Prowadzony w cyklach: 2022/23L, 2023/24L, 2024/25L

Kod Erasmus: 08.2

Kod ISCED: 0221

Punkty ECTS: 2

Język: polski

Organizowany przez: Wydział Teologiczny

Homiletyka materialna 1500-HOM10-5-DM

Wykład:

1. Podstawowe źródła homilii/kazania (=„tworzywo” homilii / kazania): Pismo Święte, Tradycja, liturgia, Magisterium Kościoła, życie chrześcijańskie, kultura.
2. Chrystocentryczny, historiozbawczy, eklezjalny (eklezjotwórczy) i eschatyczny (eschatologiczny) wymiar przepowiadania.
3. Liturgiczny kontekst homilii/kazania; uprzywilejowane miejsce homilii wśród różnych form przepowiadania słowa Bożego.
4. Sakramentalny i anamnetyczny wymiar słowa Bożego w liturgii.
5. Podstawowe funkcje (zadania) homilii: anamnetyczna, kultyczna, kerygmatyczna, mistagogiczna, ewangelizacyjna, didaskalijna, prorocka, pocieszająca i uzdrawiająca.
6. Rola homilii w sprawowanej liturgii: wyjaśnianie i aktualizacja treści biblijnych, liturgicznych, dogmatycznych (tajemnic wiary) i moralnych (zasad życia chrześcijańskiego); wskazywanie na łączność liturgii słowa i liturgii eucharystycznej (we Mszy świętej); wprowadzenie do liturgii eucharystycznej (we Mszy świętej); wtajemniczenie w misterium chrześcijańskie (mistagogia); wyjaśnianie znaków, symboli i obrzędów; tworzenie wspólnoty wiary.
7. Proces tworzenia homilii (zastosowanie zasad hermeneutyki biblijnej i liturgicznej, odkrywanie kerygmatu czytań biblijnych, treści egzystencjalne w przepowiadaniu, źródła poznania problematyki ludzkiej, aktualizacja kerygmatu biblijnego, medytacja antropologiczna i homiletyczna, wykorzystanie nauczania Ojców Kościoła, teologia w służbie kaznodziejstwa); fazy procesu twórczego (przygotowanie dalsze i przygotowanie bliższe).
8. Zastosowanie tworzywa homiletycznego w kontekście kompozycji homilii/kazania, języka i stylu kazania, oddziaływania kaznodziei na intelekt, wolę i uczucia słuchaczy, dialogu homiletycznego, stosowania przykładów, obrazowości i perswazyjności kazania, argumentacji w kazaniu, retorycznych środków ekspresji, sposobów pracy nad homilią po jej wygłoszeniu.

Ćwiczenia:

W ramach ćwiczeń studenci nabywają umiejętności praktycznego wykorzystania wiedzy zdobytej podczas wykładów. Potrafią właściwie dobrać, ocenić, opracować i wykorzystać tworzywo kaznodziejskie. Posługując się komentarzami i pomocami biblijnymi i liturgicznymi, przeprowadzają analizę czytań biblijnych (uwzględniając rodzaj literacki, dokonując analizy egzegetycznej, odkrywając przesłanie/kerygmat poszczególnych czytań i wskazując ich jedność tematyczną) oraz analizę i interpretację tekstów liturgicznych (uwzględniając przede wszystkim podstawowe elementy hermeneutyki euchologii mszalnej). Poszukują adekwatnych elementów egzystencjalnych przydatnych w homilii, przeprowadzają medytację homiletyczną, uczą się - w oparciu o gotowe homilie - odnajdywać związek aktualnych problemów z przekazem biblijnym i liturgicznym. Analizują treści dogmatyczne, moralne i liturgiczno-mistagogiczne w przepowiadaniu.

Całkowity nakład pracy studenta

Wykład: Udział w wykładach - 14 godz. Zapoznanie się z lekturą obowiązkową - 8 godz. Przygotowanie się do zaliczenia przedmiotu - 6 godz. Konsultacje - 2 godz. Całkowity nakład pracy studenta wynosi 30 godzin, co odpowiada 1 punktowi ECTS. Ćwiczenia: Udział w ćwiczeniach wspólnych - 14 godz. Zapoznanie się z lekturą obowiązkową - 6 godz. Przygotowanie się do zaliczenia przedmiotu - 8 godz. Konsultacje - 2 godz. Całkowity nakład pracy studenta wynosi 30 godzin, co odpowiada 1 punktowi ECTS. Łączny nakład pracy studenta (wykłady + ćwiczenia) wynosi 60 godzin, co odpowiada 2 punktom ECTS.

Efekty uczenia się - wiedza

Po zakończeniu wykładów i ćwiczeń oraz zaliczeniu przedmiotu student: W1: Wymienia i opisuje podstawowe źródła homilii/kazania - K_W03, K_W08, K_W13, K_W15 W2: Wskazuje i charakteryzuje elementy formalne homilii/kazania (w odniesieniu do tworzywa homiletycznego) - K_W03, K_W08, K_W13, K_W15 W 3: Wymienia i opisuje podstawowe funkcje (zadania) homilii - K_W03, K_W08, K_W09, K_W13, K_W15, K_W18 W 4: Wyjaśnia rolę homilii w sprawowanej liturgii - K_W03, K_W08, K_W09, K_W13, K_W15, K_W18

Efekty uczenia się - umiejętności

Po zakończeniu wykładów i ćwiczeń oraz zaliczeniu przedmiotu student: U1: W procesie tworzenia homilii/kazania potrafi właściwie dobrać, ocenić i wykorzystać tworzywo kaznodziejskie - K_U01, K_U02, K_U07, K_U13, K_U15 U2: Posługując się pomocami biblijnymi i liturgicznymi, przeprowadza analizę czytań biblijnych (uwzględniając rodzaj literacki, dokonując analizy egzegetycznej, odkrywając przesłanie/kerygmat poszczególnych czytań i wskazując ich jedność tematyczną) oraz analizę i interpretację tekstów liturgicznych (uwzględniając przede wszystkim podstawowe elementy hermeneutyki euchologii mszalnej) - K_U01, K_U02, K_U07, K_U13, K_U15 U 3: Potrafi odnajdywać adekwatne elementy egzystencjalne przydatne w homilii, oraz określać związek aktualnych problemów z przekazem biblijnym i liturgicznym - K_U09, K_U12, K_U15

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Po zakończeniu wykładów i ćwiczeń oraz zaliczeniu przedmiotu student: K1: Posiada kompetencje merytoryczne i formalne do przygotowania homilii/kazania - K_K01, K_K02, K_K05, K_K08 K2: Posiada kompetencje merytoryczne i formalne do wygłoszenia homilii/kazania w zgromadzeniu liturgicznym - K_K06, K_K07

Metody dydaktyczne

Wykład informacyjny (konwencjonalny), wykład konwersatoryjny, wykład problemowy, pokaz, metoda ćwiczeniowa, metoda doświadczeń, metoda obserwacji, metoda seminaryjna, metody służące prezentacji treści (on-line), metody wymiany i dyskusji (on-line).

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Metody dydaktyczne poszukujące

- ćwiczeniowa
- doświadczeń
- obserwacji
- seminaryjna

Metody dydaktyczne w kształceniu online

- metody wymiany i dyskusji
- metody służące prezentacji treści

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne nabyte podczas zajęć z wprowadzenia ogólnego do Pisma Świętego, homiletyki fundamentalnej, liturgiki fundamentalnej i liturgiki szczegółowej.

Koordynatorzy przedmiotu

Daniel Brzeziński

Kryteria oceniania

Wykład:

Metody sprawdzania efektów uczenia się:

- końcowe zaliczenie ustne - rozmowa kwalifikacyjna (W1, W2, W, 3, W4, U1)

Student otrzymuje zaliczenie z pozytywną oceną, gdy:

1. był obecny na wykładach (dopuszcza się 1 nieobecność);
2. otrzymał pozytywną ocenę z kolokwium zaliczeniowego obejmującego wykładaną problematykę (zob. pełny opis przedmiotu).

Student, który nie był obecny na wykładach (p. 1) nie jest dopuszczony do kolokwium (p. 2).

Szczegóły odnośnie do formy zaliczenia uzgadniane są ze studentami na pierwszym wykładzie w danym roku akademickim.

Ćwiczenia:

Metody sprawdzania efektów uczenia się:

- bieżąca obserwacja czynnego udziału w zajęciach oraz ocena i weryfikacja nabywanej wiedzy, umiejętności i kompetencji (W1, W2, W3, W4, U1, U2, U3, K1, K2)
- przedstawienie i analiza tworzywa homiletycznego na wybrany obchód liturgiczny: czytania + euchologia (W1, W2, W3, W4, U1, U2)
- przygotowanie i wygłoszenie homilii (K1, K2)

Student otrzymuje zaliczenie z pozytywną oceną, gdy:

1. był obecny na ćwiczeniach (dopuszcza się 1 nieobecność);
2. brał aktywny udział w zajęciach (udział w dyskusji, odpowiedzi na zadawane pytania, bieżące przygotowywanie się z omawianej problematyki, stawianie i próba rozwiązywania problemów liturgiczno-pastoralnych);
3. dokonał prezentacji i analizy tworzywa homiletycznego (czytań i euchologii) na wybrany obchód liturgiczny;
4. przygotował i wygłosił homilię na wybrany obchód liturgiczny.

Na ostateczną ocenę zaliczenia (1.0) składa się: bieżąca ocena aktywności studenta na ćwiczeniach (0,25), ocena prezentacji (0,25) oraz ocena homilii (0,5).

Szczegóły odnośnie do formy zaliczenia uzgadniane są ze studentami na pierwszych zajęciach w danym roku akademickim.

Praktyki zawodowe

Literatura

Literatura obowiązkowa:

Benedykt VI, Adhortacja Apostolska o słowie Bożym w życiu i misji Kościoła "Verbum Domini" (różne wydania); ; Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny sakramentów, Dyrektorium homiletyczne, Poznań 2015.

Z. Adamek, Homiletyka, Tarnów 1992, s. 123-137; D. Brzeziński, Sakramentalność słowa Bożego w świetle Adhortacji Apostolskiej Benedykta XVI „Verbum Domini”, „Liturgia Sacra” 17(2011) n. 1, s. 15-23; S. Czerwik, Przepowiadanie Bożego słowa jako akt liturgiczny, w: Liturgia i przepowiadanie, red. W. Przyczyna, Kraków 2010, s. 223-246; S. Dyk, Co głosić, aby uwierzyli? Studium homiletyczne lekcjonarza mszalnego, Lublin 2013, s. 9-66; S. Koperek, Liturgia źródłem przepowiadania, w: Liturgia i przepowiadanie..., s. 115-126; K. Müller, Homiletyka na trudne czasy, Kraków 2003, s. 15-29. 95-117.157-173; W. Przyczyna, Homilia pięćdziesiąt lat po Soborze Watykańskim II. Pytania. Problemy. Wyzwania, Kraków 2013, s. 71-128. 191-205; A. Schwarz, Jak pracować nad kazaniem, Warszawa 1993, s. 21-105; H. Simon, Teksty liturgiczne jako źródło przepowiadania, w: Liturgia i przepowiadanie..., s. 172-185; H. Simon, Znaki i ryty liturgiczne źródłem przepowiadania, w: Liturgia i przepowiadanie..., s. 186-192; G. Siwek, Zbawcza skuteczność liturgicznego przepowiadania, w: Liturgia i przepowiadanie..., s. 247-268; H. J. Sobeczko, Metody interpretacji tekstów liturgicznych, w: Ratio et revelatio. Z refleksji filozoficzno-teologicznych. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Józefowi Herbutowi z okazji 65. rocznicy urodzin, red. J. Cichoń, Opole 1998, s. 231-240 (także w: H. J. Sobeczko, Servitium liturgiae. Wybór artykułów. Księga wydana z okazji 65. rocznicy urodzin i 40-lecia pracy naukowo-dydaktycznej Księdza Profesora Helmuta Jana Sobeczki, red. E. Mateja - R. Pierskała - M. Worbs, Opole 2004, s. 335-344); L. Szewczyk, Funkcje homilii i jej rola w liturgii, w: Liturgia w podstawowych formach wyrazu, red. A. Żądło, Katowice 2011, s. 119-135; J. Twardy, Aktualizacja słowa Bożego w kaznodziejstwie, Przemyśl 2009 (wybrane fragmenty); J. Twardy, Tekst biblijny w liturgii, w: Liturgia w podstawowych formach..., s. 91-118; R. Wróbel, Teksty biblijne źródłem przepowiadania, w: Liturgia i przepowiadanie..., s. 148-171.

Literatura dodatkowa:

W. Basista, Proces tworzenia, w: Praktyka przepowiadania słowa Bożego. Materiały do nauczania w zakładach teologicznych, t. 2, red. L. Kuc, Warszawa 1973, s. 399-449; D. Brzeziński, Tajemnica Wcielenia Słowa jako źródło sakramentalności słowa Bożego w nauczaniu Benedykta XVI, w: Omnia transeunt - Caritas manet. Księga Jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Władysławowi Głowie w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. H. Słotwińska - L. Pintal - M. Wyrostkiewicz, Lublin 2012, s. 791-800; J. Decyk, Misterium Chrystusa w roku liturgicznym źródłem przepowiadania, w: Liturgia i przepowiadanie..., s. 127-147; S. Dyk, Co głosić, aby uwierzyli? Studium homiletyczne lekcjonarza mszalnego, Lublin 2013 (strony nie wymienione w literaturze obowiązkowej); S. Dyk, Współczesne przepowiadanie homilijne misteriów publicznego życia Jezusa, Lublin 2008; M. Gosek, Tworzywo homiletyczne, w: Praktyka przepowiadania..., s. 283-397; Z. Grzegorski, Homiletyka kontekstualna, Poznań 1999; W. Guzik, Biblijny wymiar przepowiadania w świetle polskich publikacji homiletycznych po II Soborze Watykańskim, Poznań 2008; S. Hahn, Moc Słowa w liturgii. Od tekstu pisanego do żywego słowa liturgii, Kraków 2010; R. Kowalski, Dwóch papieży. Recepcja nauczania Kościoła o źródłach przepowiadania w kaznodziejstwie Benedykta XVI i Franciszka, Wrocław 2021, s. 13-41; E. Kucharska-Dreiss, Pieśni kościelne tworzywem przepowiadania. Na podstawie zbioru kazań Otto Winkesa SJ, w: Liturgia i przepowiadanie..., s. 193-208; H. Łysy, Kazanie katechizmowe czy homilia w kościelnej posłudze słowa?, w: Z zagadnień współczesnej homiletyki, red. W. Przyczyna, Kraków 1993, s. 61-96; B. Migut, Sakramentalność liturgii słowa Bożego, w: Liturgia słowa Bożego we Mszy świętej, red. C. Krakowiak, Lublin 2011, s. 13-27; S. Moysa, Słowo zbawienia, Kraków 1974; K. Müller, Homiletyka na trudne czasy, Kraków 2003 (strony nie wymienione w literaturze obowiązkowej); K. Panuś, Sztuka głoszenia kazań, Kraków 2008; W. Pazera, Koncepcja homilii ewangelizacyjnej, Częstochowa 2002; Polityka na ambonie?, praca zbiorowa, red. W. Przyczyna - L. Szewczyk, Kraków 2015; W. Przyczyna, Kazanie jako słowo Boże, w: Fenomen kazania, red. W. Przyczyna, Kraków 1994, s. 48-66; W. Przyczyna, Kaznodziejski przekaz opowiadań biblijnych, Kraków 2000; Retoryka dziś, red. R. Przybylska - W. Przyczyna, Kraków 2001; A. Schwarz, Jak pracować nad kazaniem, Warszawa 1993 (strony nie wymienione w literaturze obowiązkowej); H. Simon, Przepowiadanie biblijne, w: Biblia w nauczaniu chrześcijańskim, red. J. Kudasiewicz, Lublin 1991, s. 49-86; G. Siwek, Blaski i cienie współczesnego przepowiadania. Przewodnik dla kaznodziejów i homilistów, Kraków 2007; G. Siwek, Proces tworzenia kazania, w: Fenomen kazania..., s. 177-213; G. Siwek, Przepowiadać skuteczniej. Elementy retoryki kaznodziejskiej, Kraków 1992; H. Sławiński, „Dziś spełniły się słowa Pisma...”. Homilia w niedzielnym zgromadzeniu wiernych, Włocławek 2002; Słuchacz Słowa, red. W. Przyczyna, Kraków 1998; J. Słomka, Homilia jako „budowanie Kościoła” według Orygenesa, w: Praedicamus Christum crucifixum. Słowo Boże w liturgii Kościoła. Księga Jubileuszowa dedykowana Księdzu Arcybiskupowi Damianowi Zimoniowi, Metropolicie Katowickiemu 25. rocznicę święceń biskupich, red. A. Żądło, Katowice 2010, s. 181-187; H. Słotwińska - W. Głowa, Dialog Boga z człowiekiem w katechezie e homilii, Lublin 2012, s. 235-309; E. Sobieraj, Homilia w katolickiej teologii posoborowej, w: Eucharystia w duszpasterstwie, red. A. Szafrański, Lublin 1977, s. 164-253; E. Staniek, Z kaznodziejskiego warsztatu, Kraków 2002; L. Szewczyk, Znaczenie, funkcje i miejsce homilii w liturgii, w: Praedicamus Christum crucifixum..., s. 171-180; D. Zdunkiewicz-Jedynak, Językowe środki perswazji w kazaniu, Kraków 1996; R. Zerfass, Od aforyzmu do kazania, Kraków 1995; R. Zerfass, Od perykopy do homilii, Kraków 1995; A. Żądło, Hermeneutyka w badaniach nad formułami modlitw liturgicznych, w: Studia Liturgiczne, t. 11: Badania nad liturgią w Polsce po Vaticanum II (Historia - kierunki badań - metodologia), red. C. Krakowiak - W. Pałęcki, Lublin 2015, s. 81-113.

Oprócz wyżej wskazanej bibliografii, lekturą na ćwiczeniach są również wybrane fragmenty lekcjonarza mszalnego i Mszału Rzymskiego oraz odnośne komentarze i pomoce biblijne i liturgiczne.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1500-HOM10-5-DM w USOSweb