Historyczna stolarka architektoniczna, pokrycia dachowe i elementy wykończenia wnętrz i ich problematyka konserwatorska 1402-II-HSA-P

Poszczególne wykłady dotyczą następujących tematów:
1. Pokrycia dachów.
Kształty dachów. Krycie słomą. Pokrycia drewniane (gonty i ich produkcja, dranice, szkudły i wiórek białostocki). Krycie dachówkami (mnich-mniszka, karpiówka, esówka), Naroża (gąsiory) i kosze. Obróbki blaszane. Dachówka klasztorna. Dachówki zakładkowe. Złe pokrycia. Pokrycia kamienne: łupak – krycie angielskie, francuskie i niemieckie. Krycia blachą (rąbki stojące i leżące, zwoje), krycie papą. Wentylacja strychów. Rynny i rury spustowe. Problemy krycia historycznego a współczesnego nie odpowiadające zabytkom.
2. Stolarka (okien, witryn i drzwi).
Elementy i podział okien. Nadproża. Typy konstrukcyjne okien. Krzyże okienne właściwe i pozorne. Typy oszklenia w ołowiu i na kit. Okiennice i żaluzje. Kolorystyka okien i okna iluzjonistyczne (malowane). Okucia. Znaczenie stolarki okiennej dla kompozycji architektonicznej. Witryny (okna wystawowe) sklepowe. Problematyka konserwatorska. Elementy i podziały drzwi. Konstrukcje drzwi: biegunowych, deskowych oraz ramowo-płycinowych. Systemy dekoracyjne dla poszczególnych typów drzwi. Charakterystyka rozwiązań stylistycznych. Problematyka konserwatorska.
3. Schody oraz posadzki i podłogi.
Elementy schodów i systematyka ich układów przestrzennych. Zastosowanie poszczególnych typów schodów w architekturze. Konstrukcje schodów prostych i zabiegowych. Konstrukcje schodów kręconych. Bariery (balustrady) i poręcze. Posadzki ceramiczne i kamienne (w tym marmury pospolite i posadzki szwedzkie). Podłogi deskowe i deskowo-fryzowe. Parkiet z klepek pojedynczych. Parkiety taflowe pełne i fornirowane.
4. Typy urządzeń grzewczych od średniowiecza do XIX wieku.
Urządzenia grzewcze od XII do XIX wieku w Europie. Typologia.
O urządzeniach grzewczych w dworach szlacheckich, pałacach, austeriach etc. Wskazane są sposoby projektowania urządzeń grzewczych w różnych typach budowli na terenie Polski. Zwrócona jest uwaga na oznakowaniu ich na planach architektonicznych i technicznych. Problemy rekonstrukcji zabytkowych pieców we wnętrzach muzealnych w Polsce. Zapoznanie studentów ze współczesnymi sposobami inwentaryzowania zachowanych substancji zabytkowych różnorodnych systemów instalacji grzewczych przed przystąpieniem do prac konserwatorskich i rekonstrukcyjnych.
5. Sztukaterie.
Ogólne wiadomości o sztukateriach: pojęcia, definicje, typy sztukaterii, układy kompozycyjne. Materiały do robót sztukatorskich: spoiwa, kruszywa, dodatki modyfikujące. Wykonywanie robót ciągnionych wzorniki (szablony) do robót ciągnionych: technologiczne zasady robót ciągnionych. Wykonanie form sztukatorskich: materiały na formy (silikonowe, klinowe, stracone), zdejmowanie form z obiektów istniejących. Wykonywanie odlewów: obróbka świeżych odlewów. Montaż sztukaterii: obróbka i mocowanie sztukaterii, ręczne formowanie sztukaterii w świeżych zaprawach. Naprawa i konserwacja sztukaterii.
6. Intarsje.
Wykład poświęcony historii i technice intarsji ilustrują materiały fotograficzne
i rysunkowe dokumentacji konserwatorskiej prac przy osiemnastowiecznych intarsjowanych drzwiach z ratusza Staromiejskiego w Toruniu. Wykład zawiera prezentacje metod inwentaryzacji pomiarowo-rysunkowej tego typu obiektów, omówienie stanu zachowania zabytkowych intarsji, a także wskazówki dotyczące ustalenia przyczyn zniszczeń. W podsumowaniu wykładowca dzieli się swoimi doświadczeniami konserwatorskimi pokazując przykłady wykonanych prac oraz określając zasady profilaktyki przy obiektach dekorowanych techniką intarsji.

W cyklu 2022/23:

j.w.

W cyklu 2023/24:

j.w.

W cyklu 2024/25:

j.w.

Całkowity nakład pracy studenta

1. Godziny realizowany z udziałem nauczyciela (godziny kontaktowe wykładu, przewidziane w programie): 29 2. Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta, konieczny do zaliczenia przedmiotu (przygotowanie i uzupełnienie notatek; zebranie, przeanalizowanie i przyswojenie treści podanej literatury, zebranie materiału ilustracyjnego, koniecznego do nauki przedmiotu): 16 3. Czas, wymagany do przygotowania się do zaliczenia (przyswojenie materiału ilustracyjnego, definicji, powtórka zagadnień problemowych): 15

Efekty uczenia się - wiedza

EK_W03 - student ma pogłębioną wiedzę o dawnych technikach budowlanych występujących w zabytkach oraz ich problematyce konserwatorskiej.

Efekty uczenia się - umiejętności

EK_U01 - student potrafi dokonać rozpoznania rozwiązań historycznych i współczesnych występujących w zabytku celem ochrony tych pierwotnych. EK-U05 - student potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę do przygotowania wytyczne i zalecenia do programu konserwatorskiego dla różnych typów elementów i detali architektonicznych.

Efekty uczenia się - kompetencje społeczne

EK_K02 - student w działaniach konserwatorskich i restauratorskich kieruje się szacunkiem wobec dziedzictwa historycznego (w tym architektonicznego) i różnorodności kulturowej, starając się zachować indywidualny charakter każdego zabytku. EK_U06 -student jest przygotowany do skutecznego uzasadnienia inwestorowi poszanowania wartości dawnej architektury oraz ukierunkowania na budowie działań wykonawców do stosowania dawnych technik budowlanych.

Metody dydaktyczne

Zajęcia prowadzone są jako wykład informacyjny, uporządkowany w układzie tematycznym. Wykładowi towarzyszy prezentacja multimedialna.

Metody dydaktyczne eksponujące

- pokaz

Metody dydaktyczne podające

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

Rodzaj przedmiotu

przedmiot obligatoryjny

Wymagania wstępne

Podstawowa wiedza o historycznych stolarce architektonicznej, pokryciach dachowych i elementach wykończenia wnętrz.

Koordynatorzy przedmiotu

Ulrich Schaaf

Kryteria oceniania

Kolokwium uwzględniające wszystkie wszystkie przedmioty składające się na moduł kształcenia.

Praktyki zawodowe

brak

Literatura

Podręczniki
- Kopkowicz F., Ciesielstwo polskie, Warszawa 1959.
- Mączeński Z., Poradnik budowlany dla architektów, Warszawa 1953.

Budownictwo kamienne
- Czeżowski A., Obróbka kamienia, Kraków 1955.
- Fleszerowa R., Kardymiczowa I., Koziński W., Kamień w służbie człowieka, Warszawa 1956.
- Jarmontowicz A., Krzywobłocka-Laurów R., Lehman J., Piaskowiec w zabytkowej architekturze i rzeźbie, Bibl. Tow. Opieki nad Zabytkami, Warszawa 1994.
- Kamieński M., Rozmieszczenie najważniejszych kamieni budowlanych w Polsce, Warszawa 1952.
- Kowalczewski S., Marmury kieleckie dawniej i dziś, Kielce 1934.
- Sygietyńska W., Kamień w architekturze Warszawy, Warszawa 1970.
- Tatarkiewicz W., Czarny marmur w Krakowie [w:] O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura i rzeźba, Warszawa 1966, s. 347-399.
- Tyrowicz T., Kamieniarstwo, Warszawa 1952.
- Walendowski H., Posadzki szwedzkie w XVI-XVIII wieku w Poznaniu, Kronika miasta Poznania, t. 62 (1994), nr 3-4, s. 427-436.
- Weber-Kozińska M., Kamieniarka w Polsce w okresie renesansu. Główne etapy rozwojowe w historii naszego kamieniarstwa, „Architektura”, R.1954, nr 1, s. 13-19.
- Weber-Kozińska M., Z problematyki historii kamieniarstwa w Polsce, KAU, T. III, 1958, s. 61-84.
- Wiklendt J., Piaskowiec gotlandzki w zabytkach Torunia, Chełmży i Chełmna, [w:] Chemia w konserwacji zabytków: materiały z II Ogólnopolskiego Zjazdu Chemików Konserwatorów: Toruń-Bachotek, wrzesień 1981, red. B. Pokorska, Warszawa 1982, s. 171-175.
- Woźniak P.P., Skały Szwecji i ich eksploatacja, [w:] Kamienie szwedzkie
w kulturze i sztuce Pomorza, Król D., [et al.], Gdańsk 2004, s. 7-22.

Budownictwo drewniane
- Ciołek G., Dach w budownictwie wiejskim, „Polska Sztuka Ludowa”, t. 1, 1947, s. 45-49 oraz t. 2, 1948, s. 12-19.
- Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, t. 1-2, Warszawa 1907-1909.

Roboty wykończeniowe
- Buczkowski K., Płytki posadzki z XIII wieku w kościele oo. Dominikanów
w Krakowie, BHSiK, R. VII, 1939, nr 2, s. 197-200.
- Frycz J., Oszklenie nowożytne, „Szkło i ceramika”, R. 1972, nr 12, s. 374-379.
- Mellin K., Intarsje toruńskie w zbiorach Muzeum w Toruniu, Toruń 1956.
- Roguska J., Przejazdy bramne i klatki schodowe kamienic warszawskich w 2 połowie XIX i na początku XX wieku, KAU, T. XXIII, 1978, z. 1-2, s. 71-92.
- Tajchman J., Stolarka okienna Zamku Królewskiego w Warszawie, KAU, T. XIX, 1974, z. 4, s. 263-291.
- Tajchman J., Stolarka okienna w Polsce. Rozwój i problematyka konserwatorska, BMiOZ, seria C, Studia i materiały, t. 5, 1990.
- Tajchman J., Stolarka okienna, Słownik Terminologiczny Architektury, ODZ, Warszawa 1993, ss. X/32.
- Tajchman J., Chrońmy dawne okna (nowe nie tylko niszczą kompozycję elewacji, ale przede wszystkim nasze zdrowie), [w:] Aedifico et Conservo – dodatek do „Spotkania z Zabytkami”, Warszawa, 2010 nr 11/12, s. 16-30.
- Tajchman J., Drewniane drzwi zabytkowe na terenie Polski (Systematyka
i problematyka konserwatorska), „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 1991, t. XLIV, nr 4 (175), s. 269-277.
- Tajchman J., Dachy gontowe - uroki drewnianych kościołów [w:] Ecclesia 2008, Nr 1, s. 42-47.
- Tajchman J., Unikatowe elementy wnętrza barokowego w gotyckim kościele w Przecznie (podłoga fryzowa w jodełkę, pułap ramowo – płycinowy). Wiadomości Konserwatorskie Nr 52, Kraków 2017.
- Walendowski H., Posadzki Szwedzkie z XVI-XVIII wieku w Poznaniu, [w:] Kroniki Miasta Poznania, nr 34, Poznań 1994.
- Wolski Z., Roboty podłogowe i okładzinowe. Technologia, Warszawa 1988.
- Wolski Z., Sztukatorstwo. Technologia, Warszawa 1988.

Urządzenia ogniowe
- Barylewska-Szymańska E., Od piwnic po strych. Wnętrza domów gdańskich drugiej połowy XVIII wieku. Instytut Historii PAN, Warszawa-Gdańsk 2015.
- Bingenheimer K., Die Luftheizungen des Mittelalters. Zur Typologie und Entwicklung eines technikgeschichtlichen Phänomens, Antiquitates, (Archäologische Forschungsergebnisse, Bd. 17), Hamburg 1998.
- Ciepłownictwo polskie, pr. zb. pod red. Frąckowiak M., Janika P, Bydgoszcz 2013, Wyd. Quixi Media.
- Dąbrowska M., Kafle i piece kaflowe w Polsce do końca XVIII wieku, (Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 58, red. Zofia Kamieńska), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1987.
- Diot M., Cheminées: étude de structures du Moyen Âge au XVIIIe siècle, (Albums du Centre de Recherches sur les Monuments Historiques, éd. Centre des monuments nationaux), Paris 2007.
- Innes M., Kominki. Projektowanie domowego ogniska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2007.
- Krótka nauka budownicza Dworów, Pałaców, Zamków podług Nieba y zwyczaiu Polskiego, (Kraków 1659), opracował Miłobędzki A., Wrocław 1957.
- Kukliński A., Relikty pieca hipocaustum odkryte na Wawelu, Studia Waweliana, T. XV, Wyd. Zamek Królewski na Wawelu, Kraków 2013, s. 5-19.
- Majewski M., Renesansowe kafle zachodniopomorskie, Wyd. Muzeum Archeologiczno-Historyczne, Stargard-Szczecin 2015.
- Mieth K. M., Heiss geliebt. Das Ofenbuch, Bautzen-Zwickau 2009.
- Pospieszna B., Urządzenia grzewcze w kompleksie funkcjonalnym Wielkiego Refektarza, [w:] Wielki Refektarz na Zamku Średnim w Malborku. Dzieje – wystrój – konserwacja, red. J. Trupinda, Wyd. Muzeum Zamkowe, Malbork 2010, s. 81-94.
Pospieszna B., Problemy rekonstrukcji zabytkowych pieców we wnętrzach muzealnych [w:] Wobec zabytku … tradycje i perspektywy postaw. Studia dedykowane pamięci prof. Jerzego Remera, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 2010, s. 295-308.
- Pospieszna B., Kafle i piece kaflowe. Katalog zbiorów MZM, Malbork 2013.
Viollet-le-Duc Eugene Emmanuel, Dictionnaire raisonné architecture française au XIe au XVIe siècle, Paris 1856 [reprint Paris 1967], t. 3, s. 194-217.
- Vývoj a funkce topenišť, Sborník příspěvků z I. conference stavebně historického průzkumu 4-6. 2002 v Zahrádkách u České Lípy, (Svornik nr 1) Praha 2003.
- Zimnowoda-Krajewska B., Toruński przytułek św. Wawrzyńca w świetle źródeł archeologicznych na tle średniowiecznego szpitalnictwa europejskiego, [w:] Toruń średniowieczny i nowożytny, red. Jadwiga Chudziakowa, Archeologia Historica Polona, t. 19, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011, s. 47-70.

W cyklu 2022/23:

j.w.

W cyklu 2023/24:

j.w.

W cyklu 2024/25:

j.w.

Uwagi

W cyklu 2022/23:

j.w.

W cyklu 2023/24:

j.w.

W cyklu 2024/25:

j.w.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 1402-II-HSA-P w USOSweb