Historia sztuki nowożytnej 1402-HSNz-2Z-S1
Przedmiot w formie wykładu kursowego oraz ćwiczeń towarzyszących wykładowi. Jego zakres obejmuje dzieje sztuki i architektury w Europie, w tym na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, od XV do XVIII w.
Przekrojowe ujęcie tematu obejmuje dzieje architektury sakralnej i rezydencjonalnej, rzeźby i małej architektury w kamieniu oraz drewnie, sztukaterii, malarstwa i dekoracji malarskiej oraz grafiki. Materiał prezentowany jest w układzie chronologicznym. W odniesieniu do architektury szczególna uwaga poświęcona jest historii typów architektonicznych oraz ich funkcjonalnym uwarunkowaniom, a także związkom architektury z dekoracją architektoniczną. Dzieła sztuk plastycznych omawiane są w kontekście stylu, treści i funkcji. Sztuka i architektura ukazywana jest w szerokim kontekście, ze szczególnym uwzględnieniem związków pomiędzy artystycznymi regionami nowożytnej Europy, jak Italia, północne i południowe Niderlandy, Francja, kraje niemieckie i tereny cesarstwa habsburskiego oraz kraje skandynawskie. W ramach wykładu poza zagadnieniami dotyczącymi stylu i typologii wiele uwagi poświęca się historycznemu i kulturowemu kontekstowi sztuki i architektury, a także kwestii organizacji produkcji artystycznej i architektonicznej i jej implikacjom dla sztuki i architektury.
Tematy ramowe sztuki europejskiej:
Malarstwo, rzeźba i architektura w piętnastowiecznej Florencji
Malarstwo, rzeźba i architektura dojrzałego renesansu w Italii
Sztuka przełomu epok w Europie zaalpejskiej
Pojęcie manieryzmu i sztuka XVI w. w Italii
Sztuka XVI w. w Europie Północnej, ze szczególnym uwzględnieniem Francji, Niderlandów i Polski
Obszar bałtycki jako region artystyczny
Andrea Palladio i nurt klasycyzujący w architekturze europejskiej
Początki baroku w architekturze i rzeźbie włoskiej
Malarstwo niderlandzkie XVII w.
Malarstwo, rzeźba i architektura baroku włoskiego
Malarstwo i rzeźba francuska XVII w.
Malarstwo, rzeźba i architektura francuska XVIII w.
W odniesieniu do sztuki i architektury na obszarze dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów od XVI do XVIII w. wykład obejmuje przekrojowe ujęcie tematu obejmuje dzieje architektury sakralnej i rezydencjonalnej, rzeźby i małej architektury w kamieniu oraz drewnie, sztukaterii, malarstwa i dekoracji malarskiej oraz grafiki, a także wybranych zagadnień z historii rzemiosła artystycznego. Materiał prezentowany jest w układzie chronologicznym. W odniesieniu do architektury szczególna uwaga poświęcona jest historii typów architektonicznych oraz ich funkcjonalnym uwarunkowaniom, a także związkom architektury z dekoracją architektoniczną. Dzieła sztuk plastycznych omawiane są w kontekście stylu, treści i funkcji. Sztuka i architektura na obszarze dawnej Rzeczpospolitej ukazywana jest w kontekście europejskim, ze szczególnym uwzględnieniem związków artystycznym pomiędzy dawną Rzeczpospolitą a takimi regionami nowożytnej Europy, jak Italia, północne i południowe Niderlandy, Francja, kraje niemieckie i tereny cesarstwa habsburskiego oraz kraje skandynawskie. W ramach wykładu poza zagadnieniami dotyczącymi stylu i typologii wiele uwagi poświęca się historycznemu i kulturowemu kontekstowi sztuki i architektury, a także kwestii organizacji produkcji artystycznej i architektonicznej w dawnej Rzeczpospolitej i jej implikacjom dla sztuki i architektury na tym obszarze.
Bloki tematyczne:
1. WSTĘP: Zarys kontekstu historycznego i kulturowego. / Ogólne cechy sztuki i architektury na obszarze dawnej Rzeczpospolitej. / Zarys chronologii sztuki i architektury w Rzeczpospolitej doby nowożytnej.
2. POCZĄTKI SZTUKI NOWOŻYTNEJ W POLSCE: Relacje pomiędzy tradycją średniowieczną a nowożytnym językiem formalnym w kontekście współczesnych przezmian paradygmatów historii sztuki. / Przemiany kontekstu kulturowego sztuki i architektury na przełomie epok. / Sztuka i architektura w kręgu dworu ostatnich Jagiellonów.
3. ARCHITEKTURA I RZEŹBA KAMIENNA XVI W.: Główne ośrodki artystyczne. / Architektura sakralna połowy XVI w. na przykładzie katedry w Płocku. / Architektura rezydencjonalna monarchów i możnowładztwa. / Rzeźba sepulkralna.
4. ARCHITEKTURA W EPOCE WAZÓW: Architektura rezydencjonalna królów i możnowładztwa. / Architektura sakralna, ze szczególnym uwzględnieniem architektury zakonnej epoki kontrreformacji (jezuici). / Dekoracja architektoniczna. / Europejski kontekst architektury doby Wazów i zjawisko migracji artystów oraz transferu wzorów. / Organizacja produkcji artystycznej w środowisku dworskim.
5. ARCHITEKTURA, RZEŹBA I MALARSTWO W GDAŃSKU W XVI i XVII wieku: Rola Gdańska w architekturze i sztuce dawnej Rzeczpospolitej. / Architektura gdańska i jej europejski kontekst. / Rzeźba gdańska i zjawisko artystycznej ekspansji miasta. / Malarstwo gdańskie / Organizacja produkcji artystycznej i architektonicznej w środowisku miejskim.
6. RZEŹBA I MALARSTWO 1 POŁ. XVII W.: Główne ośrodki artystyczne. / Przemiany w rzeźbie monumentalnej i małej architekturze oraz ich społeczne i ekonomiczne uwarunkowania. / Kulturowy i ideowy kontekst rzeźby i malarstwa ze szczególnym uwzględnieniem kontrreformacji.
7. ARCHITEKTURA, RZEŹBA I MALARSTWO W EPOCE JANA III SOBIESKIEGO : Przemiany w architekturze i sztuce Rzeczpospolitej po wojnie szwedzkiej(główne ośrodki i artyści). / Artystyczny i architektoniczny mecenat Jana III Sobieskiego oraz jego kontekst społeczno-polityczny. / Artystyczny i architektoniczny mecenat możnowładztwa oraz jego kontekst społeczno-polityczny.
8. ARCHITEKTURA, RZEŹBA I MALARSTWO XVIII W.: Wpływ dynastii saskiej an przemiany w sztuce i architekturze w Rzeczpospolitej. / Mecenat wielkiej magnaterii oraz jego kontekst społeczno-polityczny. / Architektura sakralna.
9. ARCHITEKTURA I SZTUKA W KRĘGU DWORU STANISŁAWA AUGUSTA PONIATOWSKIEGO
10. GRAFIKA I RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE W DAWNEJ RZECZPOSPOLITEJ: Zarys głównych rodzajów rzemiosł artystycznych. / Główne ośrodki i artyście. / Zarys podstawowych technik graficznych. / Społeczny kontekst dzieł grafiki i rzemiosła artystycznego.
Całkowity nakład pracy studenta
Efekty uczenia się - wiedza
Efekty uczenia się - umiejętności
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne
Metody dydaktyczne
Metody dydaktyczne podające
Koordynatorzy przedmiotu
Kryteria oceniania
Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym obejmującym materiał omawiany w czasie wykładu oraz zawarty w podstawowej literaturze przedmiotu. Egzamin składa się z pytań opisowych (K1, K2, K3, K4, U2, U3, K1, K2) oraz części ilustracyjnej (U1, U2), polegającej na rozpoznawaniu i datowaniu dzieł sztuki i architektury. Wymagane jest zaliczenie obydwu części.
Punktacja:
ndst – 0-10 pkt (50%)
dst- 11-12 pkt (60%)
dst plus-13 pkt (65%)
db-14-15 pkt (75%)
db plus-16 pkt (80%)
bdb- 17-20 pkt (85-100%)
Praktyki zawodowe
Nie dotyczy
Literatura
Sztuka europejska
Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, wyd. 2, Warszawa 2004
Robert Genaille, Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Warszawa 2001
Robert Genaille, Sztuka flamandzka i belgijska, Warszawa 1976
Peter Murray, Architektura renesansu, Wroclaw 1999
Peter Murray, Linda Murray, Sztuka renesansu, Warszawa 1999
Maria Rzepińska, Malarstwo Cinquecenta, Warszawa 1989
Maria Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego, Wrocław 1980
Krystyna Secomska, Malarstwo francuskie XVII w., Warszawa
M. Skubiszewska, Malarstwo Italii w latach 1200-1400, Warszawa
Zygmunt Waźbiński, Malarstwo Quattrocenta, Warszawa 1989
Antoni Ziemba, Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580-1660, Warszawa 2005
John Shearman, Manieryzm, Warszawa 1970
Literatura uzupełniająca
Man, Myth and Sensual Pleasures. Jean Gossaert’s Renaissance, (Exhibition Catalogue) Metropolitan Museum New York, ed. Maryan W. Ainsworth, New Haven – London 2010
Ethan Matt Kavaler, Renaissance Gothic: architecture and the arts in Northern Europe 1470-1540, New Haven – London 2012
Wege zur Renaissance: Beobachtungen zu den Anfängen neuzeitlicher Kunstauffassung im Rheinland und den Nachbargebieten um 1500, hrsg. von Norbert Nußbaum, Claudia Euskirchen, Stephan Hoppe, Köln 2003
Caecilie Weissert, ‘Nova Roma. Aspekte der Antikenrezeption in den Niederlanden im 16. Jahrhundert’, Artibus et Historiae 58 (2008), 173-200
Unity and Discontinuity. Architectural Relations between the Southern and Northern Low Countries 1530 – 1700, eds. Krista De Jonge, Konrad Ottenheym, Turnhout 2007
Stanisław Mossakowski, Kaplica Zygmuntowska (1515 – 1533). Problematyka artystyczna i ideowa mauzoleum króla Zygmunta I, Warszawa 2007
Jerzy Kowalczyk, Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973
Michał Wardzyński, ‘Między Italią a Niderlandami. Środkowoeuropejskie ośrodki kamieniarsko-rzeźbiarskie wobec tradycji nowożytnej. Uwagi z dziedziny materiałoznawstwa’, [w:] Materiał rzeźby. Między techniką a semantyką, red. Aleksandra Lipińska, Wrocław 2009, s. 425 – 455
Mariusz Karpowicz, ‘Włoska awangarda artystyczna w Polsce w XVII w.’, Barok. Historia – Literatura – Sztuka, I/2 (1994), s. 15-46
David Young Kim, The Traveling Artist in the Italian Renaissance: Geography, Mobility, and Style, New Haven - London 2014
Francis Haskell, Nicholas Penny, Taste and the Antique. The Lure of Classical Sculpture 1500-1900, New Haven – London 1982
Leonard Barkan, Unearthing the Past: Archeology and Aesthetics in the Making of the Renaissance Culture, New Haven – London 1999
Philip Jacks, The Antiquarian and the Myth of Antiquity. The Origins of Rome in Renaissance Though, Cambridge 1993
Alina A. Payne, The Architectural Treatise in the Italian Renaissance. Architectural Invention, Ornament and Literary Culture, Cambridge 1999
Paula Nuttall, From Flanders to Florence: The Impact of Netherlandish Painting 1400–1500, New Haven – London 2004
Fiamminghi a Roma, 1508-1608: kunstenaars uit de Nederlanden en het Prinsdom Luik te Rome tijdens de Renaissance, Brussel, Paleis voor Schone Kunsten, Rome. Palazzo delle Esposizionied. Hans Devisscher, Brussel 1995
The Low countries at the Crossroads. Netherlandish Architecture as an Export Product in Early Modern Europe (1480-1680), (Architectura Moderna 8), red. Krista De Jonge, Konrad Ottenheym, Turnhout 2013
Reframing the Danish Renaissance. Problems and Prospects in a European Perspective, eds. Michael Andersen, Birgitte Bøggild Johannsen, Hugo Johannsen, Copenhagen 2011
The Problem of the Classical Ideal in the Art and Architecture of the Countries around the Baltic Sea, eds. Krista Kodres, Piret Lindpere, Eva Näripea, s.l. 2003
Artists on the Move. Migrating artists from the Low Countries 1450-1700, Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek, 63, 2013, ed. Dulcia Meijers, Frits Scholten, Joanna Woodall
Uylenburg & Son. Art and Commerce from Rembrandt to De Lairesse; 1625 – 1675, Dulwich Picture Gallery, London, 7 June - 3 September 2006, The Rembrand House Museum, Amsterdam, 16 September - 10 December 2006, eds. Friso Lammertse, Jaap van der Veen, Zwolle 2006
Badeloch Noldus, Trade in Good Taste. Relations in Architecture and Culture between the Dutch Republic and the Baltic World in the Seventeenth Century, (Architectura Moderna 2), Turnhout 2005
Die Geburt des Barock, Royal Academy of Arts, London, 20. Januar-16. April 2001; Palazzo Venezia, Rom, Mai-August 2001. hrsg. von Beverly Louise Brown, Stuttgart 2001
Hubertus Günther, Was ist Renaissance?, Darmstadt 2009
Stephan Hoppe, Was ist Barock?: Architektur und Städtebau Europas 1580-1770, Darmstadt 2003
Barbara Arciszewska, Classicism and modernity: architectural Thought in Eighteenth-Century Britain, Warszawa.
John Wyndham Pope-Hennessy, Italian Renaissance Sculpture, London 2002.
John Wyndham Pope-Hennessy, Italian High Renaissance and Baroque Sculpture, London 2002.
Aleksandra Lipińska, Wewnętrzne światło. Południowoniderlandzka rzeźba alabastrowa w Europie Środkowo-Wschodniej, Wrocław 2007.
Hieronymus Cock. The Renaissance in print, eds. Joris van Grieken, Ger Luijten, Jan van der Stock, New Haven – London 2013.
Bagliori Dorati. Il Gotico internazionale a Firenze 1375-1440, Firenze, Galleria degli Uffizi, 19 giugno - 4 novembre 2012, a cura di Antonio Natali, Enrica Neri Lusanna, Angelo Tartuferi, Firenze – Milano, 2012
Sztuka na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej:
Bania, Zbigniew, et al.: Wczesny i dojrzały barok (XVII wiek), Sztuka polska, Warszawa 2013.
Białostocki, Jan: ‘Renesans polski i renesans europejski’, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia, Warszawa 1976, s. 179-193.
Fischinger, Andrzej: ‘Główne kierunki włoskiej twórczości renesansowej w Polsce’, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia, Warszawa 1976, s. 195-211.
Kowalczyk, Jerzy: Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973.
Kozakiewiczowa, Helena: Renesans i manieryzm w Polsce, Warszawa 1987 (I wyd. 1978.
Kozakiewiczowa, Helena: Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa 1974.
Miłobędzki, Adam: Architektura polska XVII wieku, t.1-2, Warszawa 1980.
Mossakowski, Stanisław: Kaplica Zygmuntowska (1515–1533). Problematyka artystyczna i ideowa mauzoleum króla Zygmunta I, Warszawa 2007.
Mossakowski, Stanisław: Pałac Królewski Zygmunta I na Wawelu jako dzieło renesansowe, Warszawa 2015.
Ratajczak, Tomasz: Mistrz Benedykt – królewski architekt Zygmunta I, Kraków 2011.
Sito, Jakub: Wielkie warsztaty rzeźbiarskie Warszawy doby saskiej. Modele kariery, formacja artystyczna, organizacja produkcji, Warszawa 2013.
Skibiński, Franciszek: Willem van den Blocke. Niderlandzki rzeźbiarz na Bałtykiem w XVI i na początku XVII wieku, Toruń 2015.
Tomkiewicz, Władysław: Pędzlem rozmaitym. Malarstwo okresu Wazów w Polsce, Warszawa 1970.
Tylicki, Jacek: Bartłomiej Strobel. Malarz epoki wojny trzydziestoletniej, t. I-II, Toruń 2000.
Wardzyński, Michał: Marmur i alabaster w rzeźbie i małej architekturze Rzeczypospolitej. Studium historyczno-materiałoznawcze przemian tradycji artystycznych od XVI do początku XVIII wieku, Warszawa 2015.
Wiliński, Stanisław: ‘O renesansie wawelskim’, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia, Warszawa 1976, s. 213-225.
Zlat, Mieczysław: Renesans i manieryzm, Sztuka Polska 3, Warszawa 2008.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
Batowscy, Natalia i Zygmunt, Marek Kwiatkowski: Jan Chrystian Kamsetzer. Architekt Stanisława Augusta, Warszawa 1978.
Bernatowicz, Aleksandra: Niepodobne do rzeczywistości. Malowana groteska w rezydencjach Warszawy i Mazowsza 1777-1820, Warszawa 2006.
Bernatowicz, Aleksandra: Malarze w Warszawie czasów Stanisława Augusta. Status, aspiracje, twórczość, Warszawa 2016.
Bernatowicz, Tadeusz: Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczpospolitej szlacheckiej (1697-1763), Warszawa 2011.
Chrościcki, Juliusz. Sztuka i polityka. Funkcja propagandowa sztuki w epoce Wazów (1587-1668), Warszawa 1987.
Gryglewski, Piotr: De Sacra Antiquitate. Odwołania do przeszłości w polskiej architekturze sakralnej XVI w., Warszawa 2012.
Kaleciński, Marcin: Mity Gdańska. Antyk w publicznej sztuce protestanckiej res publiki, Gdańsk 2011.
Lileyko, Jerzy: Zamek warszawski. Rezydencja królewska i siedziba władz Rzeczpospolitej 1569-1793, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk - Łódź 1984.
Karpowicz. Mariusz: Sztuka oświeconego sarmatyzmu. Antykizacja i klasycyzacja w środowisku warszawskim czasów Jana III, Warszawa 1986 (I wyd. 1967).
Karpowicz, Mariusz: Jerzy Eleuter Siemiginowski. Malarz polskiego baroku, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974.
Kwiatkowski, Marek: Stanisław August, król-architekt, Wrocław et al. 1983.
Lipińska, Aleksandra. Dwa niderlandyzmy - wrocławski i lwowski - na przykładzie rzeźby 1550-1625. Pytania i dezyderaty, [w:] Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach nowożytnych, red. Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina-Scheurer, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2011, s. 61-73.
Lorenz, Stanisław, i Andrzej Rottermund: Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984
Łoziński, Jerzy Z.: Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520 – 1620, Warszawa 1973.
Łyczak, Bartłomiej. Toruński cech rzeźbiarski i snycerka na obszarze jego oddziaływania w latach 1695-1793. Warszawa 2018.
Małkiewicz, Adam: ‘Kościół ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie – dzieje budowy i problem autorstwa’, Prace z historii sztuki, 5, Kraków 1967, s. 43-86.
Małkiewicz, Adam: Teoria architektury w nowożytnym piśmiennictwie polskim, Warszawa – Kraków 1976.
Michalczyk, Zbigniew. W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku. Warszawa 2016.
Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: André Le Brun. "Pierwszy rzeźbiarz" króla Stanisława Augusta, t. 1-2, Warszawa 2010.
Miłobędzki, Adam: Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1963.
Mossakowski, Stanisław: Tylman z Gameren (1632-1706). Twórczość architektoniczna w Polsce, Warszawa-Berlin-Monachium 2012.
Mossakowski, Stanisław: Rezydencja królewska na Wawelu w czasach Zygmunta Starego. Program użytkowy i ceremonialny, Warszawa 2013.
Pasierb, Janusz St.: Malarz gdański Herman Han, Warszawa 1974.
Skibiński, Franciszek: ‘Architekci, budowniczowie, kamieniarze i rzeźbiarze obcego pochodzenia w Gdańsku 1550-1630. Szkic z dziejów migracji artystycznej’, Biuletyn Historii Sztuki, 77 (2015), 1, s. 5-35.
Skibiński, Franciszek. Willem van den Blocke : niderlandzki rzeźbiarz nad Bałtykiem w XVI i na początku XVII w. Toruń 2015.
Talbierska, Jolanta: Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warszawa 2011.
Tylicki, Jacek. Rysunek gdański ostatniej ćwierci XVI i pierwszej połowy XVII wieku, Toruń 2005.
Wardzyński, Michał. Marmur i alabaster w rzeźbie i małej architekturze Rzeczypospolitej : studium historyczno-materiałoznawcze przemian tradycji artystycznych od XVI do początku XVIII wieku. warszawa 2015
Wiliński, Stanisław: ‘Rzeźby Sebastiana Sali dla Krzysztofa Opalińskiego’, Biuletyn Historii Sztuki 18 (1956), 1, s. 55–83.
Wrede, Marek: Rozbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie przez Zygmunta III, Warszawa 2013.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: