Podstawy konserwacji tkanin zabytkowych 1402-KTZ-5Z-SJ

Przedmiot ma na celu zapoznanie uczestników wykładów z podstawowymi zagadnieniami z zakresu nazewnictwa związanego z tkaniną, technikami wykonania tkanin oraz z problematyką konserwacji tkanin zabytkowych. Umiejętność identyfikowania splotów tkackich i technik zdobniczych oraz umiejętność posługiwania się właściwym słownictwem jest nieodzowna w procesie konserwacji tekstyliów zabytkowych. Prezentowana tematyka służy omówieniu kluczowych problemów, takich jak mechanizmy niszczenia tkanin (niewłaściwe przechowywanie, starzenie się materiałów; działanie światła UV, IR; zmiany temperatury i wilgotności powietrza; zanieczyszczenie pochodzące z powietrza; grzyby i bakterie; owady; niewłaściwe naprawy), określenie celu konserwacji oraz wyboru najkorzystniejszych zabiegów konserwatorskich eliminujących szkodliwe czynniki niekorzystnie wpływające na stan zachowania obiektu, zabezpieczających zabytek przed dalszą destrukcją oraz przygotowujących go do właściwego przechowywania i ekspozycji.

Całkowity nakład pracy studenta

godziny kontaktowe 60 (15 wykład+ 45 ćwiczenia) godziny niekontaktowe 60 w tym przygotowanie do zajęć, przygotowanie do egzaminu Łącznie 120 godz (4ECTS)

Efekty uczenia się - wiedza

W1: posiada podstawową wiedzę do formułowania i rozwiązywania zagadnień związanych z tworzeniem projektu konserwatorskiego dotyczącego konserwacji i restauracji tkanin zabytkowych (K_W01); W2: wykazuje głębokie zrozumienie wzajemnych relacji pomiędzy teoretycznymi i praktycznymi aspektami studiów obejmujących tematykę konserwacji tkanin zabytkowych, a także potrafi wykorzystywać tę wiedzę dla dla tworzenia projektu konserwatorskiego dla obiektów tekstylnych ( K_W02); W3: posiada podstawową wiedzę teoretyczną i praktyczną wiążącą się ze specyfiką oraz metodyką działań i zabiegów konserwatorskich przeprowadzanych na tkaninach zabytkowych (K_W03); W4: zna mechanizmy oddziaływania fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników środowiskowych na materię dzieł sztuki i zabytków objętych zajęciami (K_W04); W5: posiada wiedzę w zakresie materiałoznawstwa substancji w omawianej grupie zabytków tekstylnych oraz wykorzystywanych materiałów konserwatorskich (K_W05); W6: zna podstawy fotografii i technik dokumentacji tej grupy zabytków, badań i procesów konserwatorskich - restauratorskich (K_W12); W7: ma konieczną wiedzę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy wymaganej podczas przeprowadzania zabiegów konserwatorskich (K_W13).

Efekty uczenia się - umiejętności

U1: umie przeprowadzić rozpoznanie stanu zachowania wybranych zabytków tekstylnych (makaty, ornaty, sztandary, nakrycia głowy, i in.) określić przyczyny zniszczeń i sformułować program prac badawczych oraz konserwatorskich i restauratorskich uwzględniając specyfikę tych zabytków (K_U01); U2: potrafi określić, rozpoznać i opisać budowę techniczną tkanin zabytkowych z uwzględnieniem oryginału i warstw wtórnych tych zabytków (K_U02); U3: potrafi określać główne i szczegółowe cele służące realizacji zadania konserwatorskiego z uwzględnieniem kontekstu kulturowego dzieła sztuki/ zabytku i zasad etyki konserwatorskiej obowiązującej w danym kręgu kulturowym (K_U03); U4: posiada umiejętność wykonywania podstawowych zabiegów konserwatorskich i restauratorskich przewidzianych projektem dla zbytków tekstylnych (K_U05); U5: posiada umiejętność opracowania dokumentacji konserwatorskiej (K_U09); U6: potrafi samodzielnie podejmować decyzje dotyczące projektowania i realizacji przydzielonych w trakcie zajęć prac konserwatorskich (K_U16); U7: ma umiejętności językowe z zakresu specjalistycznego słownictwa w wykładanym zakresie (K_U19).

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

K1: ma świadomość znaczenia wartości (artystycznej, historycznej, emocjonalnej itd.) dzieł sztuki i zabytków tekstylnych, ich nieodtwarzalności i obowiązku ich respektowania w procesie konserwacji-restauracji (K_K01); K2: ma świadomość znaczenia profesjonalizmu i konieczności przestrzegania zasad etyki zawodowej e działaniach konserwatorskich - restauratorskich (K_K02); K3: ma świadomość i rozumie aspekty i skutki (także dalekosiężne) działań konserwatorskich, ich wpływ na zabytek i środowisko naturalne oraz świadomość związanej z tym odpowiedzialności za podejmowane decyzje (K_K03); K4: zna ograniczenia własnej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę dalszego kształcenia oraz potrzebę włączania specjalistów z innych dziedzin do rozwiązywania szczególnie złożonych zagadnień konserwatorskich tkanin zabytkowych (K_K05); K5: rozumie potrzebę popularyzacji wiedzy, idei i zasad ochrony dziedzictwa kulturowego zabytków pochodzących z różnych okresów czasu oraz kręgów kulturowych (K_K07); K6: rozumie doniosłe znaczenie kształtowania estetyki dzieła jako wyniku prac konserwatorsko-restauratorskich przeprowadzanych przy zabytkach tekstylnych (K_K08).

Metody dydaktyczne

Praktyczne ćwiczenia w realizacji zabiegów konserwatorsko-restauratorskich wykonywane indywidualnie i zespołowo; dyskusje inicjujące i podsumowujące przeprowadzone działania konserwatorsko-restauratorskie.

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- opis
- opowiadanie

Metody dydaktyczne poszukujące

- studium przypadku
- ćwiczeniowa
- projektu
- sytuacyjna

Metody dydaktyczne w kształceniu online

- metody rozwijające refleksyjne myślenie
- metody służące prezentacji treści
- metody odnoszące się do autentycznych lub fikcyjnych sytuacji
- metody wymiany i dyskusji

Koordynatorzy przedmiotu

Katarzyna Zapolska

Kryteria oceniania

Zaliczenie:
100% obecność na zajęciach (nieobecność usprawiedliwiona zwolnieniem lekarskim).

WYKŁAD
Egzamin pisemny w formie testu z pytaniami zamkniętymi i otwartymi.
100%-95% - bardzo dobry
94% - 88% - dobry+
87%-78% - dobry
77%-70% - dostateczny+
69%-51% - dostateczny
50%-0% - niedostateczny

ĆWICZENIA
zaliczenie na ocenę na podstawie wykonanych zadań:
haftu, próbki tkaniny o splocie płóciennym, ściegów przydatnych w konserwacji tkanin, wzmocnienia osłabionej tkaniny i zabezpieczenia krawędzi ubytku na atrapie z surówki bawełnianej, prac konserwatorskich-restauratorskich przy tekstylnym obiekcie zabytkowym, a także dokumentacji konserwatorskiej z powierzonego etapu prac.
Ocenie podlega jakość koncepcji, nowatorstwa i oryginalności pomysłu oraz chęć podnoszenia własnych kwalifikacji (K5), umiejętności formułowania idei na poziomie koncepcji (W1, U1, U3, K1) , jakość artystyczna, poziom oryginalnych rozwiązań powierzonych zadań (K3), estetyka pracy (K8), właściwy dobór i zastosowanie materiałów i technik (W2, W4-W5, U2), staranność wykonania zadania, poziom umiejętności (U5, K2), wykorzystania materiałów i narzędzi oraz technologii warsztatu (W3), tempo pracy, organizacja warsztatu pracy (W8), umiejętność prowadzenia dyskusji przy użyciu specjalistycznej terminologii (U10, K7), samodzielność w pracy (U8), poziom umiejętności opracowania dokumentacji opisowej (U7)oraz wykonania dokumentacji fotograficznej (W7).

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

LITERATURA PODSTAWOWA

Abdel-Kareem Omar, „Textile Conservation. Past, Prezent and Future”, Advanced Research in Conservation Science, 2021, Vol. 2, Issue 2, 1-15; https://arcs.journals.ekb.eg/article_211127_ea3c86d47f6dc75fed9262c93f35ea3c.pdf

Czuczko J., Jutrzenka-Supryn D., Zapolska K., „Niezauważony „detal” wystroju. Projekt konserwacji-restauracji żakardowych tkanin ściennych z mieszczańskiej willi z początku XX wieku”, Problemy muzeów związane z zachowaniem i konserwacją zbiorów. VIII Międzynarodowa Konferencja Konserwatorska Szreniawa, 10-12 października 2018, Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie 2019, s. 119-137.

Éri István, Judit B. Perjés, Katalin E. Nagy, Márta Kissné Bendefy, Petronella Mravik Kovács, Enikő Sipos, eds., Conserving Textiles. Studies in Honour of Ágnes Timár-Balázsy, ICCROM Conservation Studies, Vol. 7, Rome: International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property (ICCROM) 2009

Faryś Przemysław Krystian, Jedwabne tkaniny odzieżowe 1700-1800 Francja Anglia Włochy. Produkcja wzornictwo handel, Poznań 2021: Wydawnictwo Naukowe FNCE, 83-93.

Jerzy Holc, „Konserwacja chińskiego jedwabnego bucika Marysieńki Sobieskiej z Muzeum Okręgowego w Tarnowie”, w: Tkaniny orientalne w Polsce – gust czy tradycja?, red. Beata Biedrońska-Słota, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2011, 233-238

Janaway R., Wyeth P., Scientific Analysis of Ancient and Historic Textiles: Informing Preservation, Display and Interpretation, London: Archetype Publications 2005.

Lee Kyushik, Jaeeun Yu, Hyoungjin Kim, Kungnip Munhwajae Yŏn’guso, Conservation of Paper and Textiles, Daejeon (Korea): National Research Institute of Cultural Heritage 2011, 113-131.

Michałowska M., Leksykon włókiennictwa, Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań I Dokumentacji Zabytków w Warszawie 2006. (wybrane zagadnienia związane z tematyką zajęć)

Potocka A., „Dublowanie jedwabnych obiektów zabytkowych na podłoża syntetyczne z użyciem klejów akrylowych”, Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 2002.

Tímár-Balázsy Á., Chemical Principles of Textile Conservation, Oxford: Butterworth-Heinemann 1998.

Zapolska K., „Konserwacja barokowego ornatu białego z kościoła p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Szczepana Męczennika w Choroszczy”, Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego, 2015, z. 21, s. 147-166.

Zapolska K., „Problematyka integralności historycznych napraw z integralną materią tkanin zabytkowych na przykładzie osiemnastowiecznych ornatów z parafii p.w. Św. Jana Chrzciciela i Św. Szczepana Męczennika w Choroszczy – projekt konserwacji-restauracji”, w: Zabytek – odkrywanie tajemnic. Problematyka badań i konserwacji, Seria wydawnicza Konserwacja: Nauka i Sztuka, T. 2, Dzieła sztuki: konserwacja i badania, J. Olszewska-Świetlik, red., Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2021, 236-265.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

Ahmed Harby E., “A new approach to the conservation of metallic embroidery threads in historic textiles objects from private collections”, International Journal of Conservation Science, 2014, Vol. 5, Issue 1, s. 21-34.

Belli R., Miotello A., Mosaner P., Toniutti L., “Laser cleaning of artificially aged textiles”, Applied Physics A: Materials Science & Processing, 2006, Vol. 83, s. 651-655.

Chruszczyńska Jadwiga, Ewa Orlińska-Mianowska, Tkaniny dekoracyjne. Przewodnik dla kolekcjonerów, Warszawa: Arkady 2009, 12-43.

Djordjević D., Smelcerović M., Urošević S., Djordjević S., “Textile protection through conservation and restoration”, Zastita Materijala, 2017, Vol. 58, No. 1, s. 94-99.

Kozielec T., Zapolska K., Identyfikacja włókien dla celów konserwatorskich. Cz. 5. Włókna celulozy i jej chemiczne modyfikacje: bawełna, bawełna marceryzowana, wiskoza, fibra/ Identification of Fibres for Conservation Purposes. Part 5. Cellulose fibres and its chemical modifications: Cotton, mercerized cotton, viscose, vulcanized fibre, Przegląd Papierniczy 76 (7) 2020: 397-406.

Lee Kyushik, Jaeeun Yu, Hyoungjin Kim, Kungnip Munhwajae Yŏn’guso, Conservation of Paper and Textiles, Daejeon (Korea): National Research Institute of Cultural Heritage 2011, 133-175 i 177-191.

Lord A., Sutcliffe H., “Combining cold lining and solvent reactivation for the treatment of an embroidered silk picture: A case study”, The Conservator, 2000, Vol. 24, No. 1, s. 89-95.

O’Connor S., Brooks M. M., X-Radiography of Textiles, Dress and Related Objects, Amsterdam: Elsevier/ Butterworth-Heinemann 2007.

Ogden S., Frisina A., „Storage for Textiles”, A paper presented at a conference on museum storage for the Midwest Regional Conservation Group, November 2004.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1402-KTZ-5Z-SJ w USOSweb