych: antologie starożytne, kopiowanie tekstów i dzieje dawnych manuskryptów. Zainteresowanie Ojcami Kościoła od Średniowiecza po epokę nowożytną. Sens refleksji nad starożytną literaturą chrześcijańską. Współczesne studia patrystyczne i odnowa teologii oraz popularyzacja myśli starochrześcijańskiej. Ojcowie apostolscy i znaczenie ich chronologicznej bliskości czasom NT. Zwięzłe wskazania moralne, przepisy liturgiczne oraz specyficzne problem (stosunek do judaizmu, heretyków, kwestia pokuty). Formy anonimowej literatury chrześcijańskiej w II i III wieku: apokryfy, poezja, literatura męczeństwa. Wspólne cechy literatury apologetycznej w II wieku. Apologeci w roli obrońców chrześcijaństwa przeciwko oskarżeniom pogan i prześladowaniom. Justyn Męczennik jako pierwszy teolog chrześcijański formułujący zasady chrystocentryzmu oraz odkrywca obecność Logosu – Chrystusa w dziejach ludzkich („zalążki Prawdy”) na świecie. Wspaniałe świadectwo o chrześcijaństwie w Liście do Diogneta. Pierwsze herezje w II wieku (enkratyzm, marcjonizm, montanizm, systemy gnostyckie, herezje chrystologiczne i trynitarze, millenaryzm, nurty judeochrześcijańskie). Ireneusz z Lyonu polemizujący z gnostykami przez odwołanie się do przejrzystości zasad wiary przekazanych przez Apostołów. Tajemnicza postać Hipolita Rzymskiego. Krąg chrześcijańskich autorów aleksandryjskich: Klemens i Orygenes. Ich formacja filozoficzna, egzegetyczna i teologiczna. Myśl Aleksandryjczyków otwarła drogę teologii spekulatywnej i humanizmowi chrześcijańskiemu. Orygenes jako prekursor chrześcijańskiej egzegezy naukowej i propagator metody alegorycznej. Dzieła Aleksandryjczyka ujmujące esencję myśli chrześcijańskiej w formach platońskich. Po śmierci spuścizna Orygenesa wzbudza bezkrytyczny podziw (tzw. orygeniści), ale także pojawia się krytyka, odrzucenie i oficjalne potępienie. Wśród pisarzy łacińskich w III w. dominują Tertulian i Cyprian. Pierwszy z nich tworzy imponujące repertorium środków i wyrażeń, służących doktrynie chrześcijańskiej (zagadnienia trynitarne) oraz skłania się ku rygoryzmowi moralnemu. Cyprian z Kartaginy interesuje się rozwinięciem życia moralnego, podtrzymywaniem i kierowaniem wiernymi. W jego pismach widać realizm pasterza Kościoła. Okres przełomu reprezentują Arnobiusz i Laktancjusz. Pisarze palestyńscy i antiocheńscy na przełomie III i IV w. Początek kontrowersji związanych z znana doktryną Ariusza. Działalność i nauczanie Atanazego z Aleksandrii oraz dalsze dzieje kryzysu ariańskiego naznaczone rozwojem doktryny trynitarnej (Dydym Ślepy). Ruch monastyczny w starożytności i jego charakterystyka: wielość ośrodków (Egipt, Syria, Palestyna, Mezopotamia, Azja Mniejsza) oraz różnorodność form (życie pustelnicze, wspólnotowe i niezwykłe formy ascezy). Ojcowie Kapadoccy: Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu i Grzegorz z Nyssy. Ścisłe związki między tymi trzema Ojcami i ich znaczący wpływ na rozwój myśli chrześcijańskiej w IV w. Spuścizna literacka Bazylego świadczy o jego działalności duszpasterskiej, polemicznej i charytatywnej, ukazując różnorodne aspekty jego osobowości. Grzegorz z Nyssy kontynuuje dzieło brata Bazylego, a Grzegorz z Nazjanzu (zwany Teologiem) odznacza się ogromnym zmysłem teologicznym. Kwestia apolinaryzmu i problematyka pneumatologiczna u Kapadoceńczyków. Postać Cyryla Jerozolimskiego na tle realiów historycznych i geograficznych (przekonywujący mówca, duszpasterz pełen taktu i umiaru). Rozkwit literatury chrześcijańskiej w języku syriackim (Afrahat Syryjczyk i Efrem). Poetycka i teologiczna nauka maryjna Efrema. Jan Chryzostom jako mówca, pisarz i egzegeta. Popularność Złotoustego i powstanie „corpus pseudochrisostomicum”. Przyjaciele i przeciwnicy Jana Chryzostoma Diodor z Tarsu, Teodor z Mopsuestii, Sewerian z Gabali. Hilary z Poitiers i wyjaśnienie „zasadności” wiary trynitarnej. Ambroży z Mediolanu i jego rola kaznodziei, duszpasterza, męża stanu, twórcy liturgii i ascety. Tzw. Ambrozjaster i pomniejsi pisarze łacińscy ówczesnej epoki. Różnorodność zainteresowań i dzieł Hieronima ze Strydonu. Jego działalność translatorska, polemiczna i egzegetyczna. Osobowość i geniusz postaci św. Augustyna. Wieloraka problematyka dzieł Augustyńskich: od teologii do historii, przechodząc przez eklezjologię, egzegezę, liturgię, moralność, filozofię, dialog z poganami w przeddzień upadku Rzymu lub urzędnikami cesarskimi w najgorętszych momentach walki z donatyzmem. Najważniejsze wątki refleksji Hippończyka: nauka o Trójcy Przenajświętszej, „dwa państwa” w De civitate Dei, grzech i łaska, duchowość eklezjalna. Wpływ św. Augustyna na innych autorów oraz powstanie i rozwój augustynizmu. Dyskusje chrystologiczne w V i VI w.: Cyryl Aleksandryjski i Nestoriusz. Miejsce spuścizny Cyryliańskiej w historii literatury chrześcijańskiej i teologii. Teodoret z Cyru i jego kultura literacka w służbie egzegezy, teologii i duchowości. Literatura nestoriańska zachowana w języku syriackim i obrońcy prawowierności. Papież Leon Wielki i sobór w Chalcedonie. Typowe postacie schyłkowej epoki patrystycznej: Grzegorz Wielki, Maksym Wyznawca, Jan Damasceński i Izydor z Sewilli.