Prowadzony w cyklach: 2022/23L, 2023/24L, 2024/25L

Kod ISCED: 0228

Punkty ECTS: 4

Język: polski

Organizowany przez: Wydział Sztuk Pięknych

Kultura wizualna XX-XXI w. 1402-KW-2Lka-S1

W ramach przedmiotu omawiane są podstawowe pojęcia związane z globalizacją kultury wizualnej i historii sztuki. Odwołania zarówno do teorii postkolonialnej (Edward Said, Homi Bhabha), jak i dekolonialnej opcji latynoamerykańskiej (Rodolfo Kusch, Walter Mignolo) i redefinicji postkolonii z perspektywy afrykańskiej (Achile Mbembe) posłużą do uwypuklenia specyfiki ikonosfery kontekstów półperyferyjnych. Celem zajęć jest zaprezentowanie i zbadanie rożnego typu relacji kulturowych zachodzących pomiędzy Europą a innymi częściami zglobalizowanego świata – cyrkulacji (Thomas da Costa Kaufmann), transferów kulturowych (Michael Werner i Michel Espagne) i tłumaczeń kulturowych (Homi Bhabha). Omawiany jest przede wszystkim rozwój kultury polskiej oraz wschodnioeuropejskiej w ujęciu globalnym. Odwołania do kontekstu latynoamerykańskiego i afrykańskiego stanowią paralelę do procesów kulturowych zachodzących w Europie Wschodniej i są z nimi porównywane (Piotr Piotrowski). Przywołanie teorii takich myślicieli jak Michel Foucault, Reinhardt Koselleck czy Noicolas Bourriaud i Néstor García Canclini służy redefinicji roli sztuki i kultury w kształtowaniu się współczesnych społeczeństw, ich relacji wobec historii (totalitaryzmy) i środowiska naturalnego (koncept antropocenu); ich odpowiedzi na wydarzenia polityczne (protesty w przestrzeni publicznej) i historyczne traumy (dyktatury, współczesne konflikty zbrojne). Omawiane są relacje i wzajemne inspiracje kultury wysokiej (sztuka i architektura), kultury popularnej (komiks, sztuka ludowa) i aktywizmów artystycznych (graffiti, plakaty, performance). Dzięki wykładom studenci powinni także umieć formułować i interpretować problemy badawcze współczesnej kultury wizualnej, a także charakteryzować działa kultury popularnej od strony ich formy artystycznej i krytycznie je interpretować.

Zajęciom towarzyszy materiał ilustracyjny. Pierwszych jedenaście zajęć jest przygotowana przez prowadzącego. W następnych czterech sesjach studenci prezentują̨ referaty na temat wybranych zagadnień i zjawisk kultury wizualnej. Problematyka pojawiająca się w referatach jest dodatkowo omawiana i uzupełniana przez prowadzącego. Zaliczenie przedmiotu wymaga od studentów obecności i aktywnego uczestnictwa w zajęciach i przygotowania oraz wygłoszenia referatu. Tematy referatów dotyczące przede wszystkim polskiej kultury wizualnej będą ustalane na początku semestru.

Szczegółowy plan zajęć:
1) East Art Map. Kultura Europy Wschodniej przed i po 1989 roku.
2) Kultura i Globalizacja. W stronę ujęcia globalnego sztuki polskiej.
3) Opcja dekolonialna. Resemantyzacja kulturowych matryc władzy w Ameryce Południowej.
4) Redefinicja postkolonii. Kultury Afryki w kontekście globalnym.
5) Szuka konceptualna a kultura wizualna.
6) Współczesne aktywizmy. Sztuka w przestrzeni publicznej.
7) Estetyka relacyjna i krytyka instytucji artystycznych.
8) Warstwy czasu. Kultura a historia. Sztuka jako reakcja na współczesne konflikty.
9) Kultura i pamięć. Sztuka publiczna i trauma.
10) Antropocen: kultura i ekologia. Sztuka zrównoważonego rozwoju.
11) Heterotopie. Utopie architektoniczne jako krytyka współczesnych społeczeństw.
12-15) Referaty przygotowane przez studentów dotyczące zagadnień i artystów pojawiających się na zajęciach.

W cyklu 2022/23L:

W ramach przedmiotu omawiane są podstawowe pojęcia związane z współczesną antropologią kultury, jak ikonosfera (w odniesieniu do refleksji Mieczysława Porębskiego), antropologiczne ujęcie obrazu (w odniesieniu do refleksji Hansa Beltinga), psychologicznych aspektów percepcji (w odniesieniu do teorii Rudolfa Arnheima). Na tle określonych przykładów kina XX i XXI wieku prezentowane są metody psychoanalitycznej interpretacji filmu wykorzystujące aparat pojęciowy Zygmunda Freuda i Jacquesa Lacana (np. interpretacje Slavoja Żiżka czy Laury Mulvey). Prezentowane są wybrane zagadnienia z historii kina, kina animowanego, fotografii i komiksu XX i XXI wieku. Omawiane są relacje i wzajemne inspiracje kultury wysokiej i kultury popularnej. Prezentowane są rozmaite przykłady ideologicznych nacisków na kulturę XX wieku, związane zarówno z funkcjonowaniem systemów totalitarnych (kino i fotografia III Rzeszy, socrealizm w kinie), jak i światopoglądu konserwatywnego (np. kodeks Haysa w kinie amerykańskim). Omawiane są także cywilizacyjne i technologiczne aspekty rozwoju kultury XX wieku, jak rozwój miast i wielkich metropolii, dynamika rozwoju transportu, rozwój technologicznego zaawansowania mediów i postępująca łatwość dostępu do nich.

Szczegółowy plan zajęć:
1. Pojęcie ikonosfery i wprowadzenie do zagadnień antropologii obrazu
2. Wybrane problemy z zakresu historii i teorii kina
3. Podstawowe pojęcia psychoanalizy w odniesieniu do kina. Część pierwsza: Lektura słynnych dzieł filmowych według Slavoja Žižka.
4. Podstawowe pojęcia psychoanalizy w odniesieniu do kina. Część druga: 5. Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne według Laury Mulvey
5. Wybrane zagadnienia z antropologii fotografii. Typy i zastosowania fotografii w XX wieku.
6. Antropologiczna historia twarzy według Hansa Beltinga.
7. Antropologia miasta. Metropolia jako miejsce narodzin nowoczesności.
8. Antropologia kapitalizmu. Artysta pomiędzy krytyką a współudziałem w kapitalistycznym obrocie towarów.
9. O stereotypach na temat tożsamości kulturowej i rasowej na przykładzie kultury i sztuki amerykańskiej od XIX do XXI wieku.
10. Zajęcia na temat wybranych zagadnień historii i teorii kina, kina animowanego, fotografii i komiksu.

W cyklu 2023/24L:

W cyklu 2024/25L:

Całkowity nakład pracy studenta

1. Godziny realizowane z udziałem nauczycieli: godziny kontaktowe: 30 - 1 pkt ECTS 2. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta, potrzebny do zaliczenia przedmiotu (zebranie materiałów, zapoznanie się z literaturą), przyswajanie i powtarzanie na bieżąco materiału z zajęć - 30 - 1 pkt ECTS 3. Konsultacje z prowadzącym: (15), czas wymagany do przygotowania referatu na uzgodniony z prowadzącym temat (45): 60 - 2 pkt ECTS Łącznie godzin: 120 - 4 pkt ECTS

Efekty uczenia się - wiedza

Student/ka: W1: Ma wiedzę o nurtach światowej sztuki i kultury popularnej oraz ich współczesnych interpretacjach (K_W05), W2: Potrafi interpretować zjawiska i problemy dzieł nowoczesnej i współczesnej kultury wizualnej (K_W11), W3: Orientuje się we współczesnym życiu kulturalnym regionu, kraju, Europy i świata (K_W14).

Efekty uczenia się - umiejętności

Student/ka: U1: Posiada umiejętność wyszukiwania i krytycznego zastosowania informacji na temat zjawisk współczesnej kultury wizualnej (K_U10), U2: Formułuje i interpretuje problemy badawcze współczesnej kultury wizualnej (kina, fotografii, dzieł kultury popularnej) (K_U02), U3: Na poziomie podstawowym prowadzi wstępną analizę i określa symboliczne treści dzieł kultury popularnej: (K_U06), U4: Charakteryzuje dzieło sztuki i dzieło kultury popularnej od strony formy artystycznej, krytycznie je analizuje i interpretuje (K_U07), U5: Potrafi merytorycznie argumentować i formułować wnioski z wykorzystaniem poglądów innych autorów w zakresie współczesnej kultury wizualnej (K_U08),

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

Student/ka: K1: Ma świadomość poziomu swej wiedzy i jej ewentualnych niedostatków, rozumie potrzebę ciągłego rozwoju naukowego (K_K01), K2: Posiada zrozumienie dla nowych idei społecznych i nowatorskich zjawisk we współczesnej kulturze wizualnej: (K_K05), K3: Czynnie uczestniczy w życiu kulturalnym i zna trendy współczesnej kultury wizualnej (K_K08).

Metody dydaktyczne

-wprowadzenie do zagadnień przedmiotu, określenie ram i kontekstów podejmowanych zagadnień, -prezentacja określonych w harmonogramie zajęć tematów i zagadnień z zastosowaniem prezentacji multimedialnych, - Przedstawianie i wstępne omawianie literatury przedmiotu, Przedmiot może być prowadzony w trybie tradycyjnym lub zdalny, za pomocą aplikacji MS Teams.

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład problemowy
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- opis
- wykład konwersatoryjny

Metody dydaktyczne poszukujące

- klasyczna metoda problemowa
- studium przypadku
- referatu

Metody dydaktyczne w kształceniu online

- metody służące prezentacji treści
- metody oparte na współpracy
- metody wymiany i dyskusji
- metody rozwijające refleksyjne myślenie

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Podstawowa wiedza z zakresu kultury wizualnej historii sztuki XX i XXI wieku; podstawowa wiedza z zakresu teorii widzenia; podstawowa wiedza z zakresu historii XX i XXI wieku.

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2023/24L:

Katarzyna Cytlak

W cyklu 2024/25L:

Katarzyna Cytlak

W cyklu 2022/23L:

Katarzyna Cytlak
Filip Pręgowski

Kryteria oceniania

Zajęcia kończą się egzaminem na ocenę w formie referatu przygotowanego samodzielnie i wygłoszonego przez studenta. Ocenie podlegać będzie strona merytoryczna referatu, kompletność ujęcia, strona wizualna oraz sposób zaprezentowania przez studenta. Przy wystawianiu oceny końcowej pod uwagę będzie również brana aktywność podczas zajęć. W razie wątpliwości co do ostatecznej oceny przewidziana jest indywidualna rozmowa ze studentem odnośnie problematyki poruszanej na zajęciach i w referacie. (W11, U1, K1, K5, U2, U6, U7, U8),

Kryteria oceny prezentacji: jakość merytoryczna, forma podania, zastosowanie materiału ilustracyjnego, dostosowanie się do wyznaczonego czasu.

W przypadku prowadzenia zajęć w trybie zdalnym, prezentacja może być przedstawiona przez studenta za pośrednictwem platformy MS Teams.

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

Literatura obowiązkowa:

Bourriaud, Nicolas. Estetyka relacyjna, tłum. Łukasz Białkowski. Kraków: MOCAK, 2012.
Chadwick Whitney. Kobiety, sztuka i społeczeństwo. Poznań: Rebis, 2015.
Davis, Heather i Etienne Turpin (wyd.) Art In the Anthropocene: Encounters Among Aesthetics, Politics, Environments and epistemologies. Londyn: Open Humanities Press, 2015.
Dziamski Grzegorz. Przełom konceptualny i jego wpływ na praktykę i teorię sztuki. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2010.
Fanon, Frantz. Czarna skóra, białe maski, tłum. Urszula Kropiwiec. Kraków: Karakter, 2020.
Foucault, Michel. Inne przestrzenie, tłum. Agnieszka Rejniak-Majewska, „Teksty Drugie” nr 6, 2005, 117-125.
Jedlińska, Eleonora. Sztuka po Holocauście. Łódź: Biblioteka „Tygla Kultury", 2001.
Koselleck, Reinhart. Warstwy czasu. Studia z metahistorii. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012.
Piotrowski, Piotr. Awangarda w cieniu Jałty. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1945-1989. Poznań: Wydawnictwo Rebis, 2005.
Piotrowski, Piotr. Globalne Ujęcie Sztuki Europy Wschodniej. Poznań: Rebis, 2018.
Potocka, Maria Anna (et all). Polityka w sztuce. MOCAK, Kraków, 2022.
Said, Edward W. Orientalizm, tłum. Monika Wyrwas-Wiśniewska. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2018.

Literatura uzupełniająca:

Belting, Hans, Jacob Birken m Andrea Buddensieg, i Peter Weibel (wyd.). Global Studies. Mapping Contemporary Art and Culture. Ostfildern i Karlsruhe: Hatje Canz Verlag i ZKM, 2011.
Hock, Beáta i Anu Allas, Globalizing East European Art Histories. Past and Present, Routledge, Londyn, 2018.
Gómez, Pedro Pablo i Walter Mignolo. Estéticas decoloniales. Bogotá: Universidad Distrital Francisco José de Caldas, 2012. https://adelajusic.files.wordpress.com/2012/10/decolonial-aesthetics.pdf.
Groys, Boris. “The Contemporary Condition: Postmodernity, Post-Socialism, Postcolonialism”. W: Former West: Art and the Contemporary after 1989, wyd. przez Maria Hlavajova i Simon Sheikh, 37-46. Utrecht, Cambridge, MA i Londyn: BAK - basis voor actuele kunst i The MIT Press, 2016.
IRWIN (wyd.). East Art Map - Contemporary Art and Eastern Europe. Cambridge, MA i Londyn: Afterall Books i MIT Press, 2006.
Jaworska, Agnieszka. Pomarańczowa Alternatywa. Toruń: Adam Marszałek, 2012.
Kutyła, Juilian i Patryk Walaszkowski (red.). Pawlenski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015.
Leszkowicz, Paweł. Art Pride. Polska sztuka gejowska. Warszawa: Abiekt.pl, 2010.
Lipska, Magda (red.). Niepodległe. Kobiety a dyskurs narodowy. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Warszawa, 2018.
Markowska, Anna (wyd.). Sustainable art Facing the need for regeneration, responsibility and relations. Wydawnictwo Tako, 2016.
Mignolo, Walter. “Reconstitución epistémica/estética: la aesthesis decolonial una década después”, Calle 14 revista de investigación en el campo del arte, vol. 14, nr 25 (2019) 14-32, DOI: https://doi.org/10.14483/21450706.14132.
Nash, Mark (wyd.). Red Africa. Affective Communities and the Cold War. Londyn: Black Dog Publishing, 2016.
Osborne, Peter. The Postconceptuala Condition. Londyn i Nowy Jork:Verso Books, 2018.
Pedrosa, Adriano i Tomás Toledo. Afro-Atlantic Histories. São Paulo: Museu de Arte de São Paulo and Instituto Tomie Ohtake, 2018.
Pejić, Bojana, „Proletarians of All Countries, Who Washes Your Socks? Equality, Dominance and Difference in Eastern European Art”. W: Gender Check: Femininity and Masculinity in the Art of Eastern Europe, wyd. Przez Morawińska, Agnieszka i Marte, Boris, 19-29. Kolonia: Walther König, 2009.
Pejić, Bojana i David Elliott. After the Wall: Art and Culture in Post-Communist Europe. Stockholm: Moderna Museet, 2000.
Piotrowski, Piotr. “Writing on Art after 1989.” W: The Global Contemporary and the Rise of New Art Worlds, wyd. przez Hans Belting, Andrea Buddensieg i Peter Weibel, 202-207. Cambridge MA i Londyn: The MIT Press, 2013.
Sikora, Patrycja. Krytyka instytucjonalna w Polsce w latach 2000–2010, Wrocław: BWA, 2015.
Young, James E. The Texture of Memory: Holocaust Memorials and Meaning. New Haven: Yale University Press, 1993.

W cyklu 2022/23L:

Literatura obowiązkowa

* Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów, (opr.) Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Łukasz Zaremba, Warszawa 2012 (fragmenty),
* Barthes Roland, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, Poznań 2008 (fragmenty),
* Belting Hans, Antropologia obrazu, Szkice do nauki o obrazie (tłum.) M. Bryl, Kraków 2012 (fragmenty),
* Beaty Bart, Komiks kontra sztuka (tłum.) A. Kaczmarek i M. Cieślik, Warszawa 2013,
* hooks bell, Teoria feministyczna. Od marginesu do centrum, (tłum.) E Majewska, Warszawa 2013 (fragmenty),
* Mulvey Laura, Do utraty wzroku. Wybór tekstów, (tłum.) Jolanta Mach et. al., Warszawa 2010 (fragmenty),
* Płażewski Jerzy, Historia filmu 1895-2005, Warszawa 2005 (fragmenty),
* Porębski Mieczysław, Ikonosfera, Warszawa 1972 (fragmenty),
* Sikora Sławomir, Fotografia. Między dokumentem a symbolem, Warszawa 2004 (fragmenty),
* Sitkiewicz Paweł, Małe wielkie kino : film animowany od narodzin do końca okresu klasycznego, Gdańsk 2009 (fragmenty),
* Sontag Susan, O fotografii (tłum.) S. Magala, Kraków 2009 (fragmenty),
* Żiżek Slavoj, Lacrimae Rerum. Kieślowski, Hitchcock, Tarkowski, Lynch (tłum.) Grzegorz Jankowicz, Warszawa 2011 (fragmenty).

Literatura uzupełniająca

(red.) Boguni-Borowska Małgorzata, Sztompka Piotr, Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, Kraków 2012 (fragmenty),
(red.) Ferenc Tomasz, Krzysztof Makowski, Przestrzenie fotografii. Antologia tekstów, Łódź 2005 (fragmenty),
* Ferro Marc, Kino i historia, (tłum.) T. Falkowski, Warszawa 2011,
* Helman Alicja, O dziele filmowym, Materiał, technika, struktura, Kraków 1970 (fragmenty),
* Hopfinger Maryla, Nowe Media w komunikacji społecznej XX wieku, Warszawa 2002 (fragmenty)
* (red.) Kurz Iwona, Film i historia. Antologia, Warszawa 2008 (fragmenty),
* Manvell Richard, Film (tłum.) I. Nomańczukowa, Warszawa 1960 (fragmenty),
* Płażewski Jerzy, Język filmu, Warszawa 2008 (fragmenty),
* Sitkiewicz Paweł, Miki i myszy : Walt Disney i film rysunkowy w przedwojennej Polsce, Gdańsk 2012 (fragmenty),
* Sitkiewicz Paweł, Polska szkoła animacji, Gdańsk 2011 (fragmenty),
* Swoboda Tomasz, Historie oka, Gdańsk 2010 (fragmenty),
* Toeplitz Krzysztof Teodor, Sztuka komiksu, Warszawa 1985 (fragmenty),
* Wojnicka Joanna, Katafiasz Olga, Słownik wiedzy o filmie, Warszawa 2009 (fragmenty),

W cyklu 2023/24L:

Literatura obowiązkowa

Literatura uzupełniająca

W cyklu 2024/25L:

Literatura obowiązkowa

Literatura uzupełniająca

Uwagi

W cyklu 2022/23L:

Zarówno zajęcia jak i dwuetapowy egzamin mogą odbywać się w formie zdalnej za pośrednictwem platform do nauki zdalnej.

W cyklu 2023/24L:

Zarówno zajęcia jak i dwuetapowy egzamin mogą odbywać się w formie zdalnej za pośrednictwem platform do nauki zdalnej.

W cyklu 2024/25L:

Zarówno zajęcia jak i dwuetapowy egzamin mogą odbywać się w formie zdalnej za pośrednictwem platform do nauki zdalnej.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1402-KW-2Lka-S1 w USOSweb