Antropologiczne podstawy moralności małżeństwa i rodziny 1500-ANTR-S2
Na zajęciach podejmowana jest problematyka antropologicznych podstaw moralności małżeństwa i rodziny w kontekście współczesnych zagrożeń instytucji małżeństwa i rodziny. Przedstawiane są przede wszystkim źródła i geneza owych podstaw. Wykłady, wchodząc w zakres antropologii filozoficznej i teologicznej, uwypuklają podstawy budowania więzi małżeńskiej i rodzinnej na bazie cnót moralnych. Centralną zasadą owej więzi jest "poznanie siebie" (bycie sobą i zbudowanie własnego człowieczeństwa), aby w konsekwencji kształtować adekwatne (sprawnościowe) relacje w małżeństwie i rodzinie. Postawą więzi jest moralność aretologiczna. Wspólnototwórcza rola cnót ujawnia swój w pełni osobowy charakter we wspólnocie małżeńskiej i rodzinnej. Bazą wykładów jest zatem antropologia personalistyczna i aretologia (podstawowe sprawności moralne), a także szeroko pojęta filozofia dialogu, która uwypukla wartości oparte na świadomych relacjach międzyludzkich. Wartość osoby ludzkiej, metafizyka obecności „ja” i „ty”, cnoty moralne (roztropność, sprawiedliwość, męstwo i umiarkowanie) stanowią tematy podstawowe dla właściwego procesu wychowania "człowieka w człowieku". Celem owego wychowania jest jednak nie tyle przyglądanie się sobie, ale - na bazie relacyjnych sprawności moralnych - zrozumienie koncepcji wzajemnych więzi i relacji. Wykłady umożliwiają szeroki wgląd - u głównych przedstawicieli poruszających tę tematykę w dziejach historii filozofii - w różne antropologiczne podejścia do zasad relacji, bazujące na klasycznych typach cnót oraz formalnych i materialnych warunkach więzi osobowej. Student ma możliwość - poprzez wskazaną literaturę (poza zakresem literatury obowiązkowej) - samodzielnego poszerzenia omawianych na wykładzie zagadnień z obszaru budowania sprawnościowo-moralnej przestrzeni w relacjach międzyosobowych. Druga część wykładów poświęcona jest zasadom i treściom klasycznych cnót i sprawności moralnych, ich form współdziałania w budowaniu więzi rodzinnej i małżeńskiej.
Na wykładach podejmowane są następujące zagadnienia szczegółowe:
I. Człowiek, małżeństwo i rodzina wobec współczesnych zagrożeń w społeczeństwach postmodernistycznych.
II. Źródła prawdy o człowieku, małżeństwie i rodzinie. Człowiek, małżeństwo i rodzina w porządku stworzenia i zbawienia.
III. Podstawy antropologiczne więzi międzyludzkich: od obecności do spotkania osób (communicatio i communio personarum)
1. Filozofia osoby jako „świat dla siebie” i "świat dla drugich"
2. Filozofia dialogu jako filozofia "nowego myślenia" i relacyjny typ odniesień: "Ja-Ty"
3. Natura ludzka. Potencjalności ludzkie indywidualne i relacyjne (mowa ludzka)
4. Drugi jako ten "w pobliżu", jako ten "naprzeciw", jako ten "inny"
5. Człowiek i jego uczuciowość (filozoficzne interpretacje): problem redukcji uczuć/problem absolutyzacji uczuć
6. Ludzka zmysłowość i zewnętrzność
7. Kategoria wzrastania w obrębie potencjalności ludzkich: wolność "dla miłości"
8.. Spełnienie osoby mocą współdzielenia (communicatio): przyjaźń jako podstawa ludzkich relacji społecznych
9. Communio personarum w przestrzeni małżeństwa i rodziny.
IV. Budowanie relacji osobowych na bazie moralności cnót
1. Osoba i cnota na tle różnych form moralności
2. Istota cnót i ich proces kształtowania
3. Wychowawcze znaczenie "cnoty obdarowującej"
4. Podstawowe formy sprawności moralnych:
a. Roztropność jako cnota wprowadzająca w życie zasady ogólne i ideały, oraz sprawność moralna właściwej oceny rzeczywistości
b. Cnota uległości: zdolność przyjęcia rad i zaufanie doświadczeniu innych
c. Cnota męstwa jako cnota wychowująca uczucia popędliwe
d. Cnota umiarkowania jako sprawność wychowująca uczucia pożądliwe; dziedziny utrzymania życia i zdrowia
5. Wychowanie we wspólnocie małżeństwa i rodziny według cnót społecznych:
a. Religijność jako cześć i szacunek oddawany Bogu
b. Pietyzm jako zwracanie się z czcią wobec rodziców i ojczyzny
c. Szacunek jako poszanowanie dla osób piastujących godności
d. Cześć jako uznawanie wybitnych zalet jakiejś osoby
e. Posłuszeństwo jako właściwy stosunek wobec przełożonych
f. Prawdomówność jako uzgodnienie własnych słów i czynów z prawdą
g. Wdzięczność jako umiejętność odwzajemnienia się za okazane dobro
h. Uprzejmość jako życzliwość okazywana innym ludziom w czynach i słowach
i. Hojność jako umiejętne posługiwanie się dobrami zewnętrznymi
j. Nadprawność (epikeia) jako cnota wprowadzająca umiar w przestrzeganiu litery prawa
6. Rodzicielskie kształtowanie według cnót relacyjno-wychowawczych:
a. Długomyślność jako cnota dalekich zamierzeń
b. Cierpliwość jako cnota trwałego entuzjazmu
c. Wspaniałomyślność jako cnota szlachectwa inteligencji
d. Szczerość jako cnota prawdziwości bycia
e. Prawość jako cnota słuszności bycia
f. Wzruszenie osobowe jako cnota szlachectwa uczuć
g. Poczucie humoru jako cnota pogody ducha.
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne podające
- wykład konwersatoryjny
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
Metody dydaktyczne poszukujące
- obserwacji
Metody dydaktyczne w kształceniu online
- metody wymiany i dyskusji
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2023/24L: | W cyklu 2022/23L: | W cyklu 2021/22L: |
Kryteria oceniania
Szczegóły odnośnie do kryteriów i formy oceniania uzgadniane są ze studentami na pierwszym wykładzie w danym roku akademickim.
Metody sprawdzania efektów uczenia się:
- esej/prezentacja na temat wybranych sprawności moralnych na kanwie analizy wybranych tekstów i doświadczenia istotowo ludzkiego (np. być mądrym w relacji; zaufanie i zawierzenie siebie w rodzinie i małżeństwie; bycie roztropnym, zapobiegliwym, zaradnym w kontekście troski o wspólnotę małżeńską i rodzinę; przyjaźń, hojnośći prawdomówność w rodzinie; wdzięczność jako cnota relacyjna; cierpliwość i długomyślność; wstydliwość i czystość jako prerogatywa relacji podmiotowej w małżeństwie); U1, U2, K1, K2.
- kolokwium zaliczeniowe (rozmowa z wykładowcą) z ogólnej treści wykładów i lektury tekstów z zakresu antropologii i moralności małżeństwa i rodziny; W1, W2, U1, U2, U3, K1, K2.
Student może przystąpić do kolokwium zaliczeniowego, gdy był obecny na wykładach (dopuszcza się 2 nieobecności) oraz przedstawił przygotowany esej/prezentację.
Na ostateczną ocenę zaliczenia (1,0) składa się: ocena z eseju/prezentacji (0,5) oraz ocena z kolokwium (0,5).
Praktyki zawodowe
-
Literatura
Literatura obowiązkowa (podstawowa):
M. Mróz, Człowiek w dynamizmie cnoty, Toruń 2001.
J. Jaśtal, Natura cnoty. Problematyka emocji w neoarystotelesowskiej etyce cnót, Kraków 2009.
A. Andrzejuk, Uczucia i sprawności, Warszawa 2006.
M. Pokrywka, Antropologiczne podstawy moralności małżeństwa i rodziny, Lublin 2011.
I. Jazukiewicz, Pedeutologiczna teoria cnoty, Szczecin 2012.
J. Woroniecki, Katolicka etyka wychowawcza, t. 1-3, Lublin 2000.
D. Zalewski, Wychować człowieka szlachetnego, Lublin 2013.
M. Mróz, Człowiek w dynamizmie cnoty, Toruń 2001.
J. Gara, Pedagogiczne implikacje filozofii dialogu, Kraków 2008.
Literatura pomocnicza:
Arystoteles, Etyka nikomachejska, Warszawa 1996.
Tomasz z Akwinu, Traktat o cnotach, Kęty 2006.
D. Zalewski, Rodzina wobec kryzysu wartości, Lublin 2015.
P. Ricoeur, O sobie samym jako innym, Warszawa 2003.
N. Szutta, Czy istnieje coś, co zwiemy charakterem i cnotą, Lublin 2017.
J. F. Crosby, Zarys filozofii osoby,. Bycie sobą, Kraków 2007.
Anna A. Terruwe, Conrad W. Baars, Integracja psychiczna, Poznań 1989.
Anna A. Terruwe, Conrad W. Baars, Integracja emocjonalna. Jak uwierzyć, że jesteś kochany i potrafisz kochać, Poznań 2004.
Conrad Baars, Psychologia miłości i seksualności, Poznań 2004.
R. Spaemann, Osoby: o różnicy między czymś a kimś, Warszawa 2001.
K. Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1982.
K. Wojtyła, Osoba: podmiot i wspólnota, w: tenże, Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Lublin 1994, s. 371-414.
M. Buber, Ja i Ty, w: tenże, Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, Warszawa 1992.
J. Galarowicz, Kochać naprawdę, Kraków 2011.
M. Scheler, Istota i formy sympatii, Warszawa 1986.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: