Zajęcia fakultatywne specjalistyczno-kierunkowe (nauki o obrazie) 1402-HS-ZF-NO-S2

Dzięki analizie wybranych dzieł artystów (m.in.: Domenico Veneziano, Paolo Ucello, Antonella da Messina, Giovanni Bellini, Domenico Ghirlandaio, Piero della Francesca, Sandro Botticelli czy Rafael Santi oraz Tycjan) student zapozna się z różnorodnością portretowych wizji w początkach ery nowożytnej, kontekstami kształtowania się i ewolucji poszczególnych typów i strategii obrazowania.
1. Wprowadzenie w problematykę portretu, medium i płaszczyzny obrazowania w sztuce XV i początkach XVI wieku
2. Co ma wspólnego kamea i medal z łamaniem płaszczyzny obrazu?
3. Jak medium zmienia widzenie autora i widza
4. Czy każdy widzi takiego samego konia? Wizja i rzeczywistość portretowej koncepcji Paola Uccella Andrea Castagno
5. Imago „położone” na szklanej tafli - portrety z pejzażowym tłem (od Domenica Veneziano do Piero della Franceski)
6. Obraz - życie - śmierć. Czy naprawdę chodzi o przedłużenie doczesnego żywota?
7. Ghirlandaio i portrety pewnej damy z rodziny Tornabuoni
8. Osadzony w idealnej nicości - od abrysu po integrację z przestrzenią
9. Postać uwięziona w „ramie” – triumfujący Alberti
10. Dotykanie obrazowej membrany – malarskie sztuczki z taktylnością „po drugiej stronie lustra”
11. Szukanie i oszukiwanie granicy (Castagno i inni)
12. Spojrzenie, które „pcha” uwiecznionego w głąb obrazu.
13. Od ramy do lustra – podwójne odbicie u Jana van Eycka i Parmigianina.
14. Tycjanowska pozorna bliskość modela.
15. Jestem, kim jestem – pozorne zdjęcie maski.

Zajęcia fakultatywne „Znaczenie i rozwój rzeźby romańskiej” poświęcone zostaną omówieniu ważnych, różnorodnych przykładów rzeźby romańskiej i przedromańskiej oraz podejściom do tych powstałych w odległych czasach przedstawień plastycznych.

„Kamień w budownictwie jest potrzebny, dlaczego jednak rzeźbić kamień?” napisał na początku XII wieku cysters Hugon z Fouilloy. Św. Bernard z Clairvaux natomiast: „widać tak wielką i zadziwiającą różnorodność rozmaitych kształtów, że chciałoby się raczej czytać z marmurów niż z ksiąg, raczej poświęcić cały dzień na podziwianie tego wszystkiego niż na rozmyślanie nad Prawem Pańskim” (przekł. Elwira Buszewicz). Wbrew tym dobitnie wyrażonym antyestetycznym, praktycystycznym przekonaniom sztuka romańska obfitowała w piękne, wartościowe i o znacznej nośności znaczeniowej przykłady plastycznego opracowania kamienia jak też innych materiałów rzeźbiarskich.

Z rzeźbą omawianej epoki kojarzone są architektoniczność, blokowość, ornamentalizacja, operowanie obłymi, sferycznymi, wałkowatymi kształtami, podporządkowanie rzeźby architekturze, integracja z nią, czyli stosowanie prawa ramy. Uczestnicy zapoznają się także z innymi ujęciami specyfiki rzeźby romańskiej.

Na romańskim tympanonie w środkowej Francji znajdują się następujące słowa: „Bóg stworzył wszystko. Człowiek czyni, przerabia wszystko. Natalis mnie wykonał”, pokazujące dumę i zdolność doczesnego artysty natchnionego przez Boga Najwyższego określanego jako „Najdoskonalszy artysta”: Summus Artifex.

W trakcie zajęć Studentki/ci zapoznają się z istotnymi dziełami rzeźby romańskiej. Zgłębiają wzorcowe opisy i analizy dotyczące problemów związanych z dziełami rzeźbiarskimi, przydatne przy formułowaniu własnych prac. Rozwijają umiejętność opisu i analizy stylistyczno-ikonograficznej dzieł romańskich, wskazywania cech charakterystycznych. Poznają kontekst rzeźb, ich ikonografię, treści, związki stylistyczne, problematykę dotyczącą warsztatów i zleceniodawców. Zapoznają się ze specyfiką stylu romańskiego oraz etapami jego rozwoju. Kształtują świadomość różnorodności funkcji i cech dzieł sztuki oraz ich wzajemnych relacji, miejsca w przestrzeni. W ramach przygotowań do zajęć, dyskusji czytają teksty naukowe. Zapoznają się z różnymi argumentacjami, dyskursem w literaturze i doskonalą swe umiejętności brania udziału w naukowej dyskusji oraz wartościowania argumentów naukowych.

Zajęcia będą urozmaicone oraz bogato ilustrowane. Zestawiane obok siebie ilustracje dzieł sztuki ułatwią komparatystyczne analizy. Dyskusji poddane zostaną zagadnienia oraz teksty klasyczne i nowatorskie. Poszczególne studia przypadku zostaną wzbogacone o konteksty, lepiej ukażą zagadnienia o uniwersalnym charakterze. Przedstawione zostaną rożne metodologie starające się ująć rzeźbę romańską. Zajęcia wzbogacą cytaty źródłowe z epoki oraz tekstów literatury przedmiotu jak też metodologicznych.

Tematyka zajęć:

1. Wprowadzenie, zapoznanie z programem zajęć, tematyką, ujęciami oraz sposobami postrzegania rzeźby romańskiej w Polsce i na świecie.
2. Dekoracja rzeźbiarska pierwszej katedry na Wawelu.
3. Dekoracja ryta na przykładzie posadzki z Wiślicy.
4. Nagrobki romańskie.
5. Zabytki rzeźby romańskiej w opactwie benedyktynów w Tyńcu. Formy i geneza kapiteli.
6. Posąg Matki Boskiej w Wysocicach.
7. Romańska rzeźba Marii z Dzieciątkiem z Goźlic.
8. Tympanon w Wysocicach.
9. Romańska Madonna z Ołoboku na tle sztuki Wschodu i Zachodu.
10. Krzyże romańskie, szczególnie płyta nagrobna w Trzemesznie na tle innych zabytków, krzyże iryjskie.
11. Rzeźba romańska w Strzelnie - tympanon.
12. Romańska, strzelińska ikona w kamieniu, kapitele.
13. Rzeźba w Trzebnicy i Bambergu.
14. Lwy i atlanci w romanizmie. Funkcje rzeczywiste i przypisywane, symbolika, forma.
15. Romańskie krucyfiksy w brązie, podsumowanie zajęć.

W semestrze letnim 2024/2025 Uczestniczki/Uczestnicy zajęć poświęconych nowemu spojrzeniu na ikony zapoznają się z istotnymi odmianami typologicznymi, stylistycznymi cerkiewnych obrazów, problematyką ikonograficzną, znaczeniem tych wyjątkowych dzieł sztuki, stanowiących „pomost do niewidzialnego”, kontekstami historycznymi, teologicznymi. Przedmiot analizy stanowią ikony od czasów wczesnobizantyjskich po XXI wiek. Omawiane obrazy powstałe w szerokim zakresie czasowym łączy odwoływanie się do wspólnych pierwowzorów, powiązanie z chrześcijaństwem obrządku Wschodniego, czytelne pomimo ewolucji stylistycznej oraz zmian ikonograficznych. Uczestniczki/Uczestnicy zajęć wypracowują własny warsztat badawczy, zapoznają się z różnymi interpretacjami, naukową literaturą. Bogato ilustrowane, urozmaicone zajęcia pozwalają na wielostronne zapoznanie się z problematyką ikon przy omawianiu każdego tematu. Zestawiane obok siebie ilustracje dzieł sztuki ułatwiają komparatystyczne analizy. Dobór naukowych artykułów pozwala na porównanie różnych podejść badawczych, rodzajów analiz dzieł sztuki. Punkt wyjścia rozważań stanowi moja monografia o ikonach, własne studia nad ikonami w Polsce i za granicą oraz bogata, interdyscyplinarna literatura przedmiotu wraz z analizą źródeł pisanych i łączeniem jej z odkrywaniem istoty cerkiewnych obrazów.

Tematyka zajęć:

1. Wprowadzenie. Zapoznanie z tematyką zajęć i problematyką ikon na przestrzeni dziejów, dyskusja o wybranych ikonach.
2. Dziewiętnastowieczne ikony z kolekcji Profesora Wiesława Litewskiego w Muzeum Uniwersyteckim na UMK na tle bizantyjskiej i postbizantyjskiej twórczości artystycznej. (I) Ikony w typie Hodegetrii.
3. Dziewiętnastowieczne ikony z kolekcji Profesora Wiesława Litewskiego w Muzeum Uniwersyteckim na UMK na tle bizantyjskiej i postbizantyjskiej twórczości artystycznej. (II) Prawosławna ikona Pokrowu.
4. System przekazu w malarstwie ikonowym: zaawansowana geometria, perspektywy, zniekształcenia oraz „ikonowe górki”. Ikony maryjne typu Eleusa.
5. Spojrzenie na ikony z perspektywy semiotyki, ikony hagiograficzne.
6. Perspektywa teologiczna na ikony. Różnice w podejściu teologów, w tym prawosławnych. Ikona i kanon.
7. Przedstawienia kobiet na ikonach. Ikony we wczesnośredniowiecznej sztuce Europy insularnej.
8. Wybrane tematy ikonograficzne – święte niewiasty. Św. Jan Chrzciciel jako Anioł Pustyni, Matka Boża a Eucharystia.
9. Bizantyjskie przepisy ikonograficzne oraz ówczesna praktyka. Wybrane tematy ikonograficzne – Matka Boża Oranta, Zaśnięcie Matki Bożej. Ikony hagiograficzne.
10. Perspektywa teologiczna na ikony. Różnice w podejściu teologów (II). Ikony kompozytowe. Ikony świąteczne.
11. Teologia mistyczna, teologia dogmatyczna, istotne dla ikonografii legendy, ikony w literaturze pięknej – studia przypadku. Ikony świąteczne (II).
12. Różnorodne podejścia do badania, identyfikacji, opisu ikon. Zajęcia praktyczne przy wystawie ikon w Muzeum Uniwersyteckim.
13. Przepisy Soboru Stu Rozdziałów. Badania w ramach historii sztuki.
14. Ikonostas cerkwi wołoskiej we Lwowie. Wybrane tematy ikonograficzne: Zesłanie Ducha Świętego.
15. Podsumowanie zajęć oraz przegląd omówionych zagadnień.

W semestrze letnim 2024/2025 Uczestniczki/Uczestnicy zajęć poświęconych nowemu spojrzeniu na ikony zapoznają się z istotnymi odmianami typologicznymi, stylistycznymi cerkiewnych obrazów, problematyką ikonograficzną, znaczeniem tych wyjątkowych dzieł sztuki, stanowiących „pomost do niewidzialnego”, kontekstami historycznymi, teologicznymi. Przedmiot analizy stanowią ikony od czasów wczesnobizantyjskich po XXI wiek. Omawiane obrazy powstałe w szerokim zakresie czasowym łączy odwoływanie się do wspólnych pierwowzorów, powiązanie z chrześcijaństwem obrządku Wschodniego, czytelne pomimo ewolucji stylistycznej oraz zmian ikonograficznych. Uczestniczki/Uczestnicy zajęć wypracowują własny warsztat badawczy, zapoznają się z różnymi interpretacjami, naukową literaturą. Bogato ilustrowane, urozmaicone zajęcia pozwalają na wielostronne zapoznanie się z problematyką ikon przy omawianiu każdego tematu. Zestawiane obok siebie ilustracje dzieł sztuki ułatwiają komparatystyczne analizy. Dobór naukowych artykułów pozwala na porównanie różnych podejść badawczych, rodzajów analiz dzieł sztuki. Punkt wyjścia rozważań stanowi moja monografia o ikonach, własne studia nad ikonami w Polsce i za granicą oraz bogata, interdyscyplinarna literatura przedmiotu wraz z analizą źródeł pisanych i łączeniem jej z odkrywaniem istoty cerkiewnych obrazów.

Tematyka zajęć:

1. Wprowadzenie. Zapoznanie z tematyką zajęć i problematyką ikon na przestrzeni dziejów, dyskusja o wybranych ikonach.
2. Dziewiętnastowieczne ikony z kolekcji Profesora Wiesława Litewskiego w Muzeum Uniwersyteckim na UMK na tle bizantyjskiej i postbizantyjskiej twórczości artystycznej. (I) Ikony w typie Hodegetrii.
3. Dziewiętnastowieczne ikony z kolekcji Profesora Wiesława Litewskiego w Muzeum Uniwersyteckim na UMK na tle bizantyjskiej i postbizantyjskiej twórczości artystycznej. (II) Prawosławna ikona Pokrowu.
4. System przekazu w malarstwie ikonowym: zaawansowana geometria, perspektywy, zniekształcenia oraz „ikonowe górki”. Ikony maryjne typu Eleusa.
5. Spojrzenie na ikony z perspektywy semiotyki, ikony hagiograficzne.
6. Perspektywa teologiczna na ikony. Różnice w podejściu teologów, w tym prawosławnych. Ikona i kanon.
7. Przedstawienia kobiet na ikonach. Ikony we wczesnośredniowiecznej sztuce Europy insularnej.
8. Wybrane tematy ikonograficzne – święte niewiasty. Św. Jan Chrzciciel jako Anioł Pustyni, Matka Boża a Eucharystia.
9. Bizantyjskie przepisy ikonograficzne oraz ówczesna praktyka. Wybrane tematy ikonograficzne – Matka Boża Oranta, Zaśnięcie Matki Bożej. Ikony hagiograficzne.
10. Perspektywa teologiczna na ikony. Różnice w podejściu teologów (II). Ikony kompozytowe. Ikony świąteczne.
11. Teologia mistyczna, teologia dogmatyczna, istotne dla ikonografii legendy, ikony w literaturze pięknej – studia przypadku. Ikony świąteczne (II).
12. Różnorodne podejścia do badania, identyfikacji, opisu ikon. Zajęcia praktyczne przy wystawie ikon w Muzeum Uniwersyteckim.
13. Przepisy Soboru Stu Rozdziałów. Badania w ramach historii sztuki.
14. Ikonostas cerkwi wołoskiej we Lwowie. Wybrane tematy ikonograficzne: Zesłanie Ducha Świętego.
15. Podsumowanie zajęć oraz przegląd omówionych zagadnień.

Bastek Grażyna, Warsztaty weneckie w drugiej połowie XV i XVI wieku. Bellini, Giorgione, Tycjan, Tintoretto, Warszawa 2010
Belting Hans, Antropologia obrazu, Szkice do nauki o obrazie, przełożył Maiusz Bryl, Kraków 2007
Bolzoni Lina, Poesia e ritratto nel Rinascimento, Roma-Bari 2015
Burke Peter, The Renaissance, Individualism and the Portrait, „History of European Ideas” 21 (1995), s. 393-400
Deprano Maria, Art Patronage, Family and Gender in Renaissance Florence: The Tornabuoni, Cambridge 2018
Guze Justyna, Książka jako symbol treści intelektualnych, [w:] O ikonografii świeckiej doby humanizmu, Jan Białostocki red. Warszawa 1977.
Laskowski Brigitt, Piero della Francesca, Köln 1998
Pomian Krzysztof, Portret i pamięć, [w:] Rafael i jego spadkobiercy. Portret klasyczny w sztuce nowożytnej Europy, S. Dudzik, T. J. Żuchowski red., Toruń 2003
Pope-Hennessy John, The Portrait in the Renaissance, Princeton University Press, 1989
Steer John, Il rittratto veneziano, [w:] Pittura veneziana, Milano 1988
The Renaissance Portrait: From Donatello to Bellini, Keith Christiansen, Stefan Weppelmann, New York 2012

Literatura ogólna (wybrane fragmenty):

1. Fossi Gloria, Sztuka romańska i gotycka, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN 2006.
2. Fuga Antonella, Techniki i materiały, przekł. Katarzyna A. Chmielewska, Warszawa: Arkady 2008.
3. Geese Uwe, Rzeźba romańska, [w:] Sztuka romańska: architektura, rzeźba, malarstwo, red. R. Toman, przekł. R. Wolski, Köln: Könemann, 2000, s. 256–323, 328–375.
4. Jarzewicz Jarosław, Kościoły romańskie w Polsce, zdj. Jerzy Andrzejewski, Kraków: Wydawnictwo M, 2014.
5. Sauerländer Willibald, Rzeźba średniowieczna, przekł. Anna Porębska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 66–149.
6. Sylwestrzak Hubert, Kachnic Jolanta, Kamienne tworzywo sztuki, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2010.
7. Świechowski Zygmunt, Romanizm, Sztuka polska, t. I (red. Jerzy Kowalczyk), Warszawa: Arkady 2006.
8. Świechowski Zygmunt, Nowak Lesław, Gumińska Bronisława, Sztuka romańska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1976.
9. Żarnecki Jerzy, Sztuka romańska, Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2005, s. 49–94.

Literatura szczegółowa pomocna w przygotowaniu referatów i dyskusji, podana w szerszym wyborze (wybrane fragmenty):

1. Baltrušaitis Jurgis, Ornamental stylistic in Romanesque sculpture (1931), [w:] Art history: an anthology of modern criticism, red. W. Sypher, New York 1963, s. 117-131
2. Bernard z Clairvaux, Apologia do opata Wilhelma, [w:] Polemika kluniacko-cysterska z XII wieku, red. i wstęp Michał Tomasz Gronowski, przekł. Elwira Buszewicz, Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2010, s. 105–149.
3. Białłowicz-Krygierowa Zofia, Romańskie ciosy z płaskorzeźbionymi maskami z kościoła Panny Marii w Inowrocławiu. Przyczynek do historii zbiorów kórnickich Tytusa Działyńskiego, „Studia Muzealne”, 1977, t. 20, s. 11-22.
4. Bochnak Adam, Historia sztuki średniowiecznej. Warszawa–Kraków 1973.
5. Bohdziewicz P., Romański portal kolegiaty w Tumie pod Łęczycą na tle zagadnienia jego genezy, [w:] Pastori et magistro: praca zbiorowa, kom. red.: Andrzej Krupa et al., Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1966, s. 405-428.
6. Chmielewski Grzegorz, Kapitele z Kołbacza, Szadzka i Nowogardu, „Materiały Zachodnio-Pomorskie”, III:1957, s. 199-233.
7. Chorowska Małgorzata, Caban Mariusz, Kamienny detal architektoniczny z późnoromańskiej kaplicy św. św. Benedykta i Wawrzyńca na zamku w Legnicy; 2016, [w:] Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X-XIII wiek), Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego, 2016, s. 313-337.
8. Ciećkiewicz Zofia, Liczba w koncepcji ideowej romańskich kolumn w Strzelnie: cztery żywioły, trzydzieści sześć dekanów, „Roczniki Humanistyczne”, t. 52, z. 4 (2004), s. 31-54, 2005.
9. Danielewski Marcin, Reliefy z murów kościoła Panny Marii w Inowrocławiu, „Roczniki Historyczne”, 2011, t. 77, s. 7-34.
10. Davy, M.-M., Symbolika romańska (XII w.), przekł. K. Wakar. Warszawa 2011.
11. Dębicki Jacek, Zachodni portal katedry świętego Łazarza w Autun: studium z historii sztuki i historii idei, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", cop. 2002.
12. Dobrowolski Tadeusz, Kościół św. Mikołaja w Wysocicach: ze studjów nad architekturą i rzeźbą romańską w Polsce, Warszawa: Wydaw. Zakładu Architektury Polskiej i Historji Sztuki Politechniki Warszawskiej, 37, [1] s.: il.; 31 cm., 1931 Odb.: Studia do Dziejów Sztuki w Polsce, t. 4: 1931, z. 1.
13. Dobrowolski Tadeusz, Posąg Matki Boskiej w Wysocicach: przyczynek do dziejów rzeźby romańskiej w Polsce, Kraków: PWN, S. 37-49: il.; 30 cm, 1974, Nadb.: „Folia Historiae Artium”, t. 10:1974, s. 37-49.
14. Dobrzeniecki Tadeusz, A Romanesque Statue of the Virgin and the Child in the National Museum in Warsaw, „Bulletin du Musée National de Varsovie", vol. VI, 1965, Nr 2/3, s. 33—41.
15. Dobrzeniecki Tadeusz, Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XVII, 1973, s. 5—86 (część I).
16. Dobrzeniecki Tadeusz, Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych (część III), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XIX, Warszawa 1975, s. 5—263.
17. Dobrzeniecki Tadeusz, Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych (część II). Maiestas Crucis w ściennym malarstwie Nubii (Faras), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XVIII, 1974, s. 213—306.
18. Dobrzeniecki Tadeusz, Romański posążek Marii z Dzieciątkiem w Muzeum Narodowym w Warszawie, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, X, 1966, s. 109—164.
19. Dobrzeniecki Tadeusz, U źródeł przedstawień Tron Łaski i Pietas Domini, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XV, 1, 1971, s. 221—310.
20. Furmankiewiczówna K., Rzeźba romańska w Polsce, / Prace Komisyi Historyi Sztuki. 1927.
21. Gadomski Jerzy, Znaki kamieniarskie w Polsce od roku 1100 do połowy XIII wieku, „Folia Historiae Artium”, 1966, t. 3, s. 23–67.
22. Hewner Katarzyna, Funkcja rzeźb i rytów na murach romańskiego kościoła pw. Imienia NMP w Inowrocławiu: głos w dyskusji, „Ziemia Kujawska”, 2004, T. XVII, s. 213-217.
23. Hewner Katarzyna, Kim był twórca romańskich rzeźb na murach kościoła Imienia Najświętszej Marii Panny w Inowrocławiu?, „Ziemia Kujawska”, 1998, T. XIII s. 151-157.
24. Hewner Katarzyna, Tympanon w Wysocicach. Próba interpretacji ikonologicznej, „Saeculum Christianum”, 15, (2008), nr 2, s. 109-125.
25. Janocha Michał, „Czarcia głowica” z Kołbacza – propozycja interpretacji ikonologicznej, [w:] Kościół i sztuka pobrzeża Bałtyku, red. Danuta Murawska, Toruń: Wydawnictwo UMK, 1998, s. 123-141.
26. Jarzewicz Jarosław, Co to jest architektura romańska, czyli problemy stylu, formy i chronologii, [w:] idem, Kościoły romańskie w Polsce. Kraków 2014.
27. Jurkowlaniec Grażyna, Czerwińsk romański w badaniach Teresy Mroczko, [w:] Dzieje klasztoru w Czerwińsku, Lublin: Lubelska Oficyna Wydawnicza 1997.
28. Jurkowlaniec Tadeusz, Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce, „Rocznik Historii Sztuki”, 12.1981, s. 15-41.
29. Kalinowski Lech, Speculum artis: treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
30. Kalinowski Lech, Zabytki rzeźby romańskiej w opactwie tynieckim, [w:] idem, Speculum artis: treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 83-119.
31. Knapiński Ryszard, Drzwi płockie na tle innych brązowych drzwi kościelnych w Europie, [w:] Romańskie Drzwi Płockie 1154-ok. 1430-1982, Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie: nakł. Instytutu Wydawniczego "Pax", 1983, s. 12-29.
32. Koziński W., Uwagi o portalu ołbińskim, „Ochrona Zabytków”, 11 (1958), nr 1-2, s. 177-191.
33. Kuczyńska Jadwiga, Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce, „Rocznik Historii Sztuki”, 14:1984, s. 5-79.
34. Kunkel Robert, „Leo vigilans” - lew czuwający w portalu kolegiaty pw. św. Michała Archanioła w Płocku, [w:] Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X-XIII wiek), Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego, 2016, s. 401-409.
35. Lalik Tadeusz, rec. Teresa Mroczko, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, XXIII:1975, s. 636-639.
36. Laurence Cabrero-Ravel, Romańskie kapitele korynckie o dekoracji figuralnej: przykład Owernii: wstępne uwagi, „Prace Komisji Historii Sztuki”, T. 36 (2011), s. 205-217. [Referat z XXIX Seminarium Mediewistycznego im. Alicji Karłowskiej-Kamzowej: Tradycje antyczne w kulturze średniowiecza, 13-14 listopada 2008 r., Poznań].
37. Malik Barbara, Relikty przedromańskiej dekoracji plecionkowej na Wawelu, „Studia Waweliana”, IX/X (2000/2001), s. 195-204.
38. Markowska R. K., Ikonografia cnót i przywar na kolumnach w Strzelnie, „Studia Źródłoznawcze”, 26:1981, s. 79-111.
39. Mączewska-Pilch Krystyna, Tympanon fundacyjny z Ołbina na tle przedstawień o charakterze donacyjnym, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1973.
40. Morelowski Marian, Studia nad architektura i rzeźbą na wrocławskim Ołbinie XII wieku, Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, seria A, 7 (1952) wyd. 1956, dodatek 1, s. 1-51.
41. Mroczko Teresa, Czerwińsk romański, Warszawa: Auriga 1972.
42. Mroczko Teresa, Czerwiński uczeń Wiligelma, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXXIII (1971), s. 215-226.
43. Nogieć-Czepielowa, Pozostałości dekoracji rzeźbiarskiej I katedry wawelskiej, „Folia Historiae Artium”, X:1974, s. 5-36.
44. Obertyński Zdzisław, Uwagi o wyposażeniu wnętrza Tumu Łęczyckiego, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, VIII:1946, s. 187-192.
45. Piątkiewicz-Dereniowa, Płytki posadzkowe z opactwa benedyktynów w Tyńcu, „Folia Historiae Artium”, 6/7:1971, s. 239-265.
46. Pilch Krystyna, Tympanon romański z Ołbina, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXV:1963, s. 53-56.
47. Próchniak Kinga, Romańska rzeźba Marii z Dzieciątkiem z Goźlic – zarys historyczno-stylistyczny, „Studia Sandomierskie. Teologia-Filozofia-Historia”, 25/2018, nr 1, s. 155-181.
48. Quirini-Popławski Rafał, Rzeźba przedromańska i romańska w Polsce wobec sztuki włoskiej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007.
49. Ratkowska Paulina, Atlanci chrześcijańscy w sztuce romańskiej, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XXXVI:1992, s. 89-103.
50. Rybak Damian, Strzelno: architektura i rzeźba romańska, Strzelno: Romański Ośrodek Kultury im. Ottona i Bolesława, Oddział PTTK im. Antoniego Słowińskiego Fundacja Cultura Animi. 2018.
51. Semkowicz Władysław, Krucyfiks z Sirolo i jego pochodzenie z kościoła św. Salwatora w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, 23:1932, s. 139-155.
52. Sikorski Czesław, Reliefy z murów kościoła Imienia Najświętszej Marii Panny w Inowrocławiu, „Ziemia Kujawska”, 1995, t. XI, s. 17-34.
53. Skubiszewski Piotr, Badania nad polską sztuką romańską w latach 1945-1964, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXVII (1965), s. 135-154.
54. Skubiszewski Piotr, Romańska płyta nagrobna w Trzemesznie i symbolika nagrobków z przedstawieniem krzyża procesyjnego, [w:] Ars una. Prace z historii sztuki, pod red. Eugeniusza Iwanoyki, Poznań: UAM 1976, s. 19-48.
55. Skubiszewski Piotr, Sztuka romańska w Czerwińsku nad Wisłą (rec. Teresa Mroczko, Czerwińsk romański), „Nowe Książki”, nr 2/550, 1973, s. 68-70.
56. Sokołowski Marian, Ornament sznurowy w katedrze romańskiej na Wawelu, „Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce”, VIII (1912), s. CCCCVII-CCCCCXVII.
57. Sroka Zbigniew, Romańskie kolumny figuralne w Strzelnie: (ikonografia), Gniezno: Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentium, 2000.
58. Sroka Zbigniew, Zagrożenia i lęki średniowiecznych inowrocławian (problematyka płaskorzeźb i rytów na kościele pod wezwaniem Imienia Najświętszej Marii Panny w Inowrocławiu), „Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, 2001, z. 6, s. 106-122.
59. Sroka Zbigniew, Romańskie tympanony w strzeleńskiej bazylice i rotundzie: ikonografia, Bydgoszcz: Wydaw. "Koronis", 2003.
60. Szczęsna Joanna, Płyta z przedstawieniem Marii z Dzieciątkiem w kościele Świętej Trójcy w Strzelnie, „Roczniki Humanistyczne: Historia Sztuki”, tom 61:2013, zeszyt 4, s. 51-79.
61. Szczęsna Joanna, Tympanon portalu północnego ponorbertańskiego kościoła Świętej Trójcy w Strzelnie, „Roczniki Humanistyczne: Historia Sztuki”, 53:2005, s. 7-36,
62. Ścibor Józef, Wódz Bożena E., Romańska rzeźba portalowa ze Wzgórza św. Jakuba. Przyczynek do studiów nad układem przestrzennym wczesnośredniowiecznego Sandomierza, „Pamiętnik Sandomierski”, T. 3: 1997 s. 5-46.
63. Świechowski Zygmunt, A jednak Hildegarda, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, T. 36: 1992 s. 105-118.
64. Świechowski Zygmunt, Czy istnieją relacje pomiędzy rzeźbą romańską Wielkopolski i Śląska?, [w:] Związki artystyczne Wielkopolski i Śląska od XII do XX wieku. Materiały z konferencji naukowej 13-15 maja 1986 r. Cz. 1, „Rocznik Leszczyński”, T. 9: 1989 s. 153-210.
65. Świechowski Zygmunt, Drzewo życia w monumentalnej rzeźbie romańskiej Polski, [w:] Księga ku czci Władysława Podlachy, Wrocław 1957 = Wrocławskie Towarzystwo Naukowe. Rozprawy Komisji Historii Sztuki, t. 1), s. 113-116.
66. Świechowski Zygmunt, Dwie restauracje romańskiego portalu z opactwa św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu i jego aktualna problematyka konserwatorska, „Ochrona Zabytków”, XXIII, 1970, nr 1, 88, s. 3-10.
67. Świechowski Zygmunt, Geneza ornamentu architektonicznego w architekturze cysterskiej Małopolski, [w:] Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w Turawie w dniach 8-11 V 1996 przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, Opole-Wrocław: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych; Inst. Hist. Uniw. Wrocławskiego 1996, s. 295-310.
68. Świechowski Zygmunt, Nieznane rzeźby romańskie w Strzelnie, „Acta Univ. N. Copernici. Nauki Humanist.-Społ”, Z. 184: Archeologia. [Nr] 13: Archeologia architektury, 1990, s. 41-62.
69. Świechowski Zygmunt, Portal północny Archikolegiaty w Tumie pod Łęczycą, [w:] [Osiemset pięćdziesiąt] 850 lat w służbie Bogu i ludziom. Archikolegiata Łęczycka w Tumie. Materiały sesji naukowej w Łęczycy dnia 21 maja 2011 roku, red. Maria Żemigała, Tum-Łęczyca: Tow. Nauk. Płockie. Oddz., 2011, s. 31-36.
70. Świechowski Zygmunt, Relacje południowofrancuskie dwu rzeźb romańskich z Wrocławia, „Biuletyn Historii Sztuki”, XXIII :1961, s. 248-257.
71. Świechowski Zygmunt, Relikty pierwotnego wystroju archikolegiaty w Tumie, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. 76, nr 1, 2014, s. 5–33.
72. Świechowski Zygmunt, Rzeźba Chrystusa Pantokratora z kolegiaty w Tumie pod Łęczycą, [w:] Budownictwo i budowniczowie w przeszłości. Studia dedykowane Profesorowi Tadeuszowi Poklewskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, pod red. Andrzeja Abramowicza i Jerzego Maika, Łódź: IAiE PAN, 2002, s. 359-376.
73. Świechowski Zygmunt, Strzelno romańskie, Poznań: Patria Polonorum; Księgarnia Św. Wojciecha, 1998.
74. Świechowski Zygmunt, Strzelno, rzeźba romańska, Strzelno: Pol. Tow. Turyst.-Krajozn 1987.
75. Świechowski Zygmunt, Studia nad rzeźbą w Strzelnie, „Rocznik Historii Sztuki”, VIII, 1970, s. 71-116.
76. Świechowski Zygmunt, Wystrój rzeźbiarski kościoła klasztornego w Trzebnicy i jego związki z katedrą w Bambergu, „Rocznik Historii Sztuki”, T. 21: 1995, s. 5-20.
77. Świechowski Zygmunt, Znaczenie Włoch dla polskiej architektury i rzeźby romańskiej, „Rocznik Historii Sztuki”, V:1965, s. 47-92.
78. Waszak Przemysław, Local and supra-regional significance of Romanesque sculpture and its place in art history: the example of bas-reliefs from a church in Inowrocław, “Ars: časopis Ústavu dejín umenia Slovenskej akadémie vied / Journal of the Institute of Art History of the Slovak Academy of Sciences”, LIV, 2021, nr 2, s. 140–154.
79. Waszak Przemysław, Maski z kościoła w Inowrocławiu. Znaczenie płaskorzeźby romańskiej oraz jej miejsce w historii sztuki, „Sztuka i Kultura”, VI, 2019-2022, s. 9-51.
80. Waszak Przemysław, Rozwojowe ciągi formalno-ideowe w ramach konstrukcji czasu artystycznego George'a Kublera, „Sztuka i Kultura”, V, 2017/2018, s. 349–366.
81. Waszak Przemysław, The right of art, the principle of the artist, the imperative of the scholar: the example of a Romanesque sculptor’s workshop in the context of the law of the frame, “Ars: časopis Ústavu dejín umenia Slovenskej akadémie vied / Journal of the Institute of Art History of the Slovak Academy of Sciences”, LV, 2022, nr 2, s. 98–108.
82. Wojczak Tomasz, Upamiętnieni w kamieniu: studium z zakresu antropologii symbolicznej o polskich romańskich tympanonach fundacyjnych; Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, 2016, [w:] Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X-XIII wiek), Gniezno: Muzeum Początków Państwa Polskiego, 2016, s. 255-265.
83. Żak Jan, Uwagi o stylu zwierzęcym w sztuce wczesnośredniowiecznej na ziemiach polskich, „Archeologia Polski”, 4:1959, nr 1, s. 7-27.
84. Żurowska Klementyna, Elementy architektoniczne zdobione motywem plecionki odnalezione na terenie wzgórza wawelskiego, [w:] Chrystianizacja Polski południowej, Kraków 1994, s. 141-143.
85. Żurowska Klementyna, Romańskie detale architektoniczne i fragmenty rzeźb odnalezione w Tyńcu w latach 1970-1980, [w:] Symbolae historiae artium. Studia z historii sztuki Lechowi Kalinowskiemu dedykowane, Warszawa 1986, s. 111-119.
86. Żurowska Klementyna, Rzeźba i detale architektoniczne romańskie i gotyckie, [w:] Tyniec. Sztuka i Kultura Benedyktynów od wieku XI do XVIII. Katalog Wystawy w zamku Królewskim na Wawelu, red. Klementyna Żurowska, Kraków 1994, s. 3-11.

Bibliografia podstawowa (wybrane fragmenty)

Belting Hans, Obraz i kult: historia obrazu przed epoką sztuki, przekł. Tadeusz Zatorski, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2010 (wybrane fragm.).
Biblia pierwszego Kościoła, przełożył oraz przypisami opatrzył Remigiusz Popowski, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2017.
Gębarowicz Mieczysław, Najstarszy ikonostas cerkwi wołoskiej we Lwowie: dzieje zabytku oraz jego rola w przemianach malarstwa cerkiewnego i sztuki ukraińskiej, oprac. Agnieszka Gronek, Wrocław 2016.
Janocha Michał, Ikony w Polsce: od średniowiecza do współczesności, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 2018 (lub inne wyd., wybrane fragm.).
Jazykowa Irina, Świat ikony, przekł. Henryk Paprocki, Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa 2007 (wybrane fragm.).
Kondakow Nikodim Pawłowicz, Ikony: historia i teologia, przekł. Stanisław Ulicki, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2021 (wybrane fragm.).
Majorowa Natalia, Skokow Genadij, Ikony rosyjskie: tematy, arcydzieła; przekł. Łukasz Leonkiewicz, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 2019 (wybrane fragm.).
Onasch Konrad, Schnieper Annemarie, Ikony: fakty i legendy, przekł. z ang. Zofia Szanter, z niem. Mariusz Smoliński, przekł. z gr. fragm. hymnów i tekstów liturg. Henryk Paprocki, Arkady, Warszawa 2018 (lub inne wyd., wybrane fragm.).
Septuaginta czyli Grecka Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami żydowskimi oraz onomastykonem, przeł., przypisami i wstępami opatrzył oraz oprac. onomastykon Remigiusz Popowski, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2014.
Tkač Štefan, Ikony słowackie od XVI do XIX wieku, przekł. ze słow. Andrzej Czcibor-Piotrowski, „Arkady”-„Tatran”, Warszawa-Bratysława 1984 (wybrane fragm.).
Tradigo Alfredo, Ikony i święci prawosławni, przekł. Ewa Maciszewska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2011 (wybrane fragm.).
Tradigo Alfredo, Ikony: teologia piękna i światła, red. Anna Palusińska, przekł. Krzysztof Stopa, Jedność, Kielce 2022.
Waszak Przemysław, Ikony z kolekcji Profesora Wiesława Litewskiego w zbiorach Muzeum Uniwersyteckiego w Toruniu: katalog, Seria: Katalogi Zbiorów Muzeum Uniwersyteckiego w Toruniu, red. Mirosław A. Supruniuk, Katarzyna Moskała, T. 3, Toruń 2024. (wybrane fragm., tam obszerna literatura: s. 318-333).

Bibliografia uzupełniająca, podana w szerszym wyborze, pomocna przy formułowaniu referatów oraz dyskusji (wybrane fragmenty)

Bator Zofia, Wątki dogmatyczne w ikonie Zaśnięcia Matki Bożej, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 77-104.
Biskupski Romuald, Ikona Zaśnięcia Matki Boskiej z końca XV wieku w cerkwi w Andrzejówce, „Series Byzantina”, II, 2004, s. 123-127.
Biskupski Romuald, Wybrane warsztaty malarstwa ikonowego szkoły halickiej XV i XVI wieku, „Folia Historiae Artium”, Tom 18 (1982), s. 25-42.
Brążkiewicz Bartłomiej, Blask Taboru. Światło ikony. Od bizantyńskiej mozaiki do Andrieja Rublowa, „Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL”, 30(2017) nr 3(119), s. 59-74.
Chomik Piotr, Kobieta w ikonografii prawosławnej, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 2024.
Cichosz Wojciech, Pankowska-Siedlik Elżbieta, Teologiczna pedagogii ikony na przykładzie Trójcy Świętej Andrieja Rublowa, „Studia Gdańskie”, XXIV, 2009, s. 119-138.
Dąb-Kalinowska Barbara, „Cerkiew Wojująca”. Ikona czy wyobrażenie?, „Biuletyn Historii Sztuki”, 60, 1998, nr 1–2, s. 7–25.
Dąb-Kalinowska Barbara, Ikonowa rzeczywistość, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XXXVI, 1992, s. 321–332.
Dąb-Kalinowska Barbara, Ikony i obrazy, DiG, Warszawa 2000.
Dąb-Kalinowska Barbara, Pojęcie ikony i obrazu sakralnego, „Znak”, XLV, 1993, nr 2 (453), s. 94–103.
Dąb-Kalinowska Barbara, Warsztat historyka sztuki i źródła, „Series Byzantina”, II, 2004, s. 9–20.
Dionizjusz z Furny, Hermeneia, czyli objaśnienie sztuki malarskiej, przekł. Ireneusz Kania, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003.
Dobrzeniecki Tadeusz, Hagia Maria-Theotokos w sztuce wczesnochrześcijańskiej (zagadnienia wybrane), [w:] Maryja w tajemnicy Chrystusa: praca zbiorowa / pod red. Stanisława Celestyna Napiórkowskiego, Stanisława Longosza, Biblioteka Mariologiczna 2, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1997, s. 140–164.
Filoramo Giovanni, Chrześcijaństwo, przekł. Bogusława Szczepanik, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013.
Frejlich Andrzej, Hagiografia bizantyńska jako źródło do dziejów ikony − zagadnienia wybrane, „Roczniki Humanistyczne”, L, 2002, z. 4, s. 23-35.
Gadomski Jerzy, Imagines Beatae Mariae Virginis gratiosae: Małopolski typ Hodegetrii z XV wieku, „Folia Historiae Artium”, 22:1986, s. 29-48.
Giemza Jarosław, Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny, Libra PL, Rzeszów 2020.
Giglok Marta, Kilka uwag o teologii ikony „Chrystusa Wielkiego Arcykapłana” w świetle pnuematologiczno-sakramentalnej koncepcji ikony Paula Evdokimova, „Studia Pastoralne”, VI, 2010, s. 235–240.
Giglok Marta, Przestrzeń celowo ograniczona - rola kanonu w sztuce ikony, [w:] Strychy / piwnice: inne przestrzenie, red. Alina Świeściak, Sandra Trela, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, s. 221-238.
Gorbunova-Lomax Irina, Ciało człowieka w malarstwie ikonowym: podręcznik metodyczny; przekł. Joanna Piaskowska, Kielce: Jedność 2022.
Gorbunova-Lomax Irina, Draperie w malarstwie ikonowym: podręcznik metodyczny; przekł. Joanna Piaskowska, Kielce: Jedność 2022.
Gorbunova-Lomax Irina, Elementy pejzażu w malarstwie ikonowym: podręcznik metodyczny; przekł. Jeremia Stańska, Kielce: Jedność 2022.
Hart Aidan, Ikony świąteczne: historia, znaczenie, symbolika, przekł. Pawel Wróblewski, Anna Palusińska, Kielce: Jedność 2024.
Ikony: najpiękniejsze ikony w zbiorach polskich = Icons: the most beautiful icons in the Polish collections, Bosz, Olszanica 2018.
Janocha Michał, Ruskie i rosyjskie ikony Hodegetrii, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 153-172.
Jectić Ivana, Spieser Jean-Michel, Architektura i dzieła sztuki: sztuka w przestrzeni kulturalnej Bizancjum (rozdz. 13), [w:] Świat Bizancjum: praca zbiorowa, T. 3, Bizancjum i jego sąsiedzi 1204–1453, red. Angelika Laiou, Cécile Morrisson; przekł. Andrzej Graboń, Wydawnictwo WAM, Kraków 2013, s. 253–276.
Knapiński Ryszard, Od „Pokrowy” do „Płaszcza Opieki”: przeobrażenia motywu ikonograficznego „Mater Misericordiae”, „Studia Warmińskie”, XXXIX, 2002, s. 131-160.
Kobrzeniecka-Sikorska Grażyna, Ikony kalendarzowe - katalog wszystkich świętych jako zbiorowy obraz kościoła, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo”, XIX, 2013, s. 387-398.
Krasnodębska-D’Aughton Małgorzata, Ikony w sztuce rękopisów irlandzkich i anglosaskich (VII-IX wiek), „Roczniki Humanistyczne”, LI, 2003, z. 4, s. 265-286.
Łosski Włodzimierz N., Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego, przekł. I. Brzeska, Kraków 2007.
Łosski Włodzimierz, Teologia dogmatyczna, przekł. H. Paprocki, Białystok 2000.
Mazurkiewicz Roman, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Universitas, Kraków 2012.
Myśliński Michał, Bizantyńskie ikony nadbramne (kult i funkcja), „Vox Patrum”, 22 (2002) t. 42-43, s. 501-514.
Myśliński Michał, Stauroteka bizantyńska ze Skarbca Koronnego na Wawelu, „Studia Waweliana”, V, 1996, s. 5-32.
Naumow Aleksander, Ikony w rosyjskiej polityce dawnej i nowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, MCCXCVII, „Studia Religiologica”, z. 40, 2007, s. 9-20.
Pokorzyna Ewa, Słownik terminologiczny wyposażenia świątyń obrządku wschodniego z przydatkiem ikon maryjnych = Terminological dictionary of the outfitting of Eastern Rite Churches with an appendage on marian icons, Warszawa 2001.
Prasał Aneta, Mały słownik ikon maryjnych, Warszawa 1996
Różycka-Bryzek Anna, Pojęcie oryginału i kopii w malarstwie bizantyńskim, [w:] Oryginał, replika, kopia: materiały III Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Radziejowice 26-27 września 1968 / [Jan Białostocki et al.], Arkady, Warszawa 1971, s. 99–111.
Słownik polskiej terminologii prawosławnej: SPTP, red. W. Przyczyna, K. Czarnecka, M. Ławreszuk, Białystok 2022.
Spieser Jean-Michel, Sztuka (rozdz. 15), [w:] Świat Bizancjum: praca zbiorowa, T. 2, Cesarstwo Bizantyńskie 641–1204, red. Jean-Claude Cheynet; przekł. Andrzej Graboń, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011, s. 415–440.
Sprutta Justyna, Ikona maryjna typu Eleusa, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 105-124.
Sprutta Justyna, Ikona Matki Bożej Oranty, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 173-183.
Sprutta Justyna, Ikony Matki Bożej Hodegetrii, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 125-152.
Sprutta Justyna, Matka Boża a Eucharystia w ikonach, „Salvatoris Mater”, VII, 2005, nr 1, s. 210-218.
Sprutta Justyna, Misyjny wymiar ikony Zesłanie Ducha Świętego, „Annales Missiologici Posnanienses”, XXIII, 2018, s. 165-175.
Sprutta Justyna, Motyw skrzydeł anielskich w ikonie, „Studia Gnesnensia", XXII, 2008, s. 251–267.
Sprutta Justyna, Symbolika dłoni w ikonie. Studium teologiczno-ikonograficzne, „Poznańskie Studia Teologiczne”, T. 17, 2004, s. 181-208.
Sprutta Justyna, Św. Jan Chrzciciel jako Anioł Pustyni w malarstwie ikonowym, „Studia Teologiczne”, XXIX, 2011, s. 393-402.
Sulikowska Aleksandra, Siedemnastowieczna ikona Trójcy Świętej z cerkwi w Torkach z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, [w:] "Do piękna nadprzyrodzonego" Sesja naukowa na temat rozwoju sztuki sakralnej od X do XX wieku na terenie dawnych diecezji chełmskich Kościoła rzymskokatolickiego, prawosławnego, greckokatolickiego, tom 1. Referaty, Chełm: Muzeum Chełmskie: Chełmskie Towarzystwo Regionalne 2003, s. 184-194.
Sulikowska-Belczowska Aleksandra, Ikony Jana Chrzciciela w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie - ciało anioła, męczeńska śmierć, święte zwłoki, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 2(38): 2013, s. 184-202 (tylko część artykułu w jęz. pol.).
Tomalska Joanna, Ikonostas supraski: problem atrybucji, [w:] Gronek Agnieszka; Nowak Alicja Z. (wyd.), Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo „scriptum” Tomasz Sekunda, Kraków 2016, s. 43-58.
Tomalska Joanna, W poszukiwaniu najstarszych ikon prawosławia polskiego: Czyże, „Studia Podlaskie”, XXIII, 2015, s. 31-49.
Uspienski Leonid, Ikona i sztuka, [w:] Duchowość chrześcijańska. Początki do XII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 377–388.
Uspienski Leonid, Teologia ikony, przekł. Maria Żurowska, Warszawa 2009.
Uspieński Borys, O systemie przekazu obrazu w rosyjskim malarstwie ikon, [w:] Semiotyka kultury, wybór i oprac. Elżebieta Janus, Maria Renata Mayenowa, przedm. Stefan Żółkiewski, przekł. art. Zofia Zaron, Warszawa 1977.
Zaprzalska Dorota, Ikona tzw. kompozytowa w klasztorze Wlatadon w Salonikach – zagadnienie formuły ikonograficzno-kompozycyjnej i funkcji ideowo-dewocyjnej, „modus: prace z historii sztuki art history journal”, XIX, 2019, s. 5-21.
Zawadzki Andrzej, Obraz i ślad, Kraków 2014.

Bibliografia podstawowa (wybrane fragmenty)

Belting Hans, Obraz i kult: historia obrazu przed epoką sztuki, przekł. Tadeusz Zatorski, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2010 (wybrane fragm.).
Biblia pierwszego Kościoła, przełożył oraz przypisami opatrzył Remigiusz Popowski, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2017.
Gębarowicz Mieczysław, Najstarszy ikonostas cerkwi wołoskiej we Lwowie: dzieje zabytku oraz jego rola w przemianach malarstwa cerkiewnego i sztuki ukraińskiej, oprac. Agnieszka Gronek, Wrocław 2016.
Janocha Michał, Ikony w Polsce: od średniowiecza do współczesności, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 2018 (lub inne wyd., wybrane fragm.).
Jazykowa Irina, Świat ikony, przekł. Henryk Paprocki, Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa 2007 (wybrane fragm.).
Kondakow Nikodim Pawłowicz, Ikony: historia i teologia, przekł. Stanisław Ulicki, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2021 (wybrane fragm.).
Majorowa Natalia, Skokow Genadij, Ikony rosyjskie: tematy, arcydzieła; przekł. Łukasz Leonkiewicz, Wydawnictwo „Arkady”, Warszawa 2019 (wybrane fragm.).
Onasch Konrad, Schnieper Annemarie, Ikony: fakty i legendy, przekł. z ang. Zofia Szanter, z niem. Mariusz Smoliński, przekł. z gr. fragm. hymnów i tekstów liturg. Henryk Paprocki, Arkady, Warszawa 2018 (lub inne wyd., wybrane fragm.).
Septuaginta czyli Grecka Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami żydowskimi oraz onomastykonem, przeł., przypisami i wstępami opatrzył oraz oprac. onomastykon Remigiusz Popowski, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2014.
Tkač Štefan, Ikony słowackie od XVI do XIX wieku, przekł. ze słow. Andrzej Czcibor-Piotrowski, „Arkady”-„Tatran”, Warszawa-Bratysława 1984 (wybrane fragm.).
Tradigo Alfredo, Ikony i święci prawosławni, przekł. Ewa Maciszewska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2011 (wybrane fragm.).
Tradigo Alfredo, Ikony: teologia piękna i światła, red. Anna Palusińska, przekł. Krzysztof Stopa, Jedność, Kielce 2022.
Waszak Przemysław, Ikony z kolekcji Profesora Wiesława Litewskiego w zbiorach Muzeum Uniwersyteckiego w Toruniu: katalog, Seria: Katalogi Zbiorów Muzeum Uniwersyteckiego w Toruniu, red. Mirosław A. Supruniuk, Katarzyna Moskała, T. 3, Toruń 2024. (wybrane fragm., tam obszerna literatura: s. 318-333).

Bibliografia uzupełniająca, podana w szerszym wyborze, pomocna przy formułowaniu referatów oraz dyskusji (wybrane fragmenty)

Bator Zofia, Wątki dogmatyczne w ikonie Zaśnięcia Matki Bożej, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 77-104.
Biskupski Romuald, Ikona Zaśnięcia Matki Boskiej z końca XV wieku w cerkwi w Andrzejówce, „Series Byzantina”, II, 2004, s. 123-127.
Biskupski Romuald, Wybrane warsztaty malarstwa ikonowego szkoły halickiej XV i XVI wieku, „Folia Historiae Artium”, Tom 18 (1982), s. 25-42.
Brążkiewicz Bartłomiej, Blask Taboru. Światło ikony. Od bizantyńskiej mozaiki do Andrieja Rublowa, „Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL”, 30(2017) nr 3(119), s. 59-74.
Chomik Piotr, Kobieta w ikonografii prawosławnej, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 2024.
Cichosz Wojciech, Pankowska-Siedlik Elżbieta, Teologiczna pedagogii ikony na przykładzie Trójcy Świętej Andrieja Rublowa, „Studia Gdańskie”, XXIV, 2009, s. 119-138.
Dąb-Kalinowska Barbara, „Cerkiew Wojująca”. Ikona czy wyobrażenie?, „Biuletyn Historii Sztuki”, 60, 1998, nr 1–2, s. 7–25.
Dąb-Kalinowska Barbara, Ikonowa rzeczywistość, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, XXXVI, 1992, s. 321–332.
Dąb-Kalinowska Barbara, Ikony i obrazy, DiG, Warszawa 2000.
Dąb-Kalinowska Barbara, Pojęcie ikony i obrazu sakralnego, „Znak”, XLV, 1993, nr 2 (453), s. 94–103.
Dąb-Kalinowska Barbara, Warsztat historyka sztuki i źródła, „Series Byzantina”, II, 2004, s. 9–20.
Dionizjusz z Furny, Hermeneia, czyli objaśnienie sztuki malarskiej, przekł. Ireneusz Kania, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2003.
Dobrzeniecki Tadeusz, Hagia Maria-Theotokos w sztuce wczesnochrześcijańskiej (zagadnienia wybrane), [w:] Maryja w tajemnicy Chrystusa: praca zbiorowa / pod red. Stanisława Celestyna Napiórkowskiego, Stanisława Longosza, Biblioteka Mariologiczna 2, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów 1997, s. 140–164.
Filoramo Giovanni, Chrześcijaństwo, przekł. Bogusława Szczepanik, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2013.
Frejlich Andrzej, Hagiografia bizantyńska jako źródło do dziejów ikony − zagadnienia wybrane, „Roczniki Humanistyczne”, L, 2002, z. 4, s. 23-35.
Gadomski Jerzy, Imagines Beatae Mariae Virginis gratiosae: Małopolski typ Hodegetrii z XV wieku, „Folia Historiae Artium”, 22:1986, s. 29-48.
Giemza Jarosław, Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny, Libra PL, Rzeszów 2020.
Giglok Marta, Kilka uwag o teologii ikony „Chrystusa Wielkiego Arcykapłana” w świetle pnuematologiczno-sakramentalnej koncepcji ikony Paula Evdokimova, „Studia Pastoralne”, VI, 2010, s. 235–240.
Giglok Marta, Przestrzeń celowo ograniczona - rola kanonu w sztuce ikony, [w:] Strychy / piwnice: inne przestrzenie, red. Alina Świeściak, Sandra Trela, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, s. 221-238.
Gorbunova-Lomax Irina, Ciało człowieka w malarstwie ikonowym: podręcznik metodyczny; przekł. Joanna Piaskowska, Kielce: Jedność 2022.
Gorbunova-Lomax Irina, Draperie w malarstwie ikonowym: podręcznik metodyczny; przekł. Joanna Piaskowska, Kielce: Jedność 2022.
Gorbunova-Lomax Irina, Elementy pejzażu w malarstwie ikonowym: podręcznik metodyczny; przekł. Jeremia Stańska, Kielce: Jedność 2022.
Hart Aidan, Ikony świąteczne: historia, znaczenie, symbolika, przekł. Pawel Wróblewski, Anna Palusińska, Kielce: Jedność 2024.
Ikony: najpiękniejsze ikony w zbiorach polskich = Icons: the most beautiful icons in the Polish collections, Bosz, Olszanica 2018.
Janocha Michał, Ruskie i rosyjskie ikony Hodegetrii, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 153-172.
Jectić Ivana, Spieser Jean-Michel, Architektura i dzieła sztuki: sztuka w przestrzeni kulturalnej Bizancjum (rozdz. 13), [w:] Świat Bizancjum: praca zbiorowa, T. 3, Bizancjum i jego sąsiedzi 1204–1453, red. Angelika Laiou, Cécile Morrisson; przekł. Andrzej Graboń, Wydawnictwo WAM, Kraków 2013, s. 253–276.
Knapiński Ryszard, Od „Pokrowy” do „Płaszcza Opieki”: przeobrażenia motywu ikonograficznego „Mater Misericordiae”, „Studia Warmińskie”, XXXIX, 2002, s. 131-160.
Kobrzeniecka-Sikorska Grażyna, Ikony kalendarzowe - katalog wszystkich świętych jako zbiorowy obraz kościoła, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo”, XIX, 2013, s. 387-398.
Krasnodębska-D’Aughton Małgorzata, Ikony w sztuce rękopisów irlandzkich i anglosaskich (VII-IX wiek), „Roczniki Humanistyczne”, LI, 2003, z. 4, s. 265-286.
Łosski Włodzimierz N., Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego, przekł. I. Brzeska, Kraków 2007.
Łosski Włodzimierz, Teologia dogmatyczna, przekł. H. Paprocki, Białystok 2000.
Mazurkiewicz Roman, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Universitas, Kraków 2012.
Myśliński Michał, Bizantyńskie ikony nadbramne (kult i funkcja), „Vox Patrum”, 22 (2002) t. 42-43, s. 501-514.
Myśliński Michał, Stauroteka bizantyńska ze Skarbca Koronnego na Wawelu, „Studia Waweliana”, V, 1996, s. 5-32.
Naumow Aleksander, Ikony w rosyjskiej polityce dawnej i nowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, MCCXCVII, „Studia Religiologica”, z. 40, 2007, s. 9-20.
Pokorzyna Ewa, Słownik terminologiczny wyposażenia świątyń obrządku wschodniego z przydatkiem ikon maryjnych = Terminological dictionary of the outfitting of Eastern Rite Churches with an appendage on marian icons, Warszawa 2001.
Prasał Aneta, Mały słownik ikon maryjnych, Warszawa 1996
Różycka-Bryzek Anna, Pojęcie oryginału i kopii w malarstwie bizantyńskim, [w:] Oryginał, replika, kopia: materiały III Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Radziejowice 26-27 września 1968 / [Jan Białostocki et al.], Arkady, Warszawa 1971, s. 99–111.
Słownik polskiej terminologii prawosławnej: SPTP, red. W. Przyczyna, K. Czarnecka, M. Ławreszuk, Białystok 2022.
Spieser Jean-Michel, Sztuka (rozdz. 15), [w:] Świat Bizancjum: praca zbiorowa, T. 2, Cesarstwo Bizantyńskie 641–1204, red. Jean-Claude Cheynet; przekł. Andrzej Graboń, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011, s. 415–440.
Sprutta Justyna, Ikona maryjna typu Eleusa, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 105-124.
Sprutta Justyna, Ikona Matki Bożej Oranty, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 173-183.
Sprutta Justyna, Ikony Matki Bożej Hodegetrii, „Salvatoris Mater”, X, 2008, nr 1, s. 125-152.
Sprutta Justyna, Matka Boża a Eucharystia w ikonach, „Salvatoris Mater”, VII, 2005, nr 1, s. 210-218.
Sprutta Justyna, Misyjny wymiar ikony Zesłanie Ducha Świętego, „Annales Missiologici Posnanienses”, XXIII, 2018, s. 165-175.
Sprutta Justyna, Motyw skrzydeł anielskich w ikonie, „Studia Gnesnensia", XXII, 2008, s. 251–267.
Sprutta Justyna, Symbolika dłoni w ikonie. Studium teologiczno-ikonograficzne, „Poznańskie Studia Teologiczne”, T. 17, 2004, s. 181-208.
Sprutta Justyna, Św. Jan Chrzciciel jako Anioł Pustyni w malarstwie ikonowym, „Studia Teologiczne”, XXIX, 2011, s. 393-402.
Sulikowska Aleksandra, Siedemnastowieczna ikona Trójcy Świętej z cerkwi w Torkach z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, [w:] "Do piękna nadprzyrodzonego" Sesja naukowa na temat rozwoju sztuki sakralnej od X do XX wieku na terenie dawnych diecezji chełmskich Kościoła rzymskokatolickiego, prawosławnego, greckokatolickiego, tom 1. Referaty, Chełm: Muzeum Chełmskie: Chełmskie Towarzystwo Regionalne 2003, s. 184-194.
Sulikowska-Belczowska Aleksandra, Ikony Jana Chrzciciela w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie - ciało anioła, męczeńska śmierć, święte zwłoki, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 2(38): 2013, s. 184-202 (tylko część artykułu w jęz. pol.).
Tomalska Joanna, Ikonostas supraski: problem atrybucji, [w:] Gronek Agnieszka; Nowak Alicja Z. (wyd.), Studia o kulturze cerkiewnej w dawnej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo „scriptum” Tomasz Sekunda, Kraków 2016, s. 43-58.
Tomalska Joanna, W poszukiwaniu najstarszych ikon prawosławia polskiego: Czyże, „Studia Podlaskie”, XXIII, 2015, s. 31-49.
Uspienski Leonid, Ikona i sztuka, [w:] Duchowość chrześcijańska. Początki do XII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 377–388.
Uspienski Leonid, Teologia ikony, przekł. Maria Żurowska, Warszawa 2009.
Uspieński Borys, O systemie przekazu obrazu w rosyjskim malarstwie ikon, [w:] Semiotyka kultury, wybór i oprac. Elżebieta Janus, Maria Renata Mayenowa, przedm. Stefan Żółkiewski, przekł. art. Zofia Zaron, Warszawa 1977.
Zaprzalska Dorota, Ikona tzw. kompozytowa w klasztorze Wlatadon w Salonikach – zagadnienie formuły ikonograficzno-kompozycyjnej i funkcji ideowo-dewocyjnej, „modus: prace z historii sztuki art history journal”, XIX, 2019, s. 5-21.
Zawadzki Andrzej, Obraz i ślad, Kraków 2014.

Istotnym punktem oceny będzie frekwencja, przygotowywanie się do zajęć, aktywny udział w dyskusji problemowej, studiowanie wskazanej literatury oraz napisanie lub wygłoszenie referatu.

Istotnym punktem oceny będzie frekwencja, przygotowywanie się do zajęć, aktywny udział w dyskusji problemowej, studiowanie wskazanej literatury oraz napisanie lub wygłoszenie referatu.