Historia technik budowlanych z elementami materiałoznawstwa 1402-HTB-2Z-S1
I. Wprowadzenie do przedmiotu
Zakres wykładu i specyfika przedmiotu oraz jego przydatność dla tego typu studiów. Stan zachowania poszczególnych rodzajów rozwiązań na terenie Polski. Podstawowa literatura. Stan badań i jego wpływ na zakres przedmiotów.
II. Fundamentowanie
Dawne sposoby rozeznania gruntu. Głębokość posadowienia. Fundamenty: w wykopach ,,wąsko-przestrzennych i szeroko-przestrzennych”. Fundamenty ciągłe, punktowe, na palach i rusztach drewnianych oraz fundamenty wylewane. Dawne zabezpieczenia od podciągania wody kapilarnej.
III. Rusztowania i elementy transportu
Rusztowania stojakowe i przewieszone. Otwory maculcowi. Koziołki. Pionowy transport materiałów: koła deptakowe, koła z liną bez końca, kołowroty, naczynia do transportu.
IV. Mury kamienne (skały budowlane omawiane są w trakcie ćwiczeń)
Wprowadzenie. Mury opus emplecton. Wybrane wątki murów kamiennych: mury w jodełkę, mury z głazów narzutowych (otoczaków), mała i duża kostka, mury z kamieni łamanych i łupanych. Mury rzędowe i warstwowe. Mury z ciosów i sposoby wykonywania ciosów. Dawne faktury murów kamiennych w zależności od narzędzi.
V. Mury ceglane
Wprowadzenie. Rodzaje cegieł i ich wielkości. Wątki murów średniowiecznych. Destrukcja strukturalna murów średniowiecznych. Naroża murów średniowiecznych. Wątki murów nowożytnych. Naroża murów nowożytnych. Spoiny, ich formy i znaczenie. Kolejność wznoszenia murów, strzępia. Faktura i kolorystyka murów. Wykończenia blend i fryzów. Otwory w murach i ich przesklepienia.
VI. Sklepienia
Kształty łuków. Elementy sklepień. Sklepienia kolebkowe i ich opory. Budowa sklepień kolebkowych i wykończenie ich podniebienia. Sklepienia krzyżowe i ich budowa. Sklepienia krzyżowo-żebrowe i ich żebra. Opory sklepień krzyżowych i krzyżowo-żebrowych. Budowa sklepień krzyżowych i krzyżowo-żebrowych. Sklepienia gwiaździste. Sklepienia kryształowe, sieciowe i wachlarzowe. Przyczyny destrukcji sklepień i ich zapobieganie. Wykończenie podniebienia sklepień żebrowych. Kopuły.
VII. Dawna obróbka drewna
Pozyskiwanie surowca i czynniki, które wpłynęły na jego długowieczność w zabytkach. Obróbka ręczna i dawna mechaniczna. Rodzaje drewnianych wyrobów i ich specyfika. Warunki pobierania próbek do badań dendrochronologicznych.
VIII. Konstrukcje ścian drewnianych
Kosznica. Ściany sumikowo-łątkowe, wieńcowe oraz szkieletowe i ich elementy. Konstrukcje przysłupowe i zdwojone.
IX. Konstrukcje dachów – więźby
Kształty dachów. Konstrukcje jętkowe i storczykowe. Więźby stolcowe. Więźby o konstrukcjach mieszanych. Dachy pulpitowe i podwójne (równoległe). Polski dach łamany i dach mansardowy. Konstrukcje wieszarowe i krążynowe. Więźby płatwiowe. Złącza i ciesielskie znaki montażowe. Odwiązanie i montaż więźby. Zasady odwzorowania konstrukcji dachów w dokumentach konserwatorskich.
X. Stropy
Elementy stropów. Rodzaje belek i ich zakończenia oraz oparcie na murze. Belkowanie. Stropy belkowe i ich powały. Stropy wsuwkowe. Stropy kasetonowe i ramowe. Stropy płaskie oraz drewniano-ceramiczne. Stropy z sufitem.
XI. Schody
Elementy schodów i systematyka ich układów przestrzennych. Zastosowanie poszczególnych typów schodów w architekturze. Konstrukcje schodów prostych i zabiegowych. Konstrukcje schodów kręconych. Bariery (balustrady) i poręcze.
XII. Podłogi, ściany i boazerie
Podłogi deskowe i deskowo-fryzowe. Parkiet z klepek pojedynczych. Parkiety taflowe pełne i fornirowane. Sianku drewniane. Boazerie niskie i wysokie oraz ich związek z wnętrzami.
XIII. Stolarka okienna
Elementy i podział okien. Nadproża. Typy konstrukcyjne okien. Krzyże okienne właściwe i pozorne. Typy oszklenia w ołowiu i na kit. Okiennice i żaluzje. Kolorystyka okien i okna iluzjonistyczne (malowane). Okucia. Znaczenie stolarki okiennej dla kompozycji architektonicznej. Witryny (okna wystawowe) sklepowe.
XIV. Stolarka drzwiowa
Elementy i podziały drzwi. Konstrukcje drzwi: biegunowych, deskowych oraz ramowo-płycinowych. Systemy dekoracyjne dla poszczególnych typów drzwi. Charakterystyka rozwiązań stylistycznych.
XV. Charakterystyka konstrukcjo nowoczesnych
Konstrukcje żeliwne, stalowe, betonowe, żelbetowe.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2022/23Z: | W cyklu 2023/24Z: | W cyklu 2025/26Z: | W cyklu 2024/25Z: |
Kryteria oceniania
Podstawą zaliczenia jest obecność na zajęciach oraz zaliczenie pisemnego kolokwium po 3 I 4 semestrze oraz ustnego egzaminu końcowego.
Praktyki zawodowe
Nie dotyczy
Literatura
a) LITERATURA PODSTAWOWA wybór
1. Arszyński M. Warsztat budowlany w Prusach około 1400 roku. BHS, R.XXIX., 1967, a. nr.4, s. 582-584
2. Arszyński M., Technika i organizacja budownictwa ceglanego w Polsce w końcu XIV w. i 1 połowie XV wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 39, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 9, 1970, s. 7-139;
3. Bogucka M., Cegielnia gdańska w XVI wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 10, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 1, 1961, s. 125-140;
4. Borusiewicz W., Z dziejów rozwoju myśli konstrukcyjnej przy kształtowaniu architektury murowanej do XIX wieku, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, t. 1, 1967, s. 169-181;
5. Brochwicz Z. Charakterystyka XVII-wiecznych narzutów wapiennych występujących na elewacji ,,Kamienicy Pod Gwiazdą” w Toruniu, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 5, 1974, s. 69-90;
6. Brochwicz Z., Materiały wiążące w budownictwie starożytnym i wczesnośredniowiecznym, Materiały Zachodniopomorskie, t. 14, 1968, s. 753-79;
7. Brochwicz Z., Zaprawa wapienna jako tworzywo elementów architektonicznych na przykładzie służek w kaplicy zamkowej w Radzyniu Chełmińskim, AUNC, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, t. 4, 1971, s. 127-139.
8. Brykowski R., Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV w., Studia z Historii Sztuki, t. 31, Wrocław 1981;
9. Buczkowski K., Płytki i posadzki z XIII wieku w kościele oo. Dominikanów w Krakowie, BHSiK, R. VII, 1939, nr 2,s. 197-200;
10. Ciołek G., Dach w budownictwie wiejskim, Polska Sztuka Ludowa, t. 1, 1947, s. 45-49;
11. Frazik J., Poglądy na żebra w sklepieniach gotyckich, BHS, R. XXIII, 1961, nr 4, s. 417-420;
12. Frazik J., Sklepienia gotyckie w Prusach, na Pomorzu Gdańskim i Ziemi Chełmińskiej, KAU, T. XXX, 1985, s. 3-26;
13. Frazik J., Sklepienia żebrowe w Polsce XV w., [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, pod red. P. Skubiszewskiego, Warszawa 1978;
14. Frazik J. T., Organizacje architektoniczno-budowlane w Europie w okresie średniowiecza, TKUiA, T.IX, 1975, s. 137-153;
15. Frycz J., Oszklenie nowożytne, Szkło i ceramika, R. 1972, nr 12, s. 374-379;
16. Gimpel J., Jak budowano w średniowieczu, Warszawa 1968;
17. Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, Warszawa 1907
18. Hanulanka D., Sklepienia gwiaździste w architekturze późnego gotyku na Śląsku, BHS, R. XXXI, 1969, nr 1, s. 123-127;
19. Ilustrowany leksykon architektoniczno-budowlany, pod. Red. W. Skowrońskiego, Arkady 2007;
20. Kalinowski W., Krassowski Cz., Miłobędzki A., Z problematyki budownictwa drewnianego epoki Odrodzenia, BHS, R. XV, 1953, nr 3-4, s. 34-55;
21. Kanclerz F., Sgraffito geometryczne w Polsce, BHS, R. XXV, 1963, nr 4, s. 316-318;
22. Kaplan H., Bartel Ranisch i sklepienia gdańskie, KAU, T. XXII, 1977, z.3, s. 167-190;
23. Kąsinowski A., Podstawowe zasady murarstwa gotyckiego na Pomorzu Zachodnim, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 43, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 10, 1970, s. 47-131;
24. Koczorowski K., Niektóre problemy strychowania konstrukcyjnej cegły ,,palcówki”, BMiOZ, seria B, t. 49, Warszawa 1978, s. 31-38;
25. Kopkowicz F. Ciesielstwo polskie. Warszawa 1959
26. Kornecki M., Uwagi do systematyki gotyckich kościołów drewnianych w Małopolsce, TKAiU, T. IV, 1970, s. 139-163;
27. Kozakiewicz S., Początek działalności Komasków, Tessyńczyków i Gryzończyków w Polsce – okres renesansu (1520-1580), BHS, R. XXI, 1959, s. 3-29;
28. Kozaczewska-Golasz H., Drewniane kolebki w średniowiecznych kościołach Ziemi Chełmińskiej, KAU, t. XXIII, 1978, z. 4, s. 361 – 370;
29. Kozaczewska-Golasz H., Problem kolebki drewnianej w polskich budowlanych sakralnych wzniesionych w XIII i na pocz. XIV wieku, Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i techniki Politechniki Wrocławskiej, nr 16, seria Monografie, nr 8, Wrocław 1984;
30. Krassowski Cz., Ciesielskie znaki montażowe w 1 połowie XVI wieku, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, t. 5, 1957, nr 3-4, s. 503-518;
31. Krassowski Cz., Ze studiów nad detalami zabytkowych konstrukcji ciesielskich, KAU, t. VII, 1962, z. 1, s. 3-25;
32. Krzysik F., Drewno jako materiał w zabytkach, Ochrona Zabytków, R. XXI, 1968, nr 1, s. 11-16;
33. Łodyńska-Kosińska M., Geometria architektów gotyckich, KAU, T.IX, 1964, z.2, s. 89-114;
34. Małachowicz E., Faktura i polichromia architektoniczna średniowiecznych wnętrz ceglanych na Śląsku, KAU, t. X, 1965, z. 3, s. 207-227;
35. Mączeński Z. Poradnik budowlany dla architektów, Warszawa 1953
36. Mączeński D., Tajchman J., Warchoł M., Materiały do terminologii konstrukcji więźb dachowych, [w:] Monument – Studia i materiały Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków, nr 2, 2005, s. 3-45
37. Miłobędzki A., System dziewięciu słupów w Zakliczynie nad Dunajcem, BHSiK, R. IX, 1947, nr 304, s. 360-368;
38. Raczyński J., Przyczynki do historii ciesielskich konstrukcji dachowych w Polsce, Studia do dziejów sztuki w Polsce, t. 3, 1930, s. 95-125;
39. Ratajczak H., Drewniane ganki w dzielnicy Toruń – Mokre, zanikający klimat i piękno, [w:] Conservatie Est aeterna creatio, Księga dedykowana prof. Janowi Tajchmanowi, Toruń 1999, s. 301-325;
40. Ruszczyk G., Drewno i architektura. Dzieje budownictwa drewnianego w Polsce., Warszawa 2007;
41. Saładziak A., Zabytkowe budowlane urządzenia wyciągowe, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, seria D, Historia techniki i nauk technicznych, z. 7, Warszawa 1973, s. 77-132;
42. Sosnowski O., Uwagi gotyckiem budownictwie drzewnem w Polsce, BHSiK, R.III, 1935, nr 3, s. 171-180;
43. Stolat F., Testament Tomasza Nikla. Przyczynek do dziejów pińczowskich warsztatów budowlanych i kamieniarsko-rzeźbiarskich na przełomie wieków XVI i XVII, BHS, R. XXXII, 1970, nr 3-4, s. 227-244;
44. Świechowski Z., Wczesne budownictwo ceglane w Polsce, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 10, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 1, 1961, s. 83-124;
45. Świechowski Z., Zachwatowicz J., Dzieje budownictwa w Polsce według Oskara Sosnowskiego do połowy XIII wieku, t.1, Warszawa 1964;
46. Świechowski Z., Czy istniały strzechy budowlane, „Przegląd Historyczny”, T. LIV, 1963, nr 4, s. 666-670;
47. Tajchman J., Stolarka okienna Zamku Królewskiego w Warszawie, KAU, T. XXXII, 1987, z. 3-4
48. Tajchman J,. Stropy drewniane w Polsce – propozycja systematyki, BMiOZ, seria C, Studia i materiał, t. 4, 1989
49. Tajchman J. Stolarka okienna w Polsce, Rozwój i problematyka konserwatorska, BMiOZ, seria C, Studia i materiały, t. 5, 1990;
50. Tajchman J., Stolarka okienna, Słownik Terminologiczny Architektury, ODZ, Warszawa 1993, ss. X/32;
51. Tajchman J., Drewniane drzwi zabytkowe na terenie Polski, Ochrona Zabytków 1991, nr 4, s. 275;
52. Tajchman J. Propozycja systematyki i uporządkowania terminologii ciesielskich konstrukcji dachowych występujących na terenie Polski od XIV do XIX w., [w:] Monument – Studia i materiały Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków, nr 2, 2005, s. 7-36
53. Tajchman J., Więźba dachowa Ratusza Toruńskiego z 1727 roku, Rocznik Muzeum w Toruniu, T. IX, Toruń 1992, s. 9-38;
54. Tajchman J., Kościół w Krupach. Najstarsza gotycka świątynia szkieletowa na Pomorzu Zachodnim, [w:] Architektura ryglowa – wspólne dziedzictwo. Antikon 2003;
55. Tatarkiewicz W., Czarny marmur w Krakowie, [w:] O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura i rzeźba. Warszawa 1966, s. 347-399;
56. Tłoczek I., Polskie budownictwo drewniane, Wrocław 1980.
57. Weber-Kozińska M., Kamieniarka w Polsce w okresie renesansu. Główne etapy rozwojowe w historii naszego kamieniarstwa, Architektura, R. 1954, nr. 1, s. 13-19;
58. Weber-Kozińska M., Z problematyki historii kamieniarstwa w Polsce, KAU, T. III, 1958, s. 61-84;
59. Wyrobisz A., Budownictwo murowane w Małopolsce w XIV i XV wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 17, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 3, 1963;
60. Wyrobisz A., Czy istniały strzechy budowlane. Z zagadnień organizacji rzemieślników budowlanych w średniowieczu., Przegląd Historyczny, T. LIII, 1962, nr 4, s. 745-761;
61. Wyrobisz A., Stan badań nad historią budownictwa w Polsce do końca XVIII wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 20, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, T. 4, 1964, s. 11-30;
62. Zlat M., Najstarsze sklepienia sieciowe w Polsce, KAU, T. XVII, 1972, z. 1, s. 3-19;
b) Literatura uzupełniająca zostanie podana na zajęciach
Materiały pomocnicze – zbiory Zakładu Konserwatorstwa obejmujące dawne elementy i detale architektoniczne
Uwagi
|
W cyklu 2022/23Z:
Zajęcia prowadzone w formie zdalnej |
W cyklu 2023/24Z:
Zajęcia prowadzone w formie zdalnej |
W cyklu 2024/25Z:
Zajęcia prowadzone w formie zdalnej |
W cyklu 2025/26Z:
Zajęcia prowadzone w formie zdalnej |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: