Historyczne konstrukcje drewniane i ich problematyka konserwatorska 1402-II-HKD-P
Poszczególne wykłady dotyczą następujących tematów:
1. Stropy drewniane.
Elementy stropów. Rodzaje belek i ich zakończenia oraz oparcie na murze. Belkowanie. Stropy belkowe i ich powały. Stropy wsuwkowe. Stropy kasetonowe i ramowe. Stropy płaskie oraz drewniano-ceramiczne. Stropy z sufitem. Inwentaryzacja stropów.
2. Konstrukcje sumikowo – łątkowe i wieńcowe.
Kosznica. Ściany sumikowo-łątkowe i wieńcowe. Typy regionalne kościołów wieńcowych: wielkopolskie, małopolskie, mazowieckie, śląskie. Problematyka konserwatorska. Patologie kościołów drewnianych.
3. Konstrukcje szkieletowe i przysłupowe oraz podwójne.
Wybrane typy regionalne architektury szkieletowej Niemiec (górno-środkowo
i dolnoniemiecka architektura szkieletowa), ich rozwój od średniowiecza do XVIII wieku. Wybrany typ regionalny architektury drewnianej na terenie Polski (architektura przysłupowa, kościoły o zdwojonej konstrukcji ścian). Wybrany typ ponadregionalnej architektury szkieletowej XIX wieku (przemysłowa, neogotycka i neorenesansowa architektura szkieletowa).
4. Konstrukcje dachów
a) Więźby od średniowiecza do XIX w.
Pozyskiwanie surowca i czynniki, które wpłynęły na jego długowieczność
w zabytkach. Obróbka ręczna i dawna mechaniczna. Kształty dachów. Konstrukcje jętkowe i storczykowe. Więźby stolcowe. Więźby o konstrukcjach mieszanych. Dachy pulpitowe i podwójne (równoległe). Polski dach łamany i dach mansardowy. Konstrukcje wieszarowe i krążynowe. Więźby płatwiowe. Problematyka konserwatorska (w tym naprawa złączy).
b) Więźby częściowo otwarte z drugiej połowy XIX w.
Zasięg terytorialny. Przepisy dotyczące budowy kościołów w 2 poł. XIX w.
w Prusach. Więźby częściowo otwarte i ich typologia dotycząca konstrukcji oraz pułapów dwuspadowych, trapezowych oraz z kolebkami w kościołach jedno, dwu i trój nawowych. Obróbka drewna. Detal architektoniczny, dekoracje malarskie oraz okucia. Problematyka konserwatorska.
c) Złącza oraz znaki ciesielskie.
Podstawowe typy złącz ciesielskich (nakładki i czopy). Połączenia belek wiązarowych z namurnicami, krokwiami oraz mieczami stopowymi. Połączenia jętek z krokwiami oraz krokwi w kalenicy. Połączenia storczyków z krokwiami w kalenicy. Połączenia rygli lub jętek ze storczykami oraz dolne osadzenie storczyków. Połączenia zastrzałów i mieczy z różnymi elementami. Ciesielskie znaki montażowe: symboliczne, porządkowe i rzymskie. Systemy ciesielskich znaków montażowych.
W cyklu 2022/23:
j.w. |
W cyklu 2023/24:
j.w. |
W cyklu 2024/25:
j.w. |
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne eksponujące
Metody dydaktyczne podające
Rodzaj przedmiotu
Wymagania wstępne
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Kolokwium uwzględniające wszystkie wszystkie przedmioty składające się na moduł kształcenia.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Podręczniki
- Kopkowicz F., Ciesielstwo polskie, Warszawa 1959.
- Mączeński Z., Poradnik budowlany dla architektów, Warszawa 1953.
Budownictwo drewniane
- Arszyński M., Drewno jako budulec w Prusach Krzyżackich – przyczynek do badań nad rolą drewna w budownictwie średniowiecznym, [w:] Zabytkowe budowle drewniane i stolarka architektoniczna wobec współczesnych zagrożeń, red. Emanuel Okoń, Toruń 2005, s. 95-111.
- Bandurska Z., Więźba z 1549 roku w kamienicy wrocławskiej, KAU, T. XVIII, 1973, z. 3-4, s. 311-312.
- Brykowski R., Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV w., „Studia z Historii Sztuki”, t. 31, Wrocław 1981.
- Brykowski R., Drewniany kościół gotycki w Zborówku z 1459 roku, BHS, R. XXX, 1968, nr 3, s. 362-371.
- Burszta J., Dawne budownictwo na „sochy” w Wielkopolsce i jego zanik, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 5, 1957, s. 519-550.
- Ciołek G., Chałupy podcieniowe na Pomorzu, BHSiK, R. VII, 1939, nr 2, s. 169-175.
- Ciołek G., Dach w budownictwie wiejskim, „Polska Sztuka Ludowa”, t. 1, 1947, s. 45-49 oraz t. 2, 1948, s. 12-19.
- Czajkowski J., Konstrukcja sochowo-ślemieniowa w budownictwie wiejskim na terenie Polski, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie”, t. 4, 1972, s. 67-127.
- Dąbska E., Wiatrak w Rąpinie, TKUiA, T. VII, 1974, s. 153-165.
- Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, t. 1-2, Warszawa 1907-1909.
- Kalinowski W., Krassowski Cz., Miłobędzki A., Z problematyki budownictwa drewnianego epoki Odrodzenia, BHS, R. XV, 1953, nr 3-4, s. 34-55.
- Kornecki M., Drewniane kościoły XIX i XX wieku w Małopolsce, TKUiA, T. XV, 1981, T. XVI, 1982, T. XVII, 1983.
- Kornecki M., Małopolskie kościoły drewniane XVI i XVII wieku, TKUiA, XT, 1976, T. XI, 1977, s. 115-131.
- Kornecki M., Uwagi do systematyki gotyckich kościołów drewnianych w Małopolsce, TKUiA, T. IV, 1970, s. 139-163.
- Kozaczewska-Golasz H., Drewniane kolebki w budownictwie średniowiecznym, KAU, t. XXIV, 1979, z. 2, s. 91-121.
- Kozaczewska-Golasz H., Drewniane kolebki w średniowiecznych kościołach Ziemi Chełmińskiej, KAU, t. XXIII, 1978, z. 4, s. 361-370.
- Kozaczewska-Golasz H., Problem kolebki drewnianej w polskich budowlach sakralnych wzniesionych w XIII i na początku XIV wieku, „Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej”, nr 16, seria Monografie, nr 8, Wrocław 1984.
- Kozaczewski J., Kozaczewska-Golasz H., Drewniane sklepienia trzynastowiecznych kościołów kamiennych północnych rejonów Śląska, KAU, t. XIX, 1974, z. 3, s. 179-190.
- Krassowski Cz., Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 1961.
- Krassowski Cz., Ciesielskie znaki montażowe w 1 połowie XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 5, 1957, nr 3-4, s. 503-518.
- Krassowski Cz., Ze studiów nad detalami zabytkowych konstrukcji ciesielskich, KAU, t. VII, 1962, z. 1, s. 3-25.
-Krassowski Cz., Centralne drewniane kościoły barokowe, BHS, R. XXI, 1959, nr 1, s. 115-116.
- Krzysik F., Drewno jako materiał w zabytkach, „Ochrona Zabytków”, R. XXI, 1968, nr 1, s. 11-16.
- Lew S., Dom przysłupowy w górnym i środkowym dorzeczu Sanu, „Lud”, t. L., 1964-1965, Cz. 2, s. 467-525.
- Miłobędzki A., System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem, BHSiK, R. IX, 1947, nr 3-4, s. 360-368.
- Piaścik F., Typowe dzwonnice drewniane w Polsce oraz ich konstrukcja, BHSiK, R. I, 1932-33, nr 3, s. 131-134.
- Pokropek M. i W., Tradycyjne budownictwo w Polsce. Tom I. Budownictwo ludowe. Chałupy i ich regionalne zróżnicowanie, Warszawa 1995.
- Pokropek M. i W., Tradycyjne budownictwo w Polsce. Tom II. Budownictwo sakralne, Warszawa 1996.
- Polski Atlas Etnograficzny, z. 1-4, Wrocław-Warszawa 1964-1972.
- Raczyński J., Przyczynki do historii ciesielskich konstrukcji dachowych w Polsce, „Studia do dziejów sztuki w Polsce”, t. 3, 1930, s. 95-125.
- Ruszczyk G., Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 2009.
- Sosnowski O., Uwagi o gotyckiem budownictwie drzewnem w Polsce, BHSiK, R. III, 1935, nr 3, s. 171-180.
- Tajchman J., Ze studiów nad więźbami storczykowymi Torunia, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 13, 1989, s. 191-206.
- Tajchman J., Więźba dachowa Ratusza Toruńskiego z 1727 roku, „Rocznik Muzeum w Toruniu”, T. IX, Toruń 1992, s. 9-38.
- Tajchman J., Propozycja systematyki i uporządkowania terminologii ciesielskich konstrukcji dachowych występujących na terenie Polski od XIV do XX wieku [w:] MONUMENT, pod red. T. Morysiński, Warszawa 2005, s. 7-35.
- Tajchman J., Kościół w Krupach – odtworzenie pierwotnej postaci [w:] Ocalić od przeszłości. Studia ofiarowane profesorowi Ryszardowi Brykowskiemu, red. P. Paszkiewicz, G. Ruszczyk, M. Dłutek, Warszawa 2003, s. 71-93.
- Tajchman J., Zasady odwzorowania ciesielskich konstrukcji dachowych
w dokumentacjach konserwatorskich [w:] Drewno w architekturze, red. J. Kurek, Instytut Projektowania Budowlanego, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej, Kraków 2016, s.175-193.
- Tajchman J., Stropy drewniane w Polsce – propozycja systematyki, BMiOZ, seria C, Studia i materiały, t. 4, 1989.
- Tajchman J., Bożejewicz E., Systematyka i Terminologia Zabytkowych Stropów Drewnianych bez Sufitu Występujących na Terenie Polski [w:] Naprawy i wzmocnienia konstrukcji budowlanych. Budownictwo ogólne. XXII Ogólnopolska Konferencja „Warsztat pracy projektanta konstrukcji”, Szczyrk 7-10 marca 2007, Bielsko-Biała 2007, t. II, s. 243-271 (w aneksie I Podstawowe zasady rysunkowego odwzorowania dawnych stropów drewnianych).
Budownictwo szkieletowe
- Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo, materiały konferencyjne, Szczecin 2001-2017.
- Binding G., Mainzer U., Wiedenau A., Kleine Kunstgeschichte des deutschen Fachwerkbaus, Darmstadt 1989.
- Delitz F., Umgebinde im Überblick. Zu Fragen der Geschichte, Verbreitung und landschaftlichen Ausprägung einer Volksbauweise, Zittau 1987.
- Gerner M. u.a., Anschuhen, Verstärken und Auswechseln, Fulda 1998.
- Hilfe, ich habe ein Fachwerkhaus. Ein Leitfaden für Bauherrn und am Fachwerk interessierte, Hrsg. Deutsches Fachwerkzentrum Quedlinburg, Quedlinburg 2009.
- Imhof M., Historisches Fachwerk: zur Architekturgeschichte im 19. Jahrhundert in Deutschland, England (Old English Style), Frankreich, Österreich der Schweiz und den USA, Bamberg 1996.
- Jankowski A., Kościoły drewniane o zdwojonej konstrukcji ścian w Wielkopolsce, Bydgoszcz 2009.
- Oberflächenbehandlung bei Fachwerkbauten, Hrs. Landschaftsverband Rheinland, Landeskonservator Rheinland, Köln 1989 (Schriften des Rheinischen Freilichtmuseums – Landesmuseum für Volkskunde 40).
- Reparaturen und statische Sicherungen an historischen Holzkonstruktionen, Hrsg. Landesamt für Denkmalpflege Hessen, Wiesbaden 2003 (Arbeitshefte des Landesamtes für Denkmalpflege Hessen, 3).
- Schaaf U., Handwerkliche Sanierung einer Fachwerkkonstruktion – die Restaurierung der Friedenskirche in Schweidnitz, [w:] Reparaturen und statische Sicherungen an historischen Holzkonstruktionen (Arbeitshefte des Landesamtes für Denkmalpflege Hessen, 3), Wiesbaden 2003, s. 69-80.
- Schaaf U., Przemysłowa architektura szkieletowa dziewiętnastowiecznych przedmieść Torunia. Kilka uwag na temat jej charakterystyki, zastosowania i znaczenia, [w:], Budownictwo szkieletowe w Toruniu: pruski mur – nielubiane dziedzictwo, red. K. Kluczwajd, Toruń 2015, s. 39-53.
- Structura Health Assessment of Timber Structures, red. J. Jasieńko, T. Nowak, t. I-II, Wrocław 2015.
- Tajchman J., Kościół w Krupach. Próba odtworzenia pierwotnej postaci, (kościół szkieletowy z ok. 1400) [w:] Ocalić dla przyszłości. Studia ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Brykowskiemu, Warszawa 2003, s. 71-93.
- Trocka-Leszczyńska E., Wiejska zabudowa mieszkaniowa w rejonie sudeckim, Wrocław 1995.
Roboty wykończeniowe
- Brykowski R., Tajchman J., Zakończenie fazowań i profilowań drewnianych detali architektonicznych na terenie Polski, KAU, T. XXXII, 1987, z. 3-4, s. 357-382.
- Frycz J., Stropy w kamienicach mieszczańskich w Polsce, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 1, 1966, s. 169-200.
- Tajchman J., Unikatowe elementy wnętrza barokowego w gotyckim kościele w Przecznie (podłoga fryzowa w jodełkę, pułap ramowo – płycinowy). Wiadomości Konserwatorskie Nr 52, Kraków 2017.
W cyklu 2022/23:
j.w. |
W cyklu 2023/24:
j.w. |
W cyklu 2024/25:
j.w. |
Uwagi
W cyklu 2022/23:
j.w. |
W cyklu 2023/24:
j.w. |
W cyklu 2024/25:
j.w. |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: