Kostiumologia 1402-Kos-3Z-S1
UWAGA: zajęcia są uzupełnione o E-learning.
BLOK I, GENEZA I FUNKCJA KOSTIUMOLOGII: dotyczy funkcji i symboliki stroju jako komunikatu wizualnego od prehistorii do współczesności; kostiumologii jako dyscypliny naukowej; semantycznej i artystycznej funkcji ubioru w sztuce.
1. Przedmiot i zakres kostiumologii:
Definicja pojęcia stroju w perspektywie kulturoznawczej i antropologicznej / Strój jako komunikat / Strój jako nośnik treści dystynktywnych / Problem „mody”
2. Kostiumologia jako dyscyplina naukowa w rozwoju historycznym. Cele poznawcze kostiumologii jako dyscypliny naukowej. / Geneza naukowego zainteresowania strojem. / Przedmiot i źródła badań kostiumologicznych. / Rodzaje stylizacji ubioru w sztuce od starożytności.
3. Rola ubioru w sztuce od starożytności do współczesności:
Funkcja ubioru w sztuce jako środka ekspresji. / Artystyczna rola draperii od starożytności do końca średniowiecza. / Dekoracyjna funkcja szaty w sztuce.
BLOK II, STRÓJ – SYMBOLIKA I CEREMONIAŁ (całość w E-LEARNINGU): poświęcony jest roli i symbolice stroju w ceremoniale
1. Semantyka ubioru w sztuce sakralnej Kościoła Zachodniego: Symboliczne konteksty nagości w sztuce sakralnej. / Szata jako symbol łaski / Ubiór jako środek identyfikacji w sztuce sakralnej. / Ubiór jako atrybut w ikonografii męczenników i wyznawców. / Wybrane zagadnienia kanonu kostiumologicznego przedstawień Chrystusa. / Symbolika szaty w ikonografii Najświętszej Marii Panny.
2. Rola stroju w ceremoniale Kościoła Zachodniego:
Stroje liturgiczne. / Szaty pontyfikalne. / Stroje chórowe. / Habity zakonne – symbolika i charakterystyka
3. Rola stroju w ceremoniale władczym:
Stroje ceremonialne w Bizancjum. / Splendor Pomazańca – stroje ceremonialne na Zachodzie.
BLOK III, HISTORIA UBIORU: chronologiczny przegląd form, dekoracji, techniki wykonania i modusu noszenia ubiorów w starożytności (cywilizacje wschodnie i śródziemnomorskie) oraz w kulturze Europy łacińskiej (z uwzgl. wpływów wschodnich) od wczesnego średniowiecza do końca epoki nowożytnej.
1. Ubiory starożytnego Egiptu: Charakterystyka strojów w okresie Starego Państwa. / Przemiany w ubiorze elitarnym Średniego i Nowego Państwa. /
--- E-LEARNING - Kanon kostiumologiczny oraz insygnia faraona i królowej.
2. Ubiory starożytnego Wschodu oraz kultury egejskiej: Strój sumeryjski / babiloński / asyryjski --- W E-LEARNINGU / Ubiory na Krecie i w Mykenach. / Rekonstrukcja stroju i uzbrojenia z czasów wojny trojańskiej.
--- E-LEARNING --- case study: Biżuteria z grobów królewskich w Ur
3. Ubiory w starożytnej Grecji: Zagadnienia materiału i tkactwa. / Ubiór i fryzury archaiczne. / Militaria greckie od VII do IV w. p.n.e. --- W E-LEARNINGU / Ubiory epoki klasycznej. / Przemiany w konwencji stroju w okresie hellenistycznym.
--- E-LEARNING --- case study: Dama z Auxerre / Frasikleja
--- E-LEARNING --- case study: Peplos grecki
4. Ubiory starożytnego Rzymu: Kulturowa geneza, rozwój i formy togi rzymskiej. / Kanon kostiumologiczny wyobrażeń imperatora. / Charakterystyka militariów. / Ubiory kobiece ze szczególnym uwzględnieniem fryzur. / Przemiany stroju w okresie późnego cesarstwa i ich wpływ na kształtowanie kanonu kostiumologicznego Bizancjum.
---E-LEARNIG --- Militaria rzymskie
5. Bizancjum: charakterystyka ubiorów we wczesnym okresie Cesarstwa Bizantyjskiego do VI w. / Ubiory ceremonialne Bizancjum w średniowieczu.
6. Ubiory średniowiecza: Gatunki i zdobnictwo tkanin. / Ideał urody a kanon artystyczny / Ubiory wczesnego średniowiecza. / Forma i najważniejsze typy strojów XII- i XIII-wiecznych. / Moda dworska w Europie w XIV i XV wieku (Francja, Czechy). / Ubiory mieszczańskie w Europie Środkowej i Pn. w 2 poł. XV w. ---E-LEARNING / Zjawiska „przejściowe” przełomu XV i XVI wieku. / Odrębność śred. ubioru hiszpańskiego.
--- E-LEARNING --- case study: Kodeks Manesse
--- E-LEARNING --- case study: Bardzo Bogate Godzinki Księcia de Berry
--- E-LEARNIG --- stroje około 1400
7. Ubiory renesansowe: Ubiory w Italii do końca XVI wieku (ubiory mieszczańskie Florencji w 2 poł. XV wieku, ubiory dworów włoskich w 2 poł. XV w., ideał urody wieku XVI, stroje rzymskie i weneckie). / Ubiory mieszczańskie w Niemczech XVI w. / Moda dworu saskiego / Ubiory dworskie we Francji i Anglii w pierwszej połowie XVI w.
8. Ubiór dworski i reprezentacyjny w Europie pod wpływem mody hiszpańskiej w 2 połowie XVI i w początku XVII wieku: Moda dworu Habsburgów od czasów Karola V – charakterystyka kostiumologiczna i socjologiczna. / Anglia w 2 połowie XVI wieku – strój elżbietański. / Moda dworu Walezjuszy. / XVII-wieczne przemiany w stroju hiszpańskim za panowania Filipa IV.
--- E-LEARNIG - case study: MODA CZASÓW JAKOBIŃSKICH W ANGLII
9. „Płaszcz i szpada” – stroje francuskie od czasów regencji Marii Medici do końca panowania Ludwika XIV: Ewolucja ubioru dworskiego we Francji od około 1620 do początku XVIII wieku.
10. Formowanie się narodowego ubioru polskiego.
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne eksponujące
Metody dydaktyczne podające
- wykład problemowy
Metody dydaktyczne poszukujące
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Egzamin
Część pisemna (asynchroniczna - praca własna): analiza pojedynczego modelu odzieży oraz zbudowana wokół niego prezentacja ppt (15-20 slajdów) - NIE OBOWIĄZUJE W ROKU AKADEMICKIM 2022/2023
Część ustna: interpretacja przedstawionego na slajdach materiału ilustracyjnego od starożytności do pocz. XVIII w. (dzieła sztuki) pod kątem rozpoznania i omówienia ukazanego zespołu odzieży.
W y m a g a n i a:
1. Rozpoznanie czasu, regionu i środowiska społecznego, charakterystycznego dla stroju na danym wyobrażeniu.
2. Omówienie poszczególnych części składowych kostiumu, z zastosowaniem fachowej terminologii.
3. Charakterystyka genezy i historycznego znaczenia danej formy stroju jako świadectwa kultury materialnej.
Obowiązuje wiedza wg treści kształcenia (wykłady - w tym e-learning - i podana literatura).
Próg zaliczenia - 50 %
Ocena bardzo-dobra - 90-100 %
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
L I T E R A T U R A
P O D S T A W O W A:
A]. S T U D I A P R Z E K R O J O W E:]
Biedrońska-Słota B., Za modą przez wieki; ubiory z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, Warszawa 1999 [dostęp: BG UMK].
Boucher F., Historia mody: dzieje ubiorów od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, Warszawa 2003 (1. wyd. – fr., Flammarion 1965) [dostęp: BG UMK].
Glossarium Artis, München 1982.
Gutkowska-Rychlewska M., Historia ubiorów, Wrocław – Warszawa – Kraków 1968.
Thiel E., Geschichte des Kostüms. Die europäische Mode von den Anfängen bis zum Gegenwart, Berlin 2000 (1. wyd. Berlin 1963).
Turnau I., Moda i technika włókiennicza w Europie od XVI do XVIII wieku, Wrocław 1984.
Turnau I., Słownik ubiorów, Warszawa 1999.
B]. S T U D I A O G Ó L N E: Przydatność kostiumologii w badaniach naukowych; moda i antropologia ubioru
Bonfante L., Nudity as a Costume in Classical Art, American Journal of Archaeology, Vol. 93, No. 4 (Oct., 1989), s. 543-570 [dostęp: Jstor]
Jakubek-Raczkowska M., Raczkowski J. Kowalski T., Średniowieczne malowidła ścienne w kamienicach mieszczańskich Starego i Nowego Miasta Torunia, Toruń 2017, s. 60-71.
Ogonowska Agnieszka, Ubiór jednostki jako przedmiot interpretacji i badań interdyscyplinarnych. [w:] Komunikacja wizualna, red. Piotr Francuz, Warszawa 2012, s. 229-242 [dostęp: BG UMK]
Richards A. G., The Spirit of the Times Reflected in Costume Art, Fine Arts Journal, Vol. 35, No. 4 (Apr., 1917), s. 312-316 [dostęp: Jstor]
Sieradzka A., Kostiumologia polska jako nauka pomocnicza historii, (Nauki Pomocnicze Historii. Seria Nowa), Warszawa 2013 [dostęp online: http://pther.net/PDF/NPH/NPH%20SIeradzka%20Anna%20Kostiumologia.pdf)
Toussaint-Samat Maguelonne, Historia stroju, Warszawa 2011 [dostĘp BG UMK].
Żygulski Zdzisław Jr., Strój jako forma symboliczna, [w:] Ubiory w Polsce. Materiały III sesji Klubu Kostiumologii i Tkaniny..,. Warszawa 1992, s. 7-17 [dostęp BG UMK, BWSzP].
C.] S T U D I A S Z C Z E G Ó Ł O W E (wybór):
Barker A., Domestic Costumes of the Athenian Woman in the Fifth and Fourth Centuries B. C., American Journal of Archaeology, Vol. 26, No. 4 (1922), s. 410-425 [dostęp: Jstor].
Biedrońska-Słota B., Polski ubiór narodowy zwany kontuszowym: dzieje i przemiany opracowane na podstawie zachowanych ubiorów zabytkowych i ich części oraz w świetle źródeł ikonograficznych i literackich, Kraków 2005 [dostęp BG UMK].
Clark Ch., Costume Jewelry in Egypt in the XVIII Dynasty, The Metropolitan Museum of Art Bulletin New Series, Vol. 8, No. 5 (Jan., 1950), s. 154-156 [dostep: Jstor]
Ostasz W. , Perły wśród jedwabi, Prace Hist.-Arch. Rzeszów, t. 18 [dostęp online].
Roccos J., Back-Mantle and Peplos: The Special Costume of Greek Maidens in 4th - Century Funerary and Votive Reliefs, "Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens", t. 69, No. 2, s. 235-265 [dostęp: Jstor].
Roccos J., The Kanephoros and Her Festival Mantle in Greek Art, American Journal of Archaeology, Vol. 99, No. 4 (Oct., 1995), s. 641-666 [dostęp: Jstor].
Ubiory w Polsce. Materiały III sesji Klubu Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej przy Oddziale Warszawskim Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, październik 1992, red. A. Sieradzka, K. Turska, Warszawa 1994 [dostęp: BG UMK, BWSzP].
Turnau I., Ubiór narodowy w dawnej Rzeczpospolitej, Warszawa 1991 [dostęp: BG UMK].
_________________________________________
L I T E R A T U R A
U Z U P E Ł N I A J Ą C A:
1. A Cultural History of Dress and Fashion (wyd. ciągłe), od 2017. Opis publ: Blumsbery Publ.: https://www.bloomsbury.com/uk/a-cultural-history-of-dress-and-fashion-9781472557490/
2. Brooke I., English Costume of the Seventeenth Century, London 1977.
3. Geddes A.G., Rags and Riches: The Costume of Athenian Men in the Fifth Century, The Classical Quarterly, Vol. 37, No. 2 (1987), s. 307-331 [dostęp: Jstor].
4. Encyclopedia of Medieval Dress and Textiles of the British Isles 400-1450, ed. Gale R. Owen-Crocker et al., Boston 2012.
5. Gutkowska-Rychlewska M., Patynki z Pyrzyc na tle mody obuwia średniowiecznego, Rozprawy i sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, t. IX, Kraków 1967.
6. Gutkowska-Rychlewska M., Zabytkowy ubiór renesansowy z XVI wieku, "Rozprawy sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie", t. II, Kraków 1954.
7. Kania K., Kleidung im Mittelalter: Materialien - Konstruktion – Nähtechnik, Köln – Weimar – Wien 2010.
8. Patch D., A "Lower Egyptian" Costume: Its Origin, Development, and Meaning, Journal of the American Research Center in Egypt, Vol. 32 (1995), s. 93-116 [dostęp: Jstor].
9. Piltz E., Le costume officiel des dignitaires byzantins á l’epoque Paleologue, Uppsala 1994.
10. Ridgway B., Birds, Meniskoi, and Head Attributes in Archaic Greece, American Journal of Archaeology, Vol. 94, No. 4 (Oct., 1990), s. 583-612 [dostęp: Jstor].
11. Sawicka S., Stroje polskie z XVI wieku w rękopisie gandawskim, "BHS", 4 (1963).
12. Sieradzka A., Polskie średniowieczne hafty figuralne jako nieocenione źródło kostiumologiczne, [w:] Rzemiosło artystyczne. Materiały Sesji Oddziału Warszawskiego SHS, t. 2, pod red. Ryszarda Bobrowa, Warszawa 2001, s. 21-30.
13. Sieradzka A., Szlafrok gdańskiego uczonego i patrycjusza. O męskim ubiorze domowym drugiej połowy XVII wieku w świetle wybranej ikonografii portretowej, [w:] Florilegium Historicum Amicorum Munera. Profesorowi Krzysztofowi Maciejowi Kowalskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin przyjaciele, koledzy, uczniowie, Warszawa 2016.
14. Sieradzka A., Ikonografia jako źródło do badań nad odzieżą i akcesoriami ze skóry w średniowiecznej Polsce. Zarys problematyki, [w:] In gremio-in praxi. Studia nad średniowiecznym skórnictwem , Warszawa 2009.
15. Sronkova O., Die Mode der gotischen Frau, Prag 1954.
16. Sronkova O., Die Mode von der Renaissance bis zum Rokoko, Prag 1959.
17. Turska K., Ubiór dworski w Polsce w dobie pierwszych Jagiellonów, Wrocław 1987.
18. Warren L., Etruscan Dress as Historical Source: Some Problems and Examples, American Journal of Archaeology, Vol. 75, No. 3 (Jul., 1971), s. 277-284 [dostęp: Jstor].
19. Vermeule C., Greek, Etruscan, Roman Gold and Silver-I: Archaic to Hellenistic Gold, The Burlington Magazine, Vol. 112, No. 813 (Dec., 1970), s. 818-827 [dostęp: Jstor]
20. Żygulski Z. (jun.), Ze studiów nad Damą z gronostajem. Styl ubioru i węzły Leonarda, "BHS", 31/1 (1969).
21. Żygulski Z. (jun.), Somatyczne i semiotyczne uwarunkowania mody ubiorów, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 22 /1 (1974) s. 107-112.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: